Εικοσιένα χρόνια χωρίς τη Ρένα Βλαχοπούλου

Σήμερα συμπληρώνονται εικοσιένα χρόνια από τον θάνατο της Ρένας Βλαχοπούλου. Τα χρόνια κυλούν σαν νερό, μα ευτυχώς οι αναμνήσεις δεν ξεθωριάζουν τόσο εύκολα. Η παρουσία αυτής της σπουδαίας γυναίκας παραμένει ζωντανή στη μνήμη μας, και ενίοτε στη φαντασία μας και στα όνειρά μας. Το blog αυτό έχει καθιερώσει τις δικές του παραδόσεις, και μία από αυτές είναι η επετειακή ανάρτηση που συνδέει τον αριθμό των ετών που πέρασαν από εκείνη τη δύσκολη μέρα του αποχωρισμού με ισάριθμες στιγμές από την καριέρα της Ρένας, συνοδευόμενες από αντίστοιχα ντοκουμέντα.

Φέτος, λοιπόν, για την 21η επέτειο της απώλειας της Μούσας μου, θα παρουσιάσω 21 φωτογραφικά της πορτρέτα. Διάλεξα 21 φωτογραφίες από ισάριθμα θεατρικά προγράμματα. Το σκεπτικό μου ήταν να ξετυλίξω την καριέρα και τη ζωή της Ρένας Βλαχοπούλου μέσα από τις σελίδες αυτών των προγραμμάτων –γιατί τα προγράμματα, πέρα από πολύτιμα τεκμήρια για τη θεατρολογική έρευνα, υπήρξαν ανέκαθεν για τον Rena Fan αγαπημένα ενθύμια της θεατρικής εμπειρίας.

Ιδιαίτερα στα παλιότερα χρόνια, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε έναν θαυμαστή ή μια θαυμάστρια της Ρένας να αγοράζει το πρόγραμμα κυρίως για να έχει στην κατοχή του/της μια φωτογραφία της αγαπημένης καλλιτέχνιδας, σε μια εποχή όπου το φωτογραφικό υλικό ήταν σπάνιο και πολύτιμο. Οι φωτογραφίες που επέλεξα για να αποτυπώσουν την πορεία της Ρένας μέσα σε πέντε δεκαετίες δεν είναι εικόνες που τραβήχτηκαν ειδικά για τις ανάγκες των αντίστοιχων παραστάσεων. Ακόμα και στα νεότερα χρόνια –όταν κάτι τέτοιο θα ήταν πιο εύκολο– τα προγράμματα των εμπορικών θιάσων δυστυχώς σπάνια περιλάμβαναν φωτογραφίες από πρόβες ή σκηνές των παραστάσεων. Αυτές οι σπάνιες φωτογραφικές στιγμές, λοιπόν, δεν περιλαμβάνονται στο σημερινό αφιέρωμα. Θα δούμε, αντίθετα, φωτογραφικά πορτρέτα –συχνά ενυπόγραφα– και θα αναρωτηθούμε (ή θα φανταστούμε!) ποιο ήταν το σκεπτικό πίσω από την επιλογή τους· μια επιλογή που, σύμφωνα με μαρτυρίες, γινόταν από τους θεατρικούς επιχειρηματίες της εποχής, αλλά στην οποία σαφέστατα, από ένα σημείο και μετά, θα είχε λόγο και η ίδια η πρωταγωνίστρια. Θα δούμε, επίσης, πώς κάποια πορτρέτα από κινηματογραφικές της εμφανίσεις παρεισέφρεαν στον θεατρικό της κόσμο (κι εδώ ακούω τη Ρένα να με κοροϊδεύει: "Τι μόρφωσις!"), γιατί, κακά τα ψέματα, η θεατρική παντοδυναμία της Ρένας Βλαχοπούλου οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό και στην τεράστια κινηματογραφική της επιτυχία. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν!

Η πρώτη θεατρική εμφάνιση της Ρένας στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε λίγο μετά την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, σε μια περίοδο κατά την οποία, για λόγους οικονομίας, οι περισσότεροι θίασοι τύπωναν εξαιρετικά λιτά θεατρικά προγράμματα –συνήθως μονόφυλλα– στα οποία δεν περιλαμβάνονταν φωτογραφίες των μελών του θιάσου. Αυτή η τακτική συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Κατά συνέπεια, η πρώτη φορά που βλέπουμε φωτογραφία της Ρένας σε θεατρικό πρόγραμμα είναι μετά την Απελευθέρωση, στα έντυπα των επιθεωρήσεων που ανέβασε ο Βασίλης Μπουρνέλλης: το καλοκαίρι του 1945 στο θέατρο Ακροπόλ και τη χειμερινή σεζόν 1945–46 στο θέατρο Παπαϊωάννου. Σε αυτά τα πρώτα μεταπολεμικά, μικρού σχήματος, προγράμματα, οι φωτογραφίες των ηθοποιών είναι αντίστοιχα μικρές και συνυπάρχουν με στίχους από τα νούμερα και τα τραγούδια της παράστασης. Από το πρόγραμμα της επιθεώρησης Ας τα βλέπουν οι μεγάλοι βλέπουμε, λοιπόν, την πρώτη φωτογραφία της Ρένας μαζί με τους στίχους του ταγκό "Μόνον εγώ", που συνέθεσε ο Ιωσήφ Ριτσιάρδης σε στίχους της τριάδας Ασημακόπουλος–Σπυρόπουλος–Παπαδούκας

Μετά τις πετυχημένες εμφανίσεις της στο θέατρο Παπαϊωάννου, η Ρένα Βλαχοπούλου έφυγε από την Ελλάδα και ξεκίνησε –μαζί με τον Γιάννη Σπάρτακο– τη θριαμβευτική της περιοδεία στην Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όταν επέστρεψε, τον Αύγουστο του 1951, έφερε μαζί της μια σειρά από φωτογραφικά πορτρέτα του Bruno-Hollywood, τα οποία διοχέτευσε στον αθηναϊκό Τύπο της εποχής. Ορισμένα από αυτά τα πορτρέτα χρησιμοποιήθηκαν και στα προγράμματα των επιθεωρήσεων στις οποίες εμφανίστηκε τη διετία 1951–52, στα θέατρα Σαμαρτζή και Ακροπόλ. Στη δεύτερη στάση του φετινού μας αφιερώματος βλέπουμε ίσως την πιο χαρακτηριστική από αυτές τις φωτογραφίες, η οποία χρησιμοποιήθηκε στο πρόγραμμα των επιθεωρήσεων Η βασίλισσα της νύχτας και Να τι θα πει Αθήνα, το καλοκαίρι του 1952. Σε εκείνες τις παραστάσεις, οι τρεις τραγουδίστριες του Ακροπόλ –Ρένα Βλαχοπούλου, Καίτη Μπελίντα και Μάγια Μελάγια– μοιράζονται την ίδια σελίδα του προγράμματος, όπως μοιράστηκαν (πότε ανά δύο, πότε και οι τρεις μαζί) και αρκετά από τα τραγούδια των δύο έργων. Δυστυχώς, αυτή η σημαντική σύμπραξη δεν αποτυπώθηκε στη δισκογραφία της εποχής.

Για τον τρίτο σταθμό του σημερινού αφιερώματος, μεταφερόμαστε στο θέατρο Περοκέ, όπου την επόμενη χρονιά, η Ρένα Βλαχοπούλου εμφανίζεται στις δύο επιθεωρήσεις που παρουσιάζονται εκεί: Πουλιά στον αέρα και Ο μήνας έχει εννιά. Από τα τραγούδια που ερμήνευσε σε αυτές τις παραστάσεις, το πιο κλασικό ήταν αναμφίβολα το "Τώρα βρέξε όσο θες", αν και δυστυχώς το τραγούδι πέρασε στη δισκογραφία με τη φωνή της Εύας Στυλ. Στο πρόγραμμα του έργου Και ο μήνας έχει εννιά, η φωτογραφία της Ρένας συνοδεύεται όχι από τον τίτλο του παραπάνω τραγουδιού, αλλά από το πιο ανάλαφρο "Οι κοτούλες κο κο κο". Ίσως αυτό να οφείλεται στο γεγονός ότι το... βροχερό τραγούδι "κόπηκε" από την παράσταση, καθώς, όπως διηγούνταν η ίδια, κάθε φορά που ξεκινούσε να το τραγουδήσει, ο καιρός γύριζε... όντως σε βροχή! Χαρακτηριστικό στοιχείο της φωτογραφίας που κοσμούσε τα προγράμματα του Περοκέ το 1953 (αλλά και τις παρτιτούρες των αντίστοιχων τραγουδιών) ήταν η λευκή τούφα στα μαλλιά της – μια στιλιστική λεπτομέρεια που υπαγόρευε η μόδα της εποχής.

Η πραγματικά μεγάλη επιτυχία για τη Ρένα ήρθε το επόμενο καλοκαίρι, όταν εμφανίστηκε με τον θίασο της Σοφίας Βέμπο στην επιθεώρηση Σουσουράδα, που ανέβηκε τον Ιούνιο του 1954. Όπως είναι πλέον γνωστό, σε εκείνη την παράσταση η Ρένα βαφτίστηκε και νουμερίστα, αφού μοιράστηκε με τον Νίκο Σταυρίδη το σκετσονούμερο "Άλα πασά μου" (γνωστό και ως "Κάνε μου τέτοια"). Παράλληλα, ερμήνευσε καινούργια τραγούδια του Μενέλαου Θεοφανίδη, χωρίς να επισκιάζεται από τη σαρωτική –και ηγετική– παρουσία της Βέμπο. Στο πρόγραμμα του έργου, όπως βλέπουμε στην τέταρτη στάση μας, η Ρένα έχει τη δική της σελίδα, αν και η φωτογραφία της παραμένει σχετικά μικρή –ολοσέλιδες φωτογραφίες, άλλωστε, "δικαιούνται" μόνο οι δύο θιασάρχες: η Βέμπο και ο Σταυρίδης. Η ίδια φωτογραφία, δημιουργία του περίφημου φωτογράφου Elite, χρησιμοποιήθηκε και στα προγράμματα του θεάτρου Κυβέλης την επόμενη σεζόν. Εκεί, η Ρένα μοιράζεται τη σελίδα με τη Μαρίκα Κρεβατά, η οποία, ακόμα, προηγείται.

Από το 1955 και εξής, η άνοδος της Ρένας είναι ραγδαία. Επιστρέφει στις επιχειρήσεις του Βασίλη Μπουρνέλλη, και πλέον έχει περίοπτη θέση στις επιθεωρήσεις του. O επιχειρηματίας καθιερώνει τα μεγάλου σχήματος προγράμματα  –"σε μέγεθος Α4" όπως θα λέγαμε σήμερα...– και η φωτογραφία της Ρένας ξεχωρίζει με διάφορους τρόπους. Στο εναρκτήριο έργο της σεζόν 1955–56, Τζώννηδες και κάου-μπόι, η φωτογραφία της βρίσκεται στο κέντρο και ψηλότερα από τις εκατέρωθεν φωτογραφίες της Νανάς Σκιαδά και της Σπεράντζας Βρανά. Μάλιστα, και οι τρεις κυρίες τοποθετούνται πάνω από τους τρεις πρωταγωνιστές του θιάσου Βασίλη Αυλωνίτη, Ορέστη Μακρή και Κυριάκο Μαυρέα. Ήταν μια κίνηση "αβρότητος" που συνηθιζόταν τότε στα προγράμματα (και τις διαφημίσεις) των επιθεωρησιακών θιάσων, αναγνωρίζοντας τη γοητεία και τη δημοφιλία των γυναικών του θιάσου –παρόλο που οι άντρες είχαν το "πάνω χέρι" και στην κοινωνία και στο μετιέ... 

Η φωτογραφία αυτή, δημιουργία του γνωστού φωτογραφείου της εποχής Daz Athenes, χρησιμοποιήθηκε σε τουλάχιστον δύο εξώφυλλα περιοδικών της εποχής. Την επόμενη χρονιά, το καλοκαίρι του 1956, εμφανίζεται και στο πρόγραμμα του θεάτρου Βέμπο, όπου η Ρένα ήταν πια το πρώτο γυναικείο όνομα, αφού η ίδια η Βέμπο βρισκόταν στο εξωτερικό. Κατά συνέπεια, η φωτογραφία της ήταν πλέον ολοσέλιδη, (ενώ ο παλαίμαχος Μαυρέας και ο δυναμικά ανερχόμενος Χατζηχρήστος μοιράζονταν την αμέσως προηγούμενη σελίδα...). 

Για την έκτη στάση του φετινού αφιερώματος, όμως, παραμένουμε στο θέατρο Ακροπόλ. Τη χειμερινή σεζόν 1956–57, η αναβάθμιση της Ρένας Βλαχοπούλου γίνεται ακόμη πιο αισθητή. Στο πρόγραμμα της επιθεώρησης Σιγά και με το μαλακό, η φωτογραφία της –ίσως η πιο αγαπημένη φωτογραφία αυτής της περιόδου για τον Rena Fan– εμφανίζεται πρώτη, τοποθετημένη πιο ψηλά από τη φωτογραφία του Ορέστη Μακρή. Στην ίδια σελίδα περιλαμβάνονται και οι στίχοι του τραγουδιού της "Το αλκοόλ κι η νικοτίνη" –ένα τραγούδι στο οποίο έχουμε αναφερθεί πολλές φορές– καθώς και ένα σύντομο απόσπασμα από το σόλο της "Αμύνεσθαι περί γάμου".

Η έβδομη στάση του φετινού αφιερώματος μάς αποκαλύπτει ένα από τα τρικ του Μπουρνέλλη –από εκείνα που πιθανόν επινοήθηκαν για να ικανοποιηθούν κάποιες... ματαιοδοξίες των ηθοποιών του (αν και η Ρένα –και το επιβεβαίωναν και αρκετοί συνεργάτες της– υποστήριζε κατά καιρούς πως ποτέ δεν την ενδιέφερε πού θα μπει το όνομά της...). Τη σεζόν 1958–59, η Ρένα καλείται να μοιραστεί την πρώτη θέση στον θίασο του Ακροπόλ με τη συνονόματή της, την επίσης αδιαφιλονίκητη πρωταγωνίστρια της επιθεώρησης Ρένα Ντορ. Τι κάνει λοιπόν ο δαιμόνιος Βασίλης Μπουρνέλλης (ενδεχομένως κατόπιν... πιέσεων); Παρουσιάζει ως πρώτο όνομα τη Ρένα Ντορ, μόνη της σε μια σελίδα, συνοδευόμενη από στίχους των τραγουδιών της έναρξης και του τρίο που μοιραζόταν με τη Βλαχοπούλου και την Μπέτυ Μοσχονά. Η φωτογραφία της Ρένας Βλαχοπούλου όμως τοποθετείται σε ένθετη σελίδα –αν και δεν είναι σαφές σε ποιο σημείο του προγράμματος τοποθετούνταν η σελίδα αυτή (ούτε αν η θέση της ήταν σταθερή σε όλα τα πωλούμενα αντίτυπα...). Σε αυτή την ένθετη σελίδα βλέπουμε, εκτός από τη φωτογραφία της Ρένας, και τους στίχους του τραγουδιού "Και ήρθε και το τέλος", που τραγουδούσε σε ένα από τα λιγοστά δραματικά νούμερα της καριέρας της –το οποίο μοιραζόταν με την Τζένη Τσακίρη.

Ας σημειώσουμε εδώ πως η πρακτική της ένθετης σελίδας εφαρμοζόταν κυρίως για τα χορευτικά ζευγάρια των επιθεωρησιακών θιάσων (όπως οι Καστρινός–Ζώκα), και ενίοτε για έκτακτες συμμετοχές, όπως εκείνη του ζεύγους Καζαντζίδης–Μαρινέλλα στα προγράμματα της δεκαετίας του ’60. Για τη Ρένα, η ένθετη σελίδα θα χρησιμοποιηθεί άλλη μία φορά, στα χρόνια του ’70 –όπως θα δούμε παρακάτω... Σε κάθε περίπτωση, όμως, αυτή η πρακτική αποδείχθηκε επιζήμια για την ιστορική έρευνα, αφού στα πιο πολλά προγράμματα που διασώζονται σήμερα σε βιβλιοθήκες ή παλαιοπωλεία οι ένθετες σελίδες έχουν χαθεί... 

Ας επιστρέψουμε όμως στην επετειακή διαδρομή μας, για να κάνουμε την όγδοη στάση μας στο καλοκαίρι του 1959, στην επιθεώρηση Σαμπάνια και ρετσίνα. Μια ωραία φωτογραφία του "Ατελιέ Σκανάτοβιτς" συνυπάρχει στη σελίδα του προγράμματος με τους στίχους του τραγουδιού "Εκείνα τα μάτια" που τραγουδούσε η Ρένα κάθε βράδυ στη σκηνή του Μετροπόλιταν, μαζί με το τραγούδι "Ο άντρας της ζωής μου" (και τα δυο έχουν ηχογραφηθεί στους ραδιοθαλάμους του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας από τη Μαίρη Μοντ, σύζυγο του συνθέτη τους Αλέκου Σπάθη, η οποία τα τραγουδούσε στο Μετροπόλιταν, όταν η Ρένα αποχώρησε από τον θίασο τον Σεπτέμβρη για τις καθιερωμένες της εμφανίσεις στη Θεσσαλονίκη, την περίοδο της Διεθνούς Έκθεσης...).

Παραμένουμε στο θέατρο Μετροπόλιταν για την ένατη στάση μας: το 1960 η Ρένα, σταθερά το πρώτο όνομα του θιάσου, τραγουδά το "Ένα φιλί" των Αλέκου Σπάθη και Γιώργου Γιαννακόπουλου. Οι στίχοι του συνοδεύουν το πορτρέτο της, υπογεγραμμένο από τον φωτογράφο Καραπατσόπουλο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε και σε ένα από τα σπανιότατα εξώφυλλα δίσκων 45 στροφών που κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του ’60.

Καθώς προχωρούσε η δεκαετία του '60 η Ρένα επέστρεψε στις επιχειρήσεις του Βασίλη Μπουρνέλλη και περνούσε τους χειμώνες της στο θέατρο Ακροπόλ και τα καλοκαίρια της στο Θέατρο του Εθνικού Κήπου (με ένα μόνο διάλειμμα στο Μετροπόλιταν του Τάκη Μακρίδη). Σε αυτή τη δεκαετία τρία ήταν τα φωτογραφικά της πορτρέτα που εναλλάσσονταν στις σελίδες των θεατρικών προγραμμάτων. Ένα από αυτά είχε επίσης χρησιμοποιηθεί ως εξώφυλλο στο 45άρι που κυκλοφόρησε το 1960 με τα τραγούδια "Έχω απόψε ραντεβού" και "Το χωριουδάκι μου" των Γιώργου Μουζάκη-Γιώργου Οικονομίδη και θα το δούμε στη δέκατη σημερινή μας στάση. Η ίδια φωτογραφία (που πολύ αργότερα μάλιστα χρησιμοποιήθηκε και ως εξώφυλλο στον δεύτερο δίσκο 33 στροφών της καριέρας της που κυκλοφόρησε μόλις το 1990...) χρησιμοποιήθηκε για τελευταία φορά στο πρόγραμμα της επιθεώρησης Καντσονίσιμα, σατιρίσιμα, ψιθυρίσμα που ανέβηκε στο Κοτοπούλη-Ρεξ τη σεζόν 1971-72. 

Λιγότερο στυλιζαρισμένη και πιο... καθημερινή η πόζα που είχε πάρει η Ρένα στη φωτογραφία που βλέπουμε στην εντέκατη στάση μας. Άλλοτε σε συνύπαρξη με τις φωτογραφίες των συν-θιασαρχών της (Χρήστος Ευθυμίου, Καίτη Μπελίντα, Σπεράντζα Βρανά, Γιάννης Γκιωνάκης) και άλλοτε ολοσέλιδη και μόνη της, η φωτογραφία φιλοξενήθηκε σε αρκετά προγράμματα της περιόδου 1963-1968.

Το 1968 όμως ξεκίνησαν τα... κινηματογραφικά δάνεια. Είναι η χρονιά που η Ρένα γυρίζει την ταινία Η ζηλιάρα με την εταιρία Καραγιάννης-Καρατζόπουλος και το χαρακτηριστικό πορτρέτο της που βλέπουμε στον δωδέκατο σταθμό της σημερινής επετείου χρησιμοποιείται συχνά στα θεατρικά προγράμματα της τριετίας 1968-1971 (τελευταία φορά το συναντάμε στο πρόγραμμα της επιθεώρησης Λέγονται δεν λέγονται στο θέατρο Ακροπόλ).

Τα κινηματογραφικά "δάνεια" συνεχίστηκαν μέχρι το τέλος της δικτατορίας. Τη σεζόν 1972-73, το πρόγραμμα της επιθεώρησης Τι Λωζάννη, τι Κοζάνη φιλοξενεί πορτρέτο της Ρένας από την ταινία της Φίνος Φιλμ Η Ρένα είναι οφ σάιντ, που προβλήθηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες την ίδια σεζόν. Το συγκεκριμένο στιγμιότυπο αποτελεί και τη δέκατη τρίτη στάση του φετινού αφιερώματός μας.

Την επόμενη σεζόν, 1973-74, το ίδιο θέατρο παρουσιάζει την επιθεώρηση Όλοι θα ζήσουμε--Επτά χρόνια φαγούρα και το πρόγραμμα της παράστασης δανείζεται μια φωτογραφία από τα γυρίσματα της ταινίας Η κόμησσα της Κέρκυρας που είχε προβληθεί δύο σεζόν νωρίτερα στα σινεμά.

Ενώ και η λίγο παλιότερη Παριζιάνα (1969) "δάνεισε" μια χαρακτηριστική πόζα της Ρένας στα θεατρικά προγράμματα της περιόδου αυτής –και μάλιστα από σε ένα από αυτά κοσμεί και το εξώφυλλο. Το καλοκαίρι του '74 η Ρένα αποτολμά την πρώτη της περιοδεία ως θιασαρχίνα με την πολιτική σάτιρα Ο Σεΐχης της Καβάλας, που μετά την πτώση της χούντας, και κατόπιν τροποποιήσεων, μετονομάζεται σε Παπαδόπουλος και CIA. Το εξώφυλλο του προγράμματος αυτής της παράστασης είναι η δέκατη πέμπτη στάση του φετινού αφιερώματος.

Πηγή φωτογραφίας: Αρχεία Παραστατικών Τεχνών ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ, Συλλογή Γιάννη και Γιώργου Ιορδανίδη

Μετά την περιοδεία, το Παπαδόπουλος και CIA παίχτηκε και στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά (οι παραστάσεις του κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος της σεζόν 1974-75). Τον Μάρτιο του '75 το διαδέχτηκε η Χαρτοπαίχτρα του Δημήτρη Ψαθά, παράσταση με την οποία η Ρένα επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη για να... ξεκαλοκαιριάσει (οι παραστάσεις διήρκεσαν από τον Ιούνιο ως τον Σεπτέμβριο, στο θέατρο Αυλαία). Στο πρόγραμμα της παράστασης υπάρχει ένα από τα πιο χαριτωμένα και ναζιάρικα πορτρέτα της Ρένας Βλαχοπούλου (που μάλλον άρεσε και στην ίδια, αφού ήταν ένα από τα ελάχιστα πορτρέτα της που είχε σε έναν τοίχο του τελευταίου της σπιτιού στη Βούλα). Θαυμάστε το στη δέκατη έκτη στάση μας.  

Λίγο ακόμα... σινεμά θα δούμε στην επόμενη, δέκατη έκτη στάση, που επαναφέρει την τακτική της ένθετης σελίδα! Καλοκαίρι του 1975, στο θέατρο Παρκ, ο Βαγγέλης Λιβαδάς παρουσιάζει με έναν μεγάλο θίασο την επιθεώρηση Στη φωλιά του Κούκου...ε. Επικεφαλής του θιάσου τρία τεράστια επιθεωρησιακά αστέρια της εποχής, και ενδεχομένως αναζητήθηκαν διάφορες λύσεις για τη συνύπαρξή τους στη μαρκίζα του Παρκ και στις σελίδες του προγράμματος (περισσότερες λεπτομέρειες εδώ). Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα, επιλέχτηκαν οι... ένθετες λύσεις για τη Ρένα Βλαχοπούλου και τον Θανάση Βέγγο με σελίδες που ξεπερνούν τις μικρές διαστάσεις του προγράμματος (κάνοντας έτσι ακόμα πιο δύσκολη τη μελλοντική τους επιβίωση ή έστω αξιοπρεπή διατήρηση...). Έτσι εδώ βλέπουμε τις δύο όψεις του ένθετου της Ρένας που συνδυάζει φωτογραφίες από τις ταινίες της Ραντεβού στον αέρα, Μια τρελή τρελή σαραντάρα και Η θεία μου η χίπισσα, ένα στιγμιότυπο μάλλον από διάλειμμα τηλεοπτικού γυρίσματος (που χρησιμοποιήθηκε και σε αυτόγραφό της ένα διάστημα) και μια θεατρική πόζα, που προς το παρόν παραμένει άγνωστο από ποια παράσταση προέρχεται... 

Η μία όψη...

...και η άλλη όψη. Πηγή φωτογραφίας: Αρχεία Παραστατικών Τεχνών ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ, Συλλογή Γιώργου Δ. Κ. Σαρηγιάννη

Μια... επιλογή-έκπληξη (ή μήπως όχι;) κάνει η Ρένα –ή ίσως ο επιχειρηματίας Τάκης Μακρίδης– για το πρόγραμμα της επιθεωρησιακής κωμωδίας Η Ρένα, ο κοντός και το σόι τους, που ανέβηκε στο θέατρο Κοτοπούλη-Ρεξ τη σεζόν 1977-78. Επιλέγεται φωτογραφία του Elite, τραβηγμένη είκοσι χρόνια νωρίτερα, η οποία είχε πρωτοχρησιμοποιηθεί ως εξώφυλλο σε παρτιτούρες τραγουδιών της Ρένας –και αυτή ακριβώς βλέπουμε στη δέκατη όγδοη στάση μας. Ήταν άραγε μια στιγμή ανασφάλειας της Ρένας, μια ανάγκη να επιστρέψει φωτογραφικά στα χρόνια της νιότης της; Πάντως, στη δεύτερη έκδοση του προγράμματος, το πορτρέτο αντικαταστάθηκε από φωτογραφία που τραβήχτηκε ειδικά για την παράσταση –και συνεπώς δεν την περιλαμβάνουμε στο σημερινό μας αφιέρωμα.

Κατ’ εξαίρεση όμως, για τη δέκατη ένατη στάση μας, θα σταθούμε σε προϊόν αντίστοιχης φωτογράφισης –αφενός επειδή πρόκειται για αγαπημένο πορτρέτο του Rena Fan και αφετέρου επειδή διαφορετικές πόζες από την ίδια φωτογράφιση χρησιμοποιήθηκαν σε αρκετά προγράμματα παραστάσεων της Ρένας μέχρι και το 1987, καθώς και σε ένα αυτόγραφό της. Στο πρόγραμμα της άτυχης παράστασης Λυσιστράτη '79, που ανέβηκε τον Οκτώβρη του ’79 στο Κοτοπούλη-Ρεξ, βλέπουμε τη Ρένα, αν δεν κάνω λάθος, μπροστά στο σκηνικό του Γιώργου Ανεμογιάννη...

Αν και προτιμούσε λοιπόν για τα προγράμματα της δεκαετίας του '80 πορτρέτα από αυτή τη φωτογράφιση, τη σεζόν 1984-85 η Ρένα επιλέγει τη φωτογραφία ενός άλλου αυτόγραφου (που μάλλον τραβήχτηκε λίγο πριν το 1980 αλλά τη μοίραζε στους θαυμαστές και τις θαυμάστριές της μέχρι το τέλος της καριέρας της, με εκείνη τη γνωστή προτυπωμένη και γλυκά ανορθόγραφη αφιέρωσή της...). Το πρόγραμμα της επιθεώρησης Έξω η Ελλάδα από το Κιάτο που ανέβηκε στο θέατρο Ορφέας είναι η εικοστή μας στάση. 

Για την εικοστή πρώτη και τελευταία μας στάση διαλέγω το τελευταίο πορτρέτο που χρησιμοποιήθηκε στα θεατρικά προγράμματα της Ρένας από το 1988 ως το 1991 (για τις δυο τελευταίες της θεατρικές παραστάσεις, άλλωστε, χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες που τραβήχτηκαν τις αντίστοιχες σεζόν). Πρόκειται για φωτογραφία του Γιάννη Γκίλα, σύμφωνα με τις πληροφορίες των αντίστοιχων προγραμμάτων, μια από τις πολύ αγαπημένες του Rena Fan (διαφορετικές πόζες από την ίδια φωτογράφιση εμφανίστηκαν σε κάποιες συνεντεύξεις της αλλά και στο εξώφυλλο της βιντεοταινίας της Μια Ρένα χωρίς φρένα). 

Δεν ξέρω γιατί αυτή η φωτογραφία της Ρένας μου αρέσει περισσότερο από άλλες. Ίσως επειδή διακρίνω σε αυτήν μια σοβαρότητα, μια υποψία μελαγχολίας, καθώς αυτή η φωτογραφία εγκαινιάζει την τελευταία φάση της θεατρικής της σταδιοδρομίας, λίγο μετά την περιπέτεια της υγείας της που ξεκίνησε με τη γαστρορραγία του 1988... Ίσως γιατί αυτό ακριβώς το βλέμμα της με συντρόφευε μέσα από μια κορνίζα στον τοίχο μου, σε εφηβικά, δύσκολα χρόνια, που τα ομόρφαινε όμως η δική της παρουσία.

Μια παρουσία που ομορφαίνει όλη μου τη ζωή, σχεδόν μισό αιώνα τώρα. Και γι’ αυτό, κυρία Βλαχοπούλου, θα σας είμαι πάντα ευγνώμων...

Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του σε έντυπα κείμενα και διαδικτυακές αναρτήσεις.

Δεκαέξι χρόνια χωρίς τη Δανάη Στρατηγοπούλου

Συμπληρώνονται σήμερα δεκαέξι χρόνια από τον θάνατο της σπουδαίας ερμηνεύτριας, ποιήτριας και μεταφράστριας Δανάης Στρατηγοπούλου. Η Δανάη υπήρξε μια πολυδιάστατη καλλιτέχνιδα με ταλέντο, γνώση και αισθητική που σπανίζουν σήμερα. Τη θυμόμαστε, την τιμούμε και την αγαπούμε πάντα.

Πολύ πρόσφατα ανακάλυψα πως αποκαταστάθηκε ψηφιακά η ταινία του Φρίξου Ηλιάδη Το οργανάκι του Αττίκ (παραγωγή Έβδομη Τέχνη, 1955), στην οποία η Δανάη ερμήνευε το υπέροχο "Οργανάκι" στα σκαλοπάτια ενός παλιού αθηναϊκού σπιτιού, περιστοιχισμένη από μαθήτριές της και κρατώντας την περίφημη κιθάρα της. Για πολλά χρόνια η ταινία αυτή προβαλλόταν στην ελληνική τηλεόραση χωρίς αυτή τη συγκινητική σκηνή. Ωστόσο, τώρα έχουμε και πάλι την ευκαιρία να απολαμβάνουμε τη Δανάη και τη μοναδική της ερμηνεία, παρά τις τεχνικές ατέλειες του κινηματογράφου της εποχής εκείνης--ατέλειες που τελικά κάνουν ακόμα πιο γοητευτική την ατμόσφαιρα της ταινίας. Χαρείτε την...

Είκοσι χρόνια χωρίς τη Ρένα Βλαχοπούλου

Είκοσι χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον θάνατο της Ρένας Βλαχοπούλου. Είναι πολλά τα είκοσι χρόνια, κι όμως μοιάζουν να πέρασαν απίστευτα γρήγορα. Και για τον δημιουργό αυτού του blog η αναφορά στην επέτειο αυτή μοιάζει να έχει λίγη σημασία, αφού εκείνος νιώθει καθημερινά έντονη την παρουσία της Μούσας του, της σπουδαίας αυτής ηθοποιού και τραγουδίστριας, μέσα από το έργο που άφησε πίσω της. Ωστόσο, οι επέτειοι για αυτό το blog ήταν πάντοτε μια ευκαιρία για λίγο περισσότερο... σκάψιμο σε αρχεία και αναμνήσεις, και αυτό θα συμβεί και σήμερα!  

Σκέφτηκα λοιπόν η φετινή επετειακή ανάρτηση για τα είκοσι χρόνια από τον θάνατο της Ρένας Βλαχοπούλου να παρουσιάσει είκοσι διαφημιστικές καταχωρίσεις που αφορούν δουλειές της, κυρίως δηλαδή εμφανίσεις της σε θεατρικές σκηνές ή νυχτερινά κέντρα καθώς και διαφημίσεις ταινιών της. Είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε γνωστούς ή λιγότερο γνωστούς σταθμούς στην καριέρα της, να σκεφτούμε την εξέλιξή της μέσα στις πέντε δεκαετίες που καλύπτουν οι διαφημίσεις αυτές, να... χαζέψουμε τα διαφημιστικά κόλπα και ενδεχομένως να... ψυχανεμιστούμε απαιτήσεις καλλιτεχνικές των διαφόρων εποχών...

Πρώτος σταθμός μια από τις πρώτες διαφημίσεις της καριέρας της Ρένας που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβρη του 1940. Λίγες μέρες πριν κηρυχτεί ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ο Μίμης Τραϊφόρος οργανώνει ένα πρόχειρο βαριετέ στο θερινό θέατρο Μακέδο: ο πολυμήχανος θεατρικός επιχειρηματίας Ανδρέας Μακέδος θέλει προφανώς να εκμεταλλευτεί τις υψηλές, ακόμα, θερμοκρασίες της Αθήνας και ο Τραϊφόρος θέλει να εκμεταλλευτεί κάποια... διαθέσιμα βράδια που έχει ο ίδιος και το επιτελείο του μετά από τις καλοκαιρινές τους υποχρεώσεις και λίγο πριν αναχωρήσουν για τη Θεσσαλονίκη με τον θίασο των αδελφών Καλουτά (εκεί, στο θέατρο Παλλάς τους βρήκε η κήρυξη του πολέμου...). Στο επιτελείο αυτό ανήκει και η νεαρή Κερκυραία τραγουδίστρια Ρένα Βλαχοπούλου που μετά από τις επιτυχείς εμφανίσεις της στο κοσμικό κέντρο Αρτζεντίνα (που βρισκόταν στο Καλαμάκι), το βαριετέ Όασις του Ζαππείου και τον κινηματογράφο Αθηνά της οδού Πατησίων, το όνομά της ακούγεται ολοένα και περισσότερο. Γι' αυτό διαβάζουμε, με μικρά βέβαια στοιχεία, πως πρόκειται για την "εφετινήν αποκάλυψιν" του τραγουδιού...

Τρία χρόνια μετά τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ για τη νεαρή τραγουδίστρια. Είναι πλέον "εστεμμένη" Βασίλισσα της Τζαζ, μέσα στην καρδιά της Κατοχής, και το όνομά της στις διαφημίσεις συνυπάρχει "επί ίσοις όροις" με άλλα μεγάλα ονόματα του μουσικού (και όχι μόνο...) θεάτρου. Στη δεύτερη στάση του σημερινού αφιερώματος, για παράδειγμα, τον Αύγουστο του 1943, στη διαφήμιση του θρυλικού βαριετέ Λουξ που βρισκόταν στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, τα ονόματα της Ρένας, της Άννας Καλουτά και του Βασίλη Αυλωνίτη στοιχειοθετούνται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο...

Μετά τον πόλεμο, η Ρένα αφήνει την Ελλάδα για μερικά χρόνια και εμείς την ακολουθούμε. Συντροφιά με τον βασικότερο συνεργάτη της στα χρόνια του πολέμου, τον συνθέτη και πιανίστα Γιάννη Σπάρτακο, ξεκινούν μια μεγάλη περιοδεία στην Πόλη, τη Μέση Ανατολή και τις ΗΠΑ. Τις εμφανίσεις τους στο Κάιρο θα θυμηθούμε στον τρίτο σταθμό αυτής της επετειακής διαδρομής: ξεχώρισα αυτή τη διαφήμιση του κοσμικού κέντρου Carlton γιατί αναφέρει τους τίτλους τριών τραγουδιών ("Δεν φταις εσύ", "Αχ Ρίνα Κατερίνα", "Θα ξεχαστώ", πιθανότατα συνθέσεις του Σπάρτακου--το τρίτο δεν αποκλείεται να είναι η "Λήθη"...) που "έχουν ρίξει το ρεκόρ των μπις (sic)"

Η τέταρτη στάση του φετινού αφιερώματος γίνεται στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στο Toledo, Ohio. Το καλλιτεχνικό ζευγάρι "Rena and Spartacos" φαίνεται πως γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία εκεί προς το τέλος του 1949. Η διαφήμιση που βλέπετε αφορά την 6η εβδομάδα των εμφανίσεών τους στο La Rue Lounge ("A bit of Old France in Toledo" γράφει χαρακτηριστικά η διαφήμιση). Εκεί το κοινό μπορεί να ακούσει την "beautiful Rena" να τραγουδά όχι μόνο αγγλικά αλλά και ελληνικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά και Yiddish. Λόγω της μεγάλης τους επιτυχίας η Ρένα και ο Σπάρτακος επέστρεψαν στο Toledo για δεύτερο κύκλο εμφανίσεων το 1950 ("back by popular demand" έγραφαν οι διαφημίσεις). Η εφημερίδα Toledo Blade έγραφε τον Νοέμβριο του 1949 πως η ερμηνεία της Ρένας θύμιζε ερμηνείες της Helen Morgan, αλλά η Ρένα, χρόνια μετά, απέδιδε την επιτυχία της και στα ωραία της πόδια που αποκαλύπτονταν στους θαμώνες του κέντρου χάρη τους καθρέφτες που υπήρχαν στο πάτωμα της σκηνής... 

Το 1951 η Ρένα επιστρέφει στην Ελλάδα, και στον πέμπτο σταθμό του σημερινού αφιερώματος βρισκόμαστε στο θέατρο Σαμαρτζή όπου επανεμφανίζεται τον Αύγουστο του 1951. Οι διαφημίσεις την παρουσιάζουν και πάλι ως βασίλισσα, αλλά φαίνεται πως πέντε χρόνια μετά το μουσικό κλίμα έχει κάπως αλλάξει και έτσι δεν είναι πλέον η Βασίλισσα της Τζαζ, αλλά η Βασίλισσα του Μοντέρνου Τραγουδιού...

Ο έκτος σταθμός της σημερινής μας διαδρομής είναι το θέατρο Κυβέλης, όπου το φθινόπωρο του 1954 ξεκινά παραστάσεις ένας μεγάλος εταιρικός θίασος αποτελούμενος από πολλά εκλεκτά ονόματα του ελαφρού μουσικού θεάτρου. Τα δύο πρώτα ονόματα στο πρόγραμμα είναι αυτά της Μαρίκας Κρεβατά και της Ρένας Βλαχοπούλου, ωστόσο οι διαφημίσεις της εποχής εκείνης θέλουν να κεφαλαιοποιήσουν τη μεγάλη επιτυχία που έχει γνωρίσει η Ρένα το προηγούμενο καλοκαίρι στο θέατρο Βέμπο τόσο με τα τραγούδια της όσο και με το πρώτο της νούμερο, το "Κάνε μου τέτοια": έτσι το όνομά της ξεχωρίζει από τον υπόλοιπο θίασο του θεάτρου Κυβέλης, αφού βρίσκεται εντός πλαισίου και συνοδεύεται από τον χαρακτηρισμό "η μεγάλη βεντέτα της εποχής".

Οι διαφημιστικές εταιρίες και οι επιχειρηματίες (οι τελευταίοι ενδεχομένως λόγω και των απαιτήσεων των ηθοποιών--αν και η Ρένα πάντοτε δήλωνε πως "ποτέ δεν ρώτησα πού θα μπει το όνομά μου"...) σκαρφίζονταν διάφορους τρόπους για να τραβήξουν την προσοχή του κοινού. Έτσι, τη χειμερινή σεζόν 1958-59 η Ρένα επιστρέφει έπειτα από απουσία ενός έτους στις επιχειρήσεις του Βασίλη Μπουρνέλλη και το θέατρο Ακροπόλ, και το όνομά της μπαίνει σε ξεχωριστή διαφημιστική καταχώριση από τον υπόλοιπο θίασο (επικεφαλής του οποίου είναι η Ρένα Ντορ, ο Βασίλης Αυλωνίτης, η Γεωργία Βασιλειάδου, ο Κούλης Στολίγκας, η Μπέτυ Μοσχονά και ο Αλέκος Λειβαδίτης). Εκτός από τις δυο διαφημιστικές καταχωρίσεις του Ακροπόλ και της επιθεώρησης Χειμώνας στην Αθήνα, στον έβδομο αυτό σταθμό της διαδρομής μας βλέπουμε και διαφήμιση του Κάστρου, του κέντρου δηλαδή στο οποίο ο Γιώργος Οικονομίδης παρουσιάζει την επιθεώρηση πίστας Χούλα Χουπ και κιθαρίτσα. Στο επιτελείο του ανήκουν η Ρένα Βλαχοπούλου, η Μάριον Σίβα, το χορευτικό ζευγάρι Φλερύ-Άλμα, ο μαέστρος Αλέκος Σπάθης με τη σύζυγό του Μαίρη Μοντ, ο "μοντέρνος τραγουδιστής" Φρειδερίκος και ο νεαρός Χάρρυ Κλυνν!...

Τρία χρόνια μετά, τον Νοέμβρη του 1961, η Ρένα Βλαχοπούλου συμμετέχει σε ένα φιλόδοξο εγχείρημα των αδελφών Άννας και Μαρίας Καλουτά: οι δημοφιλείς πρωταγωνίστριες συγκροτούν αποκλειστικά γυναικείο θίασο για να παρουσιάζει στο ολοκαίνουριο θέατρό τους το έργο του Γιώργου Γιαννακόπουλου Της φυλακής τα σίδερα. Μια μη δεδηλωμένη προσπάθεια ανανέωσης του επιθεωρησιακού είδους που φαίνεται πως άρεσε στους κριτικούς αλλά δεν ευτύχησε εμπορικά--άλλωστε παρουσιαζόταν σε ώρες που το κοινό της Αθήνας μάλλον δεν είχε συνηθίσει να βλέπει θέατρο, δηλαδή σε προ-απογευματινές (μεσημεριανές στην ουσία) παραστάσεις, καθώς σε απογευματινές και βραδινές παιζόταν η Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη... Παρά την παρουσία πέντε σπουδαίων πρωταγωνιστριών και άλλων καλών ανερχόμενων ηθοποιών το έργο κατέβηκε πολύ γρήγορα... Η διαφήμισή του είναι ο όγδοος σταθμός του σημερινού αφιερώματος.

Για την ένατη στάση μας μεταφερόμαστε και πάλι στις ρεβί πίστας και συγκεκριμένα σε αυτήν που παρουσίαζαν η Μπελίντα και ο Γιάννης Βογιατζής, ανερχόμενο κι εκείνος αστέρι του τραγουδιού, τη σεζόν 1961-62 στην Παλιά Αθήνα. Ο τίτλος της ρεβί ήταν Άλλοτε και τώρα και λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα της ανακοινώνεται μέσω των διαφημίσεων στον Τύπο ότι με το συγκρότημα θα συμπράξει "η μόνη που λείπει από τους εκλεκτούς του αθηναϊκού κοινού", δηλαδή η Ρένα Βλαχοπούλου. Η Ρένα είχε περάσει ένα αρκετά δύσκολο φθινόπωρο, με την ολοκλήρωση των παραστάσεων της Οδού Ονείρων, τα γυρίσματα του Μερικοί το προτιμούν κρύο, του πρώτου μιούζικαλ της Φίνος Φιλμ και του Δαλιανίδη, και με ένα πρόβλημα υγείας που οδήγησε σε εγχείρηση στον λαιμό της (και ήταν η αιτία να καθυστερήσουν αρκετά και τα γυρίσματα της ταινίας). Φαίνεται πως δεν είχε σκοπό (ή και αντοχές...) να εργαστεί εκείνον τον χειμώνα, αλλά τελικά η Μπελίντα την έπεισε και έτσι για το υπόλοιπο της σεζόν παρουσιαζόταν ως "έκτακτη συμμετοχή" στις διαφημίσεις της Παλιάς Αθήνας (από την επόμενη σεζόν θα έπαιρνε και πάλι τα ηνία στα κέντρα στα οποία θα εμφανιζόταν...).  

Έναν χρόνο μετά δημοσιεύτηκε η διαφήμιση που βλέπουμε στον δέκατο σταθμό της διαδρομής μας και σχετίζεται με την κινηματογραφική καριέρα της Ρένας χωρίς ενδεχομένως να το υποπτεύεται ακόμα και η ίδια... Τον Δεκέμβριο του 1963 οι θεατρικές επιχειρήσεις του Βασίλη Μπουρνέλλη προβάλλουν σε μια ενιαία διαφήμιση τις δύο παραστάσεις που παρουσιάζουν εκείνη τη σεζόν: τη Χαρτοπαίχτρα του Δημήτρη Ψαθά με που ανέβασε ο θίασος της κ. Κατερίνας και την επιθεώρηση Κόκκινα Τριαντάφυλλα που ανέβασε ο θίασος Ρένας Βλαχοπούλου-Καίτης Μπελίντα-Θανάση Βέγγου-Γ. Δάνη. Δεν είναι ξεκάθαρο το πότε ακριβώς αποφασίστηκε να παίξει η Ρένα τον ρόλο της χαρτοπαίχτρας στο σινεμά (κάποια στιγμή ο Γιάννης Δαλιανίδης δήλωσε πως ζήτησε από τον Φίνο να "κλείσει" το έργο για τη Βλαχοπούλου αμέσως μόλις ανακοινώθηκε ο τίτλος του από τον Ψαθά και την Κατερίνα και ο Φίνος του είπε ότι το είχε ήδη κλείσει...). Το σίγουρο όμως είναι ότι εκείνο τον Δεκέμβρη τα γυρίσματα δεν είχαν ακόμα ξεκινήσει (το φιλμ γυρίστηκε το καλοκαίρι του '64) και σε καμία περίπτωση το κοινό δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως η Ρένα θα ταυτιζόταν αργότερα με τον ρόλο αυτό...

Η τεράστια επιτυχία της Ρένας στο σινεμά του Φίνου και του Δαλιανίδη θα τονώσει την καριέρα της σε απίστευτο βαθμό και το όνομά της θα αποκτήσει τεράστια δύναμη τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο. Τον Μάιο του 1966 έχει ήδη ολοκληρωθεί η πρώτη περίοδος της συνεργασίας της με τη Φίνος Φιλμ (λίγους μήνες νωρίτερα είχε προβληθεί το τέταρτο μιούζικαλ αυτής της συνεργασίας, το Ραντεβού στον αέρα) και η Ρένα ετοιμάζεται πλέον για τη συνεργασία της με την εταιρία Καραγιάννης-Καρατζόπουλος. Σε αυτό το... μεταίχμιο οι διανομείς θα θυμηθούν μια ταινία της που είχε περάσει σχετικά απαρατήρητη στην πρώτη της προβολή, την άνοιξη του 1962. Το Όταν λείπει η γάτα του Αλέκου Σακελλάριου "βγαίνει" στις αίθουσες της δεύτερης προβολής και οι διαφημιστικές καταχωρίσεις προβάλλουν τώρα υπέρ το δέον τη συμμετοχή της Ρένας στο φιλμ αυτό: στους τίτλους της ταινίας το όνομά της είναι δεύτερο (προηγείται ο Βασίλης Αυλωνίτης), και στην ίδια την υπόθεση του έργου ο ρόλος της είναι σαφώς δευτερεύουσας σημασίας, αφού η έμφαση της ιστορίας δίνεται στα δύο νεαρά ζευγάρια του έργου (η Ρένα σχεδόν εξαφανίζεται στο δεύτερο μισό της ταινίας). Όλα αυτά όμως δεν έχουν πλέον καμιά σημασία για τον κόσμο της διαφήμισης: το ατού της ταινίας είναι η Ρένα και η διαφημιστική καταχώριση αυτής της νέας εξόρμησής της, που τη βλέπουμε στην ενδέκατη στάση του σημερινού αφιερώματος, το... ξεκαθαρίζει (η διαφήμιση προέρχεται από το πολύτιμο αρχείο του κ. Μάκη Σούρμπη).

Στη δωδέκατη στάση μας θα ασχοληθούμε με τη δεύτερη από τις τρεις ταινίες της συνεργασίας της Ρένας με την εταιρία Καραγιάννης-Καρατζόπουλος, το Βίβα Ρένα, που προβλήθηκε τον Νοέμβριο του 1967. Η διαφημιστική ομάδα της εταιρίας αξιοποιεί τις θετικές κριτικές που γράφτηκαν στον Τύπο μετά την πρεμιέρα του φιλμ--κυρίως βέβαια για τη Ρένα και όχι για την ίδια την ταινία. Αξίζει τον κόπο να τις διαβάσουμε...

Για τις επόμενες τρεις στάσεις θα επιστρέψουμε στο θέατρο. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60 η Ρένα συνεργάζεται κυρίως με τον Βασίλη Μπουρνέλλη. Το όνομά της δεν είναι απλώς πρώτο στη θιασαρχική φίρμα (μια θέση που θα κρατήσει σταθερά από το 1965 ως το τέλος της καριέρας της με... μιάμιση εξαίρεση!), αλλά είναι και... επαναλαμβανόμενο στις διαφημιστικές καταχωρίσεις, σαν να πρέπει να... εμπεδώσει το κοινό ότι στις παραστάσεις αυτές πρωταγωνιστεί η Ρένα Βλαχοπούλου... Έτσι, στη δέκατη τρίτη στάση του σημερινού αφιερώματος βλέπουμε το κάτω μισό μιας σελίδας από το Έθνος (Ιούνιος 1967) που περιλαμβάνει τέσσερις διαφημιστικές καταχωρίσεις για την επιθεώρηση Λουλουδισμένη Αθήνα, στις οποίες το όνομα της Ρένας Βλαχοπούλου αναγράφεται συνολικά πέντε φορές! 

Και λίγους μήνες μετά, τον Νοέμβρη του 1967, ακολουθείται η ίδια τακτική για τις διαφημιστικές καταχωρίσεις της επιθεώρησης Αθήνα χαρτοπαίχτρα που ανεβαίνει στο θέατρο Ακροπόλ. Το όνομα της Ρένας αναγράφεται συνολικά δέκα φορές! Το βλέπουμε στη δέκατη τέταρτη στάση της διαδρομής μας.

Πιο... φειδωλή αλλά τελικά αρκετά... κωμική η χρήση του ονόματος της Ρένας στις διαφημίσεις του σαλονικιώτικου Τύπου τον Μάιο του 1969, όταν παρουσιάστηκε στο θέατρο Αυλαία της συμπρωτεύουσας η επιθεώρηση Με αγάπη από την Αθήνα. Διαβάζουμε λοιπόν πως η Ρένα Βλαχοπούλου εμφανίζεται με τον... θίασο Ρένας Βλαχοπούλου-Νινής Τζάνετ... 

Μεταφερόμαστε και πάλι στον χώρο του κινηματογράφου για τον δέκατο έκτο και τον δέκατο έβδομο σταθμό της σημερινής διαδρομής. Στις αρχές της δεκαετίας του '70 η Ρένα Βλαχοπούλου έχει επιστρέψει στη Φίνος Φιλμ που "χτίζει" πλέον πάνω της ταινίες που υπογράφουν ο Γιάννης Δαλιανίδης και ο Αλέκος Σακελλάριος. Αρχικά η εταιρία προβάλλει στις διαφημίσεις την αλλοτινή "Βασίλισσα της Τζαζ" ως "Βασίλισσα του Γέλιου και της Χαράς", ενώ σύντομα επιστρατεύονται και επιθετικοί προσδιορισμοί σε... τριάδες! Έτσι, βλέπουμε πως τον Νοέμβρη του 1970, στις διαφημίσεις της ταινίας Η θεία μου η χίπισσα, η Ρένα χαρακτηρίζεται "ακαταμάχητη, ακάθεκτη και θεότρελη"...

Ενώ έναν χρόνο μετά, τον Νοέμβρη του 1971, στις διαφημίσεις της ταινίας Ζητείται επειγόντως γαμπρός μαθαίνουμε πως η Ρένα έρχεται "ξεκαρδιστική, χαρούμενη, συναρπαστική"...

Ο εμπορικός κινηματογράφος δύει γύρω στο 1973, αλλά η Ρένα Βλαχοπούλου παραμένει αδιαφιλονίκητη πρωταγωνίστρια στο θέατρο. Βέβαια, στους επιθεωρησιακούς θιάσους αναζητούν ξεχωριστή θέση και άλλα ονόματα που έχουν πλέον καθιερωθεί, αλλά οι επιχειρηματίες και οι διαφημιστές τους μπορούν να εξασφαλίσουν μια ξεχωριστή θέση για το όνομα της Ρένας, όπως βλέπουμε στη δέκατη όγδοη στάση μας, στη διαφημιστική καταχώριση του θέατρου Παρκ, όπου το καλοκαίρι του 1976 ο Βαγγέλης Λιβαδάς παρουσίασε την επιθεώρηση Στη φωλιά του ΚούΚου...ε.  

Βέβαια και ο κινηματογράφος προσπάθησε να ανακάμψει... Μάταια όμως. Ο λεγόμενος Νέος Εμπορικός Κινηματογράφος (ΝΕΚ) αξιοποίησε αρκετά από τα μεγάλα ονόματα του παλιού εμπορικού σινεμά με αποτελέσματα όμως μάλλον αμφιλεγόμενα. Η Ρένα πρωταγωνίστησε σε έξι ταινίες του ΝΕΚ: η τέταρτη από αυτές θα μας απασχολήσει στην προτελευταία στάση του σημερινού αφιερώματος. Πρόκειται για την κωμωδία Η μανούλα, το μανούλι και ο παίδαρος που προβλήθηκε τον Οκτώβρη του 1982 και προωθήθηκε στις διαφημίσεις ως μια "σεισμο-αντισεισμική κωμωδία των 1000 ρίχτερ", καθώς ήταν νωπή ακόμα η ανάμνηση των σεισμών στις Αλκυονίδες το 1981 που γεννούσε τον τρόμο σε κάθε επόμενο σεισμό. Το θέμα των σεισμών χρησιμοποιήθηκε και στην προώθηση της ταινίας Αλαλούμ του Χάρρυ Κλυνν που προβλήθηκε τις ίδιες εκείνες μέρες, με τις διαφημίσεις της να υπόσχονται πως θα προκαλέσει σεισμό γέλιου--και σίγουρα τα πήγε πολύ καλύτερα από τη Μανούλα, αφού σάρωσε στα ταμεία κατακτώντας την πρώτη θέση στον πίνακα των εισιτηρίων και αφήνοντας πίσω την ταινία της Ρένας που βρέθηκε μόλις στην ένατη θέση...

Ο ΝΕΚ έδυσε κι αυτός με τη σειρά του, ενώ οι πρωταγωνίστριες και οι πρωταγωνιστές του στράφηκαν στον κόσμο της βιντεοκασέτας που έδωσε την αφορμή για κάποιες ακόμα διαφημιστικές καταχωρίσεις με το όνομα της Ρένας που δεν ξεχωρίζουν όμως ιδιαίτερα. Για την εικοστή και τελευταία στάση του φετινού αφιερώματος στον θάνατο της Ρένας κράτησα τη διαφήμιση μιας βιντεοκασέτας ελαφρώς διαφορετικής. Πρόκειται για τη σειρά ενημερωτικών βιντεοκασετών Αθήνα Ανεξάρτητη Τηλεόραση, παραγωγή του Δήμου Αθηναίων (επί δημαρχίας Μιλτιάδη Έβερτ), που κυκλοφόρησαν τη σεζόν 1988-89 ως μια απόπειρα πιο αντικειμενικής ενημέρωσης του κοινού (διανθισμένης με αποσπάσματα από σατιρικές παραστάσεις της περιόδου εκείνης), καθώς τα δελτία ειδήσεων της δημόσιας τηλεόρασης εκείνη την περίοδο κατηγορούνταν για μεροληπτική στάση υπέρ της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και του Αντρέα Παπανδρέου. Το πόσο αντικειμενικά ήταν τα ενημερωτικά αυτά προγράμματα μπορεί να είναι το αντικείμενο μιας άλλης πιο εξειδικευμένης ανάλυσης του περιεχομένου τους. Εγώ ωστόσο διάλεξα αυτή τη διαφήμιση για το σημερινό μου αφιέρωμα αφενός γιατί είναι μάλλον απρόσμενη η συνύπαρξη του ονόματος της Ρένας Βλαχοπούλου με τα ονόματα των δημοσιογράφων που συμμετείχαν στην κασέτα (Θέμος Αναστασιάδης, Νίκος Ευαγγελάτος, Πάνος Παναγιωτόπουλος, Όλγα Τρέμη, Νίκος Χατζηνικολάου) αλλά και του πιανίστα Δημήτρη Σγούρου!

 

Αφετέρου, η διαφήμιση αυτή μου δίνει... πάσα για το βίντεο με το οποίο θα κλείσω και τη φετινή ανάρτηση. Στην κασέτα εκείνη παρουσιάζονταν αποσπάσματα από την επιθεώρηση του Γιώργου Κωνσταντίνου Οι τελευταίοι ΠΑΣΟΚράτορες. Ήταν μια φιλόδοξη παραγωγή με χλιαρά, μάλλον, αποτελέσματα που, ωστόσο, έδωσε την ευκαιρία στη Ρένα να τραγουδήσει ένα τραγούδι με περιεχόμενο αυτοβιογραφικό. Επρόκειτο για "Το γράμμα" του Θάνου Μικρούτσικου και του Μπάμπη Τσικληρόπουλου, πάνω στο οποίο ο Γιώργος Κωνσταντίνου έγραψε στίχους που αρχικά εξυπηρετούσαν το νούμερο "Μοντέρνος Κινηματογράφος" που έπαιζε η Ρένα σε εκείνη την επιθεώρηση, αλλά τελικά συνόψιζαν ολόκληρη την καριέρα της, ολόκληρη τη ζωή της. Μια καριέρα και μια ζωή που χάρισαν πολλή ευτυχία στο κοινό της Ελλάδας και για αυτό θα αισθανόμαστε για πάντα ευγνωμοσύνη...

Αγαπημένη μου Κυρία Ρένα Βλαχοπούλου, για άλλη μια φορά σας ευχαριστώ για τα δώρα σας! 

Μια Ελληνίδα στην Αθήνα, 24 Απριλίου 2024.

Φωτογραφία από την ταινία της Φίνος Φιλμ Μία Ελληνίδα στο χαρέμι (σενάριο-σκηνοθεσία: Γιάννης Δαλιανίδης, 1970-71).

Δεκαπέντε χρόνια χωρίς τη Δανάη Στρατηγοπούλου

Συμπληρώθηκαν σήμερα δεκαπέντε χρόνια από τον θάνατο της Κορυφαίας τραγουδίστριας, ποιήτριας, μεταφράστριας Δανάης Στρατηγοπούλου (1913-2009). Τεράστια η προσφορά της στην Τέχνη και τον Λόγο. Τη θυμόμαστε πάντα με αγάπη και ευγνωμοσύνη.

Σαν σήμερα το 1955: Στη Λάρισα

Στις 4 Οκτωβρίου 1955 διαβάζουμε στη στήλη "Εφήμερα" της λαρισαϊκής εφημερίδας Ελευθερία:

Οι καλλιτέχναι που μετείχαν στο συγκρότημα Οικονομίδη έμειναν έκπληκτοι από την υποδοχή που τους έγινε. Ήξευραν βέβαια ότι η Λάρισα έχει θεατρόφιλο κοινό αλλά δεν περίμεναν να... αντιμετωπίσουν τέτοια επίθεσι.

Αυτό που έγινε τις πέντε ημέρες που έμεινε το συγκρότημα του Οικονομίδη στην πόλι μας ήταν απερίγραπτο. Και θάχουν να το λένε οι καλλιτέχνες που έφυγαν χθες.

Ελευθερία (Λάρισας), 4-10-1955

Ποιοι ήταν αυτοί οι καλλιτέχνες; Ήταν το "επιστρέφον από την θριαμβευτικήν εμφάνισιν εις την Διεθνή Έκθεσιν Θεσσαλονίκης Μουσικόν συγκρότημα του Γιώργου Οικονομίδη εις το οποίον συμμετέχουν εκτάκτως οι μεγαλύτερες βεντέτες του ελληνικού μουσικού θεάτρου Άννα και Μαρία Καλουτά" και μαζί τους "η δυναμικώτερη και πιο αγαπημένη τραγουδίστρια του Ελληνικού κοινού Ρένα Βλαχοπούλου", το "διεθνούς φήμης χορευτικό ζευγάρι" Γιάννης Φλερύ και Λίντα Άλμα, ο "κορυφαίος Έλλην τραγουδιστής Τώνης Μαρούδας, η "κουβανέζα δυναμίτις" Λολίν, ο "υπέροχος μίμος" Στέφανος Ξύδης και η "μπριόζα ορχήστρα" του Λυκούργου Μαρκέα.

Ξεχωριστές διαφημιστικές καταχωρίσεις για τις βεντέτες αδελφές Καλουτά και τα υπόλοιπα μέλη του συγκροτήματος του Γιώργου Οικονομίδη. Ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες για τις τιμές των εισιτηρίων: πιο χαμηλές στις απογευματινές παραστάσεις (7.50 δρχ. στην πλατεία και 5.50 δρχ. στον εξώστη) και πιο υψηλές στις βραδινές (13.50 δρχ. οι αριθμημένες θέσεις της πλατείας και 5.50 δρχ. στον εξώστη). Σε άλλη διαφήμιση υπήρχε η επισήμανση: "ΙΔΙΑΙΤΕΡΑΙ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ ΔΕΝ ΘΑ ΣΤΑΛΩΣΙ".  

Το "τουριστικό συγκρότημα" ολοκλήρωσε τις εμφανίσεις του στο κοσμικό κέντρο Χαβάη της Θεσσαλονίκης στις 25 Σεπτεμβρίου 1955 (έγραψα και παλιότερα για αυτή την εμφάνιση της Ρένας Βλαχοπούλου στη Χαβάη το 1955 αλλά και για τις εμφανίσεις της στη Θεσσαλονίκη στη διάρκεια της ΔΕΘ το 1957, το 1958 και το 1959) και μετά από ολιγοήμερη ξεκούραση ξεκίνησε τις εμφανίσεις του στο κινηματοθέατρο Ορφεύς της Λάρισας την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου. 

Η Ελευθερία ανέφερε ότι το συγκρότημα θα πραγματοποιήσει
"τέσσερις αλλαγές προγράμματος", με άλλα λόγια, κάθε μέρα
θα παρουσίαζε και ένα διαφορετικό πρόγραμμα στο κοινό της Λάρισας...

Από την Ελευθερία της Λάρισας, 28-9-1955

Αρχικά είχε προγραμματιστεί να δίνονται δύο παραστάσεις κάθε μέρα (στις 7.30μμ και στις 10μμ), αλλά λόγω της μεγάλης ζήτησης, την Κυριακή 2 Οκτωβρίου, τελευταία μέρα των παραστάσεων, δόθηκε και μία επιπλέον απογευματινή στις 5μμ.

Ρένα Βλαχοπούλου, Μαρία και Άννα Καλουτά,
πιθανότατα στο κέντρο Χαβάη της Θεσσαλονίκης τον Σεπτέμβριο του 1955.
Φωτογραφία από το βιβλίο του Μ. Δελαπόρτα Βίβα Ρένα
(εκδ. Άγκυρα, 2002)

Τη βδομάδα εκείνη διεξαγόταν στη Λάρισα η μεγάλη εμποροπανήγυρη της πόλης, η οποία όμως τερματίστηκε πρόωρα λόγω της αλλαγής του καιρού, καθώς το βράδυ του Σαββάτου 1 Οκτωβρίου ξέσπασε μια δυνατή καταιγίδα που διήρκεσε περισσότερο από δύο ώρες, "πλημμύρισε όλους τους δρόμους με νερά και τους κατέστησεν εντελώς αδιάβατους. Είχε δημιουργηθή μια κωμικοτραγική κατάστασις, η οποία ανεστάτωσε τους πάντας και τα πάντα, χωρίς να μπορή κανείς να αντισταθή ή να κάμη κάτι να σταματήση το μεγάλο κακό που έκανε η νεροποντή" (και σαν να μην άλλαξε τίποτα από τότε...).

Ρένα Βλαχοπούλου και Τώνης Μαρούδας
σε μεταγενέστερη συνεργασία τους.
Φωτογραφία από το βιβλίο του Μ. Δελαπόρτα
Βίβα Ρένα (εκδ. Άγκυρα, 2002)

Ρένα Βλαχοπούλου και Γιώργος Οικονομίδης
σε μεταγενέστερη συνεργασία τους.
Φωτογραφία από το περιοδικό Δίφωνο, Μάιος 1997

Όπως έγραφε, επίσης σαν σήμερα, η στήλη "Πεννιές" της ίδιας εφημερίδας, "Με την αναχώρησι του μουσικού συγκροτήματος, τας εμφανίσεις του οποίου παρηκολούθησαν σχεδόν όλοι οι συμπολίται, το γενικόν ενδιαφέρον στρέφεται από χθες προς τους κινηματογράφους μας, οι οποίοι προβάλλουν και πάλιν ενδιαφέρουσες ταινίες που ευχαριστούν τον θεατή". Σκέφτηκα να σας δείξω πώς παρουσίαζε η στήλη των θεαμάτων τις ταινίες που προβάλλονταν--μου κάνει ιδιαίτερη εντύπωση η επισήμανση πως ο Ο Λάκος των Κολασμένων θα συγκινήσει όλες τις Λαρισινές...

Από την εφημερίδα Ελευθερία της Λάρισας, 4-10-1955

Βέβαια, εκτός από τις νέες ταινίες, το κοινό της Λάρισας είχε να περιμένει και κάτι ακόμα: ένα ρεσιτάλ της διεθνούς φήμης μέτζο σοπράνο Έλενας Νικολαΐδου την Παρασκευή 7 Οκτωβρίου 1955, και πάλι στον Ορφέα. Και όπως έγραψε η στήλη "Εφήμερα", "όλα καλά" με την υποδοχή του συγκροτήματος της ελαφράς μουσικής, "θα κερδίση όμως η πόλις μας πολύ στην εκτίμησι του καλλιτεχνικού κόσμου της χώρας αν παρόμοια και ανωτέρα υποδοχή γίνη την Παρασκευή και στην μεγάλη καλλιτέχνιδα του τραγουδιού" που επισκέπτεται τη Λάρισα "διότι η καλή φήμη της την έπεισε ότι θα απευθυνθή σε κοινό που διαθέτει καλλιεργημένο μουσικό αίσθημα".

Από την εφημερίδα Ελευθερία της Λάρισας, 4-10-1955

Και πριν κλείσω την ανάρτηση, λίγα ακόμα "εφήμερα" διαμαντάκια που... ψάρεψα ξεφυλλίζοντας τα φύλλα της Ελευθερίας εκείνων των ημερών: πρώτα από όλα, μια ενδιαφέρουσα αναφορά στον μαέστρο του συγκροτήματος Λυκούργο Μαρκέα, τον εκλεκτό συνθέτη που συνεργάστηκε αρκετά με τη Ρένα Βλαχοπούλου σε θέατρα, κέντρα και τηλεόραση, αλλά χάθηκε δυστυχώς πρόωρα. Σύμφωνα με τη στήλη "Εφήμερα" λοιπόν, ο Μαρκέας, αν και είχε γεννηθεί στην Τρίπολη, "είναι κατά 50% Λαρισινός διότι εδώ έζησε τα παιδικά του χρόνια".

Μου έκανε επίσης εντύπωση πως τις μέρες που εμφανιζόταν η Ρένα στον Ορφέα της Λάρισας, η Ελευθερία δημοσίευσε ένα χρονογράφημα για την... κατάντια της Ομόνοιας, αφού η εικόνα της αθηναϊκής πλατείας το 1955 δεν θύμιζε πλέον τις παλιότερες μέρες δόξας. Ως τίτλος του χρονογραφήματος που δημοσιεύτηκε στις 2 Οκτωβρίου 1955 επιλέχτηκε ο τίτλος του τραγουδιού που είχε πρωτοτραγουδήσει η Ρένα Βλαχοπούλου έναν χρόνο νωρίτερα: "Ομόνοια Πλας".

Τέλος, το μάτι μου στάθηκε σε μια διαφημιστική καταχώριση του καταστήματος Δημητρακόπουλου που αναφέρει ότι "παρελήφθησαν καρτ-ποστάλ ηθοποιών". 

Να βρίσκονταν άραγε ανάμεσά τους και αυτές οι φωτογραφίες, της Ρένας και άλλων συναδέλφων της, που είδα πρόσφατα να πωλούνται στο διαδίκτυο;...

Η ανάρτηση είναι αφιερωμένη στις φίλες και τους φίλους που ζουν στη Λάρισα και σε άλλες περιοχές της Θεσσαλίας, οι οποίες δοκιμάζονται τις τελευταίες εβδομάδες από τις συνέπειες της κακοκαιρίας και των κακών χειρισμών της Πολιτείας...

Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του.