Ολοκληρώθηκε η εκπομπή "70 χρόνια Ελληνική Ραδιοφωνία" του Σιδερή Πρίντεζη

Χτες το βράδυ ολοκληρώθηκε η εκπομπή--ή, καλύτερα, η ζώνη--του Δεύτερου Προγράμματος 70 χρόνια Ελληνική Ραδιοφωνία που επιμελούνταν εδώ και πολλούς μήνες ο Σιδερής Πρίντεζης. Προσωπικά με λύπησε αυτή η απόφαση του Δεύτερου να σταματήσει αυτή η σειρά εκπομπών. Μπορεί πλέον να μη γιορτάζουμε 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΡΑ, αλλά αυτή η ζώνη θα έπρεπε να πάρει έναν τίτλο, όπως πχ. Εκπομπές από το αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και να συνεχίσει να υπάρχει στις συχνότητες του Δεύτερου. Ο πλούτος του αρχείου της ΕΡΑ είναι ανεξάντλητος και η ΕΡΑ οφείλει να δίνει στο κοινό της γενναίες δόσεις αυτού του πλούτου. Δεν μπορώ να καταλάβω σε τι χρησιμεύει η ύπαρξη όλου αυτού του υλικού, όταν δεν φτάνει στους ακροατές και τις ακροάτριες.

Ειδικά για τα ενδιαφέροντα αυτού του blog, η ζώνη αυτή υπήρξε πολύτιμη πηγή, καθώς ακούστηκαν τραγούδια με τη Ρένα Βλαχοπούλου που ηχογραφήθηκαν στα παλιά στούντιο του ΕΙΡ (όπως μια τζαζίστικη εκτέλεση του "Τι τριάντα, τι σαράντα, τι πενήντα" των Νίκυ Γιάκοβλεφ-Πυθαγόρα, μια ενδιαφέρουσα επανεκτέλεση του "Γελά γαλάζιος ουρανός" των Μίμη Πλέσσα-Βαγγέλη Γκούφα με τη Ρένα και τον Γιάννη Βογιατζή, αλλά και τα "Καπέλα" από τη σειρά εκπομπών Ιστορία της Ελληνικής Επιθεωρήσεως). Επίσης μεταδόθηκε, μετά από πολύ καιρό, ολόκληρη η κωμωδία του Βαγγέλη Λυκιαρδόπουλου Τα ετερώνυμα έλκονται με τον Ντίνο Ηλιόπουλο, τον Μίμη Φωτόπουλο, τη Ρένα Βλαχοπούλου και άλλους/ες ηθοποιούς.

Πέρα όμως από τις ηχογραφήσεις της Ρένας, ακούσαμε σπουδαίες θεατρικές παραστάσεις αλλά και αποσπάσματα από θεατρικά έργα με τους Μελίνα Μερκούρη, Κατίνα Παξινού, Έλλη Λαμπέτη, Δημήτρη Χορν, Βασίλη Λογοθετίδη, Τζένη Καρέζη, Σμάρω Στεφανίδου και τόσους/ες άλλους/ες. Αποσπάσματα από ραδιοφωνικές επιθεωρήσεις και ραδιοφωνικά σίριαλ με τους Ρένα Ντορ, Γεωργία Βασιλειάδου, Νίκο Σταυρίδη, Χρήστο Ευθυμίου, Γιάννη Βογιατζή αλλά και την Αλίκη Βουγιουκλάκη! Εκπομπές της Λιλιπούπολης αλλά και τη Σαπφώ Νοταρά σε διηγήματα του Παπαδιαμάντη.

Και βέβαια εξαιρετικά δείγματα του ελαφρού τραγουδιού με κορυφαίες τρεις μεταδόσεις: τη συζήτηση του Κώστα Γιαννίδη με τον Μίμη Πλέσσα (από την εκπομπή Ας μιλήσουμε για μουσική), μια σπανιότατη ηχογράφηση τραγουδιών με τον Νίκο Γούναρη και τον Φώτη Πολυμέρη (μετάδοση που συγκίνησε και τον ίδιο τον Φώτη Πολυμέρη που τηλεφώνησε στην εκπομπή) και, τέλος, ένα εξαιρετικό αφιέρωμα που ετοίμασε ο Σιδερής Πρίντεζης για τη Δανάη, λίγες μέρες μετά τον θάνατό της. Θέλω να σταθώ λίγο περισσότερο σ' αυτό το αφιέρωμα. Ο Πρίντεζης ανακάλυψε στο αρχείο αφενός συνεντεύξεις της Δανάης σε διάφορες εκπομπές (στις Θεατρικές Μνήμες του Αρτέμη Μάτσα αλλά και σε εκπομπές του Γιώργου Σαρηγιάννη, του Δημήτρη Μεϊντάνη και της Μαρίνας Χατζή) και αφετέρου ηχογραφήσεις της Δανάης από τα στούντιο του ΕΙΡ. Ελληνικά, γαλλικά και ισπανικά τραγούδια που ερμήνευε μοναδικά η Δανάη είτε μόνη της με την κιθάρα της είτε με τη συνοδεία του Λεβ στο πιάνο. "Το τραγούδι της ψυχής μου" του Νίκου Γούναρη, η "Κατινιώ" του Αττίκ αλλά και το "Μια θάλασσα μικρή" του Διονύση Σαββόπουλου "βγήκαν" από την ταινιοθήκη της ΕΡΤ και έφτασαν σε όλη την Ελλάδα. Ταυτόχρονα ο λόγος της "γιαγιάς" Δανάης έφτασε στα αφτιά μας ολοζώντανος, όπως τότε που τη χαιρόμασταν κοντά μας, μέσα από αποσπάσματα που επέλεξε και "πάντρεψε" με εξαιρετική ευστοχία ο Σιδερής Πρίντεζης. Και μόνο για αυτό το αφιέρωμα πρέπει να τον ευγνωμονούμε.

Αλλά σαφώς οι μεταδόσεις δεν σταματούσαν στο ελαφρό τραγούδι. Ακούσαμε σημαντικές στιγμές των τελευταίων πενήντα χρόνων. Δεν ξέρω τι να πρωτοαναφέρω. Τη συνάντηση του Χατζιδάκι με τον Ζαμπέτα, τη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στο "Κεντρικόν", ηχογραφήσεις με τη Μαρινέλλα, τη Νάνα Μούσχουρη, τη Δόμνα Σαμίου, την Αρλέτα, τον Γιώργο Νταλάρα, τον..., την..., τους... Μέχρι και μια γοητευτικότατη συναυλία ιταλικών τραγουδιών ανακάλυψε και μας χάρισε ο κ. Πρίντεζης...

Αυτό το σταθερό μας ραντεβού με τη μουσική και ραδιοφωνική μας ιστορία έλαβε τέλος χτες το βράδυ. Ο ίδιος ο Σιδερής Πρίντεζης υποσχέθηκε ότι η έρευνα θα συνεχιστεί και θα μας χαρίζει τους θησαυρούς όταν θα δίνονται οι κατάλληλες αφορμές. Είμαι σίγουρος ότι θα τηρήσει την υπόσχεσή του, ωστόσο αυτό το δίωρο του Σαββάτου εμένα θα μου λείψει. Νιώθω ότι μου στερείται κάτι που μου ανήκει και που θέλω να χαίρομαι όσο πιο συχνά γίνεται. Ελπίζω η διοίκηση της ΕΡΤ να το ξανασκεφτεί και να δώσει χώρο στην ιστορία της.

Μέχρι τότε θα αναμένω όσα θα μας χαρίζει ο Σιδερής Πρίντεζης από το Κλειδί του Σολ ξαι φυσικά το Πάμε σαν άλλοτε. Γιατί όμως, εφόσον η ζώνη 70 χρόνια ΕΡΑ καταργείται, δεν επανέρχεται το Πάμε σαν άλλοτε στην αρχική, δίωρη διάρκειά του. Οι φίλοι και οι φίλες του ελαφρού τραγουδιού δεχτήκαμε τη συρρίκνωση της εκπομπής όταν ξεκίνησαν οι αναμεταδόσεις από το αρχείο. Τώρα που οι αναμεταδόσεις αυτές σταμάτησαν απαιτούμε να δοθεί και πάλι στο ελαφρό τραγούδι περισσότερος χώρος και χρόνος. Το δικαιούται και το αξίζει...

Η ιστορική κιθάρα της Δανάης Στρατηγοπούλου στο Μουσείο Λαϊκών Οργάνων

Τη Δευτέρα 22 Ιουνίου το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων υποδέχεται την κιθάρα της Δανάης Στρατηγοπούλου. Το σημαντικό αυτό γεγονός συνδυάζεται με τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μουσικής και το Μουσείο διοργανώνει ένα τιμητικό αφιέρωμα στη μεγάλη μας τραγουδίστρια, ποιήτρια και μεταφράστρια.

H Δανάη με την κιθάρα της, στα γυρίσματα της ταινίας
του Φρίξου Ηλιάδη Το οργανάκι

Η ίδια η Δανάη είχε αποφασίσει να δωρίσει την ιστορική της κιθάρα στο Μουσείο και, τώρα που εκείνη "έφυγε", η κόρη της Λήδα Χαλκιαδάκη ανέλαβε να εκπληρώσει την επιθυμία της. Η κιθάρα της Δανάης είναι ένα μουσικό όργανο εξαιρετικής τέχνης, από τα αριστουργήματα του ονομαστού οργανοποιού των αρχών του αιώνα Δημητρίου Μούρτζινου. Ο Μούρτζινος είχε κατασκευάσει μόνο δυο πανομοιότυπα όργανα, ένα για τον πρίγκιπα Ανδρέα κι ένα για τον Πορφυρόπουλο, ονομαστό τροβαδούρο της Πάτρας. Μετά τον θάνατο του Πορφυρόπουλου (που οι ρομαντικές αφηγήσεις της εποχής τον θέλουν ν’ αφήνει την τελευταία του πνοή πάνω στην κιθάρα του), το όργανο κατέληξε στη Δανάη, όταν ξεκινούσε την καριέρα της στη μάντρα του Αττίκ, κι έκτοτε ταυτίστηκε μαζί της, όπως αναγραφόταν πάντοτε στις εμφανίσεις της: «Η Δανάη με την κιθάρα της».

Στην εκδήλωση της Δευτέρας θα συμμετάσχουν η Αρλέτα, η Λήδα Χαλκιαδάκη, ο Κώστας Καράλης και η Αναστασία Έδεν. Θα παίξουν οι μουσικοί: Άλκηστη Ραυτοπούλου (πιάνο), Φώτης Μυλωνάς (φλάουτο-μπάσο), Σωκράτης Γανιάρης (τύμπανα) και Νίκος Κοταράς (κιθάρα). Αποσπάσματα από κείμενα και μεταφράσεις της Δανάης θα διαβάσει ανιψιά της, ηθοποιός Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου.

Η Δανάη και η μικρή Λήδα (φωτογραφία
από το αρχείο της Λήδας Χαλκιαδάκη)

Ομιλητές θα είναι ο πρόεδρος του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων Λάμπρος Λιάβας, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, και ο συγγραφέας Δημήτρης Πιστικός. Χαιρετισμό θα απευθύνουν ο συνθέτης Μίμης Πλέσσας, η πρέσβης της Χιλής Σοφία Πρατς και η κόρη της Δανάης Λήδα Χαλκιαδάκη.

Η είσοδος θα είναι ελεύθερη. Το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων βρίσκεται στην Πλατεία Αέρηδων στην Πλάκα (Διογένους 1-3).

Για να μπείτε στο κλίμα της εκδήλωσης, σας παραθέτω μερικά σπάνια μουσικά βιντεάκια.

Πρώτα από όλα, την την αγαπημένη μας "γιαγιά" Δανάη, στη μοναδική ίσως τηλεοπτική τραγουδιστική της εμφάνιση: στην εκπομπή του Φρέντυ Γερμανού Το πορτρέτο της Πέμπτης, το 1976, τραγουδάει έπειτα από την επιμονή του αξέχαστου δημοσιογράφου το "Ven Conmigo, Ven", ποίηση του Πάβλο Νερούδα μελοποιημένη από την ίδια, στα χρόνια που βρισκόταν στη Χιλή. Το κομμάτι αυτό εντάχθηκε στον δίσκο Danai canta a Neruda που ηχογράφησε η Δανάη στη Χιλή και ο οποίος περιλαμβάνει 8 τραγούδια σε ποίηση Νερούδα και μουσική Δανάης και 4 ελληνικά τραγούδια σε στίχους και μουσική της Δανάης. To "Ven Conmigo, Ven" τραγούδησε πρώτη στην Ελλάδα η Λήδα Χαλκιαδάκη (στον δίσκο Χαμένο τίποτα δεν πάει).

Στην εκπομπή εκείνη η Δανάη δεν ήθελε να αναφερθεί στο τραγουδιστικό της παρελθόν και έτσι ο Φρέντυ Γερμανός δεν της ζήτησε να τραγουδήσει κάτι από τα παλιά. Της ζήτησε όμως να συνοδέψει στο πιάνο τη Λήδα σε ένα από εκείνα τα τραγούδια. Έτσι, μετά από τα παρακάλια, η Δανάη δέχτηκε να συνοδέψει τη Λήδα στο "Τρεχαντήρι". Μια μοναδική, συγκινητική στιγμή που δυστυχώς "κόπηκε" όπως φαίνεται: λόγω ενός ποδοσφαρικού αγώνα που θα μεταδιδόταν εκείνη την Πέμπτη, η ΕΡΤ έπρεπε να μειώσει τη διάρκεια της εκπομπής του Γερμανού, και έτσι από το "Τρεχαντήρι" "κόπηκαν" το δεύτερο κουπλέ και το δεύτερο ρεφραίν.

Δεκαοχτώ χρόνια αργότερα η εκπομπή της Μπίλιως Τσουκαλά Έχει γούστο παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στη Χιλή, τον Νερούδα και τη Δανάη. Η Λήδα τραγούδησε το "Adios Otono de Paris" που είχε μελοποιήσει και τραγουδήσει η Δανάη στον δίσκο της Χιλής αλλά και το "Gracias a la Vida" της Violetta Parra, την οποία ο Νερούδα αγαπούσε πολύ. Δίπλα στη Λήδα η Δανάη καμαρώνει... (Σημείωση: η Μπίλιω Τσουκαλά ομολόγησε πως η εκπομπή αυτή δεν υπάρχει πια στο αρχείο της ΕΡΤ...)

Τέλος, ας ακούσουμε τη σπουδαία Αρλέτα, που τόσο χαιρόμαστε που ανάρρωσε και είναι πάλι κοντά μας, να τραγουδάει τη μεγάλη επιτυχία της Δανάης "Ας ερχόσουν για λίγο" (των Μιχάλη Σουγιούλ και Μίμη Τραϊφόρου). Το βίντεο προέρχεται από την εκπομπή του Άγγελου Πυριόχου Πυρ και Μανία (μια εκπληκτική αναδρομή στο ελληνικό τραγούδι από το 1940 ως τις μέρες μας, ΕΤ-2, 1991).

Η Αρλέτα είχε συμμετάσχει σε ένα ακόμα αφιέρωμα στη Δανάη που είχε διοργανώσει το Μουσείο Λαϊκών Οργάνων στις 23 Ιουνίου 2006. Στην ίδια εκείνη εκδήλωση στην αυλή του Μουσείου στην Πλάκα, είχαν τραγουδήσει και η Λήδα αλλά και ο Γιώργης Χριστοδούλου. Ήταν παρούσα και η ίδια η Δανάη, χαρούμενη και συγκινημένη. Κάτι μου λέει πως θα είναι εκεί και φέτος...

Δεκαπέντε χρόνια χωρίς τον Μάνο Χατζιδάκι

Δεκαπέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη "φυγή" του Μάνου Χατζιδάκι. Ενός ανθρώπου που σημάδεψε τον νεοελληνικό πολιτισμό όσο λίγα άτομα και που μας προίκισε μουσικά όσο λίγοι μουσικοί.

"Τους ανθρώπους που έχουνε φύγει και τους αγαπάμε τους έχουμε καθημερινά μέσα μας. Την αναμνησιολογία την απεχθάνομαι" γράφει ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις σε κάποιο κείμενο που βρίσκεται στη συλλογή Ο καθρέφτης και το μαχαίρι. Αυτό το blog zητά ταπεινά τη συγνώμη του. γιατί η αναμνησιολογία βρίσκεται στην ημερήσια διάταξή του. Ωστόσο, ελπίζω ότι ο τρόπος με τον οποίο μας απασχολούν εδώ οι αναμνήσεις δείχνει ότι κάποια πρόσωπα τα έχουμε πραγματικά ζωντανά μέσα μας.

Έτσι διαφημίστηκε στον αθηναϊκό τύπο
η πρεμιέρα της Οδού Ονείρων πριν από 47
ακριβώς χρόνια, στις 14 Ιουνίου 1962

Έτσι για άλλη μια φορά θα θυμηθούμε σήμερα τη μοναδική επίσημη συνάντηση του Μάνου Χατζιδάκι με τη Ρένα Βλαχοπούλου, τη μουσική παράσταση Οδός Ονείρων που γεννήθηκε όταν την άνοιξη του 1962 η Ρένα Βλαχοπούλου πλησίασε τον συνθέτη για να του ζητήσει να συνεργαστούν στο θέατρο "Μετροπόλιταν" το καλοκαίρι (για το ξεκίνημα της Οδού Ονείρων και τον "ρόλο" της Ρένας σ' αυτό το ξεκίνημα διαβάστε εδώ, για τη δομή της παράστασης και την παρουσία της Ρένας Βλαχοπούλου σ' αυτήν εδώ).

Θα θυμηθούμε ακόμα το Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι που φιλοξένησε την άνοιξη του 1979 τη Ρένα Βλαχοπούλου στη ραδιοφωνική διασκευή του μυθιστορήματος του Κώστα Ταχτσή Το τρίτο στεφάνι και μας έδωσε την ευκαιρία να χαιρόμαστε σήμερα τη Ρένα Βλαχοπούλου σε κάτι πραγματικά διαφορετικό από αυτά στα οποία μας είχε συνηθίσει, όταν την ακούμε ως εξαιρετική Νίνα στο πλευρό της συγκλονιστικής Εκάβης της Σμάρως Στεφανίδου (διαβάστε περισσότερα εδώ και εδώ).



Θα στεναχωρηθούμε βέβαια που δεν έχουμε την ευκαιρία να ακούμε τη φωνή της Ρένας Βλαχοπούλου σε τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, αφού οι συγκυρίες δεν της επέτρεψαν να συμμετάσχει στον δίσκο της Οδού Ονείρων. Είμαστε όμως ευτυχείς που υπάρχει το αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και ακούμε χάρη σ' αυτό σήμερα τη Ρένα Βλαχοπούλου να ερμηνεύει με τον δικό της τρόπο το "Έλα πάρε μου τη λύπη" του Μάνου Χατζιδάκι και του Νίκου Γκάτσου (ο φίλος και συν-blogger desmich μας το χαρίζει από το youtube εδώ). Και αναζητούμε κλεφτές ευκαιρίες να ακούσουμε τη Ρένα σε κάτι χατζιδακικό ακόμα, όπως στο ρεφρέν από την "Αθήνα" που τραγουδούσε στη σκηνή του "Ρεξ" το 1991-92 (δείτε το εδώ).

Βλαχοπούλου-Χατζιδάκις στο φιλμάκι που προβαλλόταν
στην Οδό Ονείρων και που ακόμα περιμένουμε να
κυκλοφορήσει σε DVD από την ΕΜΙ
(όπως είχε αναγγελλθεί πέρσι...)

Διάλεξα όμως μια πιο "χατζιδακική" ερμηνεύτρια για να τιμήσει σήμερα αυτές τις τόσο ξεχωριστές (και ίσως και αταίριαστες) μορφές του νεοελληνικού πολιτισμού: η Ζωή Φυτούση, στη διάρκεια ενός αφιερώματος της εκπομπής Έχει γούστο στη μούσα μας τον περασμένο Οκτώβρη, θυμήθηκε τη συνύπαρξή της με τη Ρένα Βλαχοπούλου στην Οδό Ονείρων του αξέχαστου συνθέτη. Η Φυτούση και η Βλαχοπούλου ήταν δύο από τις πέντε "Αδελφές Τατά" (οι άλλες τρεις ήταν η Μάρω Κοντού, η Νίκη Λεμπέση και... ο Βαγγέλης Πρωτοπαπάς): η Φυτούση θυμήθηκε πώς η Ρένα δεν ήθελε να φορέσει αθλητικά παπούτσια όπως οι άλλες τρεις κυρίες γιατί δεν ήταν τόσο ψηλή όσο εκείνες ("αυτές είναι λελέκια!"). Ενώ (όπως θα ακούσετε και στο βιντεάκι που ακολουθεί) καμάρωνε τη Ζωή Φυτούση στο τραγούδι της "Πάει έφυγε το τρένο" και δήλωνε ψευτοθυμωμένα: "Θα του πω αυτουνού να μη σου δώσει άλλο τραγούδι! Θα μας φας το ψωμί μας!".

Οι τρεις αδελφές Τατά με τα αθλητικά παπούτσια
και η τέταρτη με τα... τακούνια...

Αυτό το τραγούδι διάλεξε να τραγουδήσει η Ζωή Φυτούση στο Έχει γούστο για να τιμήσει τη Ρένα Βλαχοπούλου, και αυτή τη μουσική στιγμή διάλεξα εγώ σήμερα για να τιμήσω τη Ρένα αλλά, κυρίως, τον Μάνο Χατζιδάκι που μπορεί να "έφυγε" πριν από δεκαπέντε χρόνια, αλλά φρόντισε πρώτα να μας δείξει τον δρόμο για την Οδό Ονείρων--των δικών του και των δικών μας. Για αυτό τον ευγνωμονούμε.

Και θα κλείσω αυτή την ανάρτηση με στίχους του Φοίβου Δεληβοριά, αφιερωμένους στον Μάνο Χατζιδάκι, τους οποίους θα τολμήσω να προσυπογράψω:

Μα εσύ από εκεί ψηλά γνωρίζεις τόσα χρόνια τώρα το κολπάκι μου
και δεν ανησυχείς που είναι μονάχα από χαρτί το φεγγαράκι μου.
Στείλ' της λοιπόν με τον αέρα της ψυχής σου αυτό το τραγουδάκι μου,
Μάνο Χατζιδάκι μου...