Ο τελευταίος θεατρικός ρόλος της Ρένας Βλαχοπούλου

Σαν σήμερα πριν από 14 χρόνια, η Ρένα Βλαχοπούλου πραγματοποίησε την τελευταία της εμφάνιση σε θεατρική παράσταση παίζοντας για τελευταία φορά τον ρόλο της Αλέκας στη Χαρτοπαίχτρα του Δημήτρη Ψαθά, στο θέατρο Μπροντγουαίη. Η Αλέκα ήταν ένας ρόλος με τον οποίο η Ρένα συναντήθηκε τρεις φορές στην καριέρα της…

Η πρώτη φορά ήταν η πασίγνωστή και κλασική πια ταινία του Γιάννη Δαλιανίδη που γυρίστηκε το 1964 και προβλήθηκε το 1965. Για πολλούς πρόκειται για την καλύτερη κινηματογραφική ερμηνεία της Ρένας Βλαχπούλου. Και σίγουρα πρόκειται για μια εξαιρετική κινηματογραφική μεταφορά του θεατρικού έργου που πρωτόπαιξε για δυο σεζόν η κυρία Κατερίνα. Η διανομή των ρόλων στην ταινία ήταν ιδανική: Λάμπρος Κωνσταντάρας, Κώστας Βουτσάς, Χλόη Λιάσκου, Λιλή Παπαγιάννη και βέβαια η Σαπφώ Νοταρά ως κυρά-Μαριγώ (η οποία είχε παίξει τον ίδιο ρόλο και στο θέατρο πλάι στην κυρία Κατερίνα. Η ταινία σημείωσε τεράστια επιτυχία και πήρε πολύ καλές κριτικές. Ήταν η πρώτη μεγάλη προσωπική κινηματογραφική επιτυχία της Ρένας, η πρώτη στην οποία το όνομά της μπαίνει πάνω από τον τίτλο της ταινίας!

Η δεύτερη φορά ήταν η λιγότερο γνωστή θεατρική Χαρτοπαίχτρα του 1975. Η Ρένα παρουσίασε το έργο στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά τον Μάρτιο του '75, έπειτα από την πολιτική σάτιρα Παπαδόπουλος και CIA (έργο με το οποίο είχε ξεκινήσει μια τουρνέ σε όλη την Ελλάδα το προηγούμενο καλοκαίρι για να καταλήξει στον Πειραιά). Η παράσταση παίχτηκε για δυο μήνες στον Πειραιά και στη συνέχεια, με κάποιες αλλαγές στη διανομή, παίχτηκε τους καλοκαιρινούς μήνες στο θέατρο "Αυλαία" της Θεσσαλονίκης. Πλάι στη Ρένα εμφανίζονταν ο Φώτης Παπαλάμπρος στον ρόλο του συζύγου της Αλέκας, ο Μιχάλης Μόσιος στον ρόλο του γιου της, η Μαίρη Ραζή στον ρόλο της κόρης της (στη Θεσσαλονίκη τον ρόλο ερμήνευσε η Κατερίνα Μπούρλου) και η Δήμητρα Σερεμέτη στον ρόλο της κυρα-Μαριγώς. Στον θίασο ανήκαν ακόμα ο σύζυγος της Δ. Σερεμέτη, ο Κώστας Παπαχρήστου που έπαιζε τον ρόλο του στρατηγού, και ο Θέμης Μάνεσης που στην Αθήνα έπαιζε τον κλεφτοκοτά και στη Θεσσαλονίκη τον Γιαννάκη. Αξίζει να δούμε τι έγραφε τότε ο ίδιος ο Δημήτρης Ψαθάς για τη Ρένα Βλαχοπούλου. Στο πρόγραμμα της παράστασης του Πειραιά ο μεγάλος συγγραφέας σημείωνε:

Σήμερα τον ρόλο ερμηνεύει η κυρία Ρένα Βλαχοπούλου και είμαι ιδιαίτερα ευτυχής γιατί το πληθωρικό ταλέντο και το ακαταμάχητο μπρίο της μοναδικής--στο είδος της--καλλιτέχνιδος, θα μας δώση μια προσωπική της ερμην κοινόεία της "χαρτοπαίχτρας", που θα είναι σαν να παρουσιάζη άλλο έργο. Κάθε καλλιτέχνης του θέατρου βλέπετε--άντρας ή γυναίκα--δεν έχει μονάχα την προσωπική του χάρι και ακτινοβολία αλλά και την δημιουργική του επίδραση πάνω στον ρόλο, που τον αναπλάθει με τα ιδιαίτερα στοιχεία της προσωπικότητός του.

Έτσι το πλατύ θεατρόφιλο κοινό θα έχη την ευκαιρία να χαρή την εξαίσια πρωταγωνίστρια σε μια ακόμα σκηνική δημιουργία της. Πλαισιωμένη απ' τα διαλεχτά στελέχη του θιάσου της, η Κυρία Ρένα Βλαχοπούλου, --με σκηνοθέτη τον κ. Μιχ. Παπανικολάου και σκηνικά του κ. Καπουράλη θα εξασφαλίση σίγουρα μια σπαρταριστή παράσταση για την οποίαν ο συγγραφεύς δεν έχει παρά να εκφράση τις θερμές του ευχαριστίες.

Και λίγους μήνες μετά, αφού και ο ίδιος ο Ψαθάς απόλαυσε την ερμηνεία της Ρένας στο Δημοτικό θέατρο του Πειραιά, σημείωνε στο πρόγραμμα της παράστασης της Θεσσαλονίκης:

...σήμερα δίνει το παρών της [στη συμπρωτεύουσα] και η "Χαρτοπαίχτρα--η κωμωδία μου που ερμήνευσε στην πρώτη σειρά των παραστάσεών της η θαυμάσια Κατερίνα και τώρα γνωρίζει καινούρια καριέρα με την υπέροχη Ρένα Βλαχοπούλου. Δεν χρειάζεται, βέβαια, να μιλήσω για την κοσμαγάπητη πρωταγωνίστρια αλλά ομολογώ πάντως ότι με εξέπληξε με τον τρόπο--και ιδιαίτερα με το ακατάσχετο μπρίο της--καθώς παρακολούθησα την δική της προσωπική ερμηνεία του ρόλου, στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά όπου πρόσφατα παρουσίαζε την κωμωδία.

Το κοινό της Θεσσαλονίκης ξέρει τόσο καλά την κοσμαγάπητη Ρένα όσο και της Αθήνας. γι' αυτό και δεν χρειάζεται να προσθέσω τίποτε άλλο, παρά μόνο την βεβαιότητά μου ότι οι Θεσσαλονικείς θα της δείξουν--στην ίδια και στον θίασό της--την ζέστα και την αγάπη που ξέρουν να δείχνουν πάντα στους αληθινούς καλλιτέχνες.

Η τρίτη συνάντηση της Ρένας με την Αλέκα έγινε τα Χριστούγεννα του 1993 στο θέατρο Μπροντγουαίη της Αθήνας. Η χειμερινή σεζόν 1993-94 είχε ξεκινήσει εδώ και πολύ καιρό και φαινόταν ότι η Ρένα Βλαχοπούλου δεν επρόκειτο να συμμετάσχει στα θεατρικά δρώμενα της χρονιάς εκείνης. Ήδη από την προηγούμενη χρονιά δήλωνε σε συνεντεύξεις της ότι την ενοχλούσαν τα κακά και ανέμπνευστα κείμενα της επιθεώρησης και φαινόταν η διάθεσή της να απέχει πλέον από το είδος αυτό. Δεν κατάφερε όμως να αντέξει μακριά από το σανίδι! Ο θεατρικός επιχειρηματίας Βασίλης Πλατάκης που ανέλαβε εκείνη τη χρονιά το Μπροντγουαίη χρειαζόταν ένα δυνατό θίασο για να εγκαινιάσει το ανακαινισμένο του θέατρο. Η Ρένα Βλαχοπούλου και ένα νέο ανέβασμα της Χαρτοπαίχτρας φαινόταν η καλύτερη λύση. Έτσι στις 3 Δεκεμβρίου υπογράφηκαν τα συμβόλαια και τρεις εβδομάδες μετά, ανήμερα Χριστούγεννα, η παράσταση παρουσιάστηκε στο αθηναϊκό κοινό. Τη σκηνοθεσία υπέγραφε ο Βίκτωρ Παγουλάτος, τα σκηνικά και πάλι ο Πέτρος Καπουράλης και στο πλευρό της Ρένας βρίσκονταν ο Ερρίκος Μπριόλας ως σύζυγος της Αλέκας, ο Μάκης Δελαπόρτας ως γιος, η Βερόνικα Αργιέντζη ως κόρη και η απολαυστική Έλντα Πανοπούλου ως κυρά-Μαριγώ (είχε ξαναπαίξει τον ρόλο λίγα χρόνια πριν στο πλευρό της Άννας Παναγιωτοπούλου).

Η παράσταση εκείνη ευτυχώς μαγνητοσκοπή- θηκε από τον ΑΝΤ1 στις αρχές του 1994 και είναι το πιο ολοκληρωμένο ντοκουμέντο παρου- σίας της Ρένας Βλαχοπούλου σε θεατρική σκηνή (τρεις ακόμα παραστάσεις της που είχαν μαγνητοσκοπηθεί τα προηγούμενα χρόνια προβλήθηκαν με διάφορες περικοπές). Το βίντεο αυτό καταγράφει τη θεατρική δύναμη της Ρένας Βλαχοπούλου στα εβδομήντα της χρόνια, με ό,τι συνεπάγεται η ηλικία της για την απόδοσή της. Είναι αλήθεια πως συγκριτικά με την κινηματογραφική Χαρτοπαίχτα η θεατρική αυτή βερσιόν υστερεί και αποκαλύπτει κάποιες αδυναμίες της Ρένας, οι οποίες οφείλονται κατά κύριο λόγο στην ηλικία της και αφορούν κυρίως τη δυσκολία της να θυμηθεί τα λόγια του ρόλου της.


Αν όμως κάποιος αποφασίσει να "ξεχάσει" τη Χαρτοπαίχτρα του '64-'65 και αφοσιωθεί στην εκδοχή που παρακολουθεί στην οθόνη της τηλεόρασης, μπορεί να απολαύσει μια τρελή... εβδομηντάρα χαρτο- παίχτρα που όταν το αποφασίζει ή όταν εμπνέεται από τους συμπαίκτες της, τα δίνει όλα! Είναι αλήθεια πως ο Ψαθάς ήθελε την Αλέκα του νεότερη, αλλά και η Μαίρη Αρώνη έπαιξε αυτόν τον ρόλο λίγο πριν τα εβδομήντα της. Η Ρένα Βλαχοπούλου, όπως αποκαλύπτει το βίντεο, τα βγάζει πέρα παλικαρίσια με τον ρόλο αυτό: καλύπτει συνήθως επιτυχημένα (και με τη βοήθεια των άλλων ηθοποιών) τα κενά της μνήμης της, αυτοσχεδιάζει συχνά απολαυστικά (αν και κάποιες φορές σε βάρος της ισορροπίας της παράστασης καθώς προκαλεί γέλιο στους άλλους ηθοποιούς οι οποίοι δεν μπορούν να συγκρατηθούν), συνομιλεί με το κοινό (με τον τρόπο που μόνον οι ηθοποιοί της επιθεώρησης γνωρίζουν να το κάνουν, έστω κι αν πρωταγωνιστούν σε μια καθαρόαιμη πρόζα) και, όταν επιτυγχάνεται η κατάλληλη "χημεία" με τους συναδέλφους της (είναι χαρακτηριστικό ότι η Ρένα αποδίδει πολύ καλύτερα στις σκηνές που μοιράζεται με την Έλντα Πανοπούλου, η "χημεία" τους της δίνει άλλη ορμή...), απογειώνεται και παίρνει και τον κόσμο μαζί της.


Ίσως να μην ήταν ασφαλής η επιλογή της να αναμετρηθεί με την Αλέκα σ' αυτή τη φάση της καριέρας και της ζωής της. Ίσως να έπεφτε συχνά στις παγίδες των περιστάσεων και να την πρόδιδε η μνήμη της και η αντοχή της (η συνεχής παρουσία της και στις έξι σκηνές του έργου δεν μπορεί να συγκριθεί με τις σαφώς συντομότερες εμφανίσεις της σε μια επιθεώρηση). Ωστόσο, παρακολουθώντας κανείς τη μαγνητοσκοπημένη παράσταση αντιλαμβάνεται το θεατρικό δαιμόνιο μιας σπουδαίας καλλιτέχνιδας. Πιθανότατα το θεατρικό δαιμόνιο αυτό να αποτυπωνόταν ιδανικά σε μια μαγνητοσκόπηση της παράστασης του '75. Δυστυχώς αυτό δεν συνέβη. Έτσι ας αρκεστούμε στη Χαρτοπαίχτρα του '93-'94 όποτε θέλουμε να γίνουμε μάρτυρες ενός μεγάλου θεατρικού μύθου: ας αφεθούμε στη γοητεία της--ενίοτε--γλυκά κουρασμένης και--αναμφισβήτητα--αφοπλιστικά πανούργας θεατρίνας που μπορούσε να κερδίσει το κοινό ακόμα κι αν η τράπουλά της ήταν ελαφρώς ξεθωριασμένη...

Φωτογραφία από τις πρόβες τον Δεκέμβρη του 1993, με όλα τα γυναικεία στελέχη του θιάσου: Βερόνικα Αργιέντζη, Ρένα Βλαχοπούλου, Έλντα Πανοπούλου, Λίνα Αλεξανδροπούλου, Αλίκη Καμινέλλη.



Η τρίτη και τελευταία Χαρτοπαίχτρα παίχτηκε για τέσσερις μήνες και έμελλε να είναι η τελευταία θεατρική εμφάνιση της Ρένας Βλαχοπούλου. Ίσως η μεγαλύτερη κούραση που της προκάλεσε ο ρόλος αυτός να ήταν ένας από τους λόγους που την οδήγησαν στην απόφαση να αποσυρθεί από το θέατρο. Σε κάθε περίπτωση, ήταν ένας ρόλος με τον οποιό ταυτίστηκε κυρίως χάρη στο σινεμά αλλά και τον οποίο πότισε και στο θεατρικό σανίδι με το δικό της ιδιαίτερο υποκριτικό φίλτρο σε δύο διαφορετικές φάσεις της ζωής της.

Η τελευταία παράσταση της Ρένας

Σαν σήμερα, πριν από 11 χρόνια, η Ρένα Βλαχοπούλου έδωσε την τελευταία της παράσταση. Ήταν και τότε Δευτέρα, 14 Απριλίου του 1997.

Η Ρένα αποχαιρέτησε το θεατρικό σανίδι την Κυριακή 24 Απριλίου 1994 (πλησιάζει δηλαδή και αυτή η επέτειος…) όταν έπαιξε για τελευταία φορά τη Χαρτοπαίχτρα του Δημήτρη Ψαθά, στο θέατρο Μπρόντγουεϊ, στην Αγίου Μελετίου, συμπληρώνοντας 4 μήνες παραστάσεων (η πρεμιέρα είχε δοθεί τα Χριστούγεννα του 1993). Αν και δεν είχε επίσημα δηλώσει ότι θα είναι η τελευταία της εμφάνιση στο θέατρο, τελικά αποδείχτηκε πως ήταν. Ωστόσο ουσιαστικά η τελευταία της εμφάνιση σε θεατρικό σανίδι πραγματοποιήθηκε σαν σήμερα, το 1997, όταν παρουσίασε στο θέατρο «Μινώα» τον δίσκο της Η Ρένα τραγουδάει jazz.

Ο δίσκος ήταν μια παραγωγή του Μάκη Δελαπόρτα που είχε κυκλοφορήσει από την FM Records δυο εβδομάδες πριν, στις 31 Μαρτίου. Ο Μάκης Δελαπόρτας οργάνωσε αυτή τη βραδιά για να παρουσιάσει τον δίσκο σε δημοσιογράφους και κοινό (είχε βέβαια παρουσιαστεί ήδη τηλεοπτικά την πρώτη μερα της κυκλοφορίας του μέσα από τον Πρωινό Καφέ—η τρίωρη εκπομπή, με παρουσιάστρια τότε την Ελένη Μενεγάκη, είχε μεταδοθεί ζωντανά από το σπίτι της Ρένας). Ήταν μέρα αργίας για τα θέατρα, έτσι το θέατρο «Μινώα», στο οποίο εμφανιζόταν τότε ο Γιάννης Ζουγανέλης και οι συνεργάτες του, ήταν διαθέσιμο.

Η βραδιά δεν θύμιζε σαφώς τυπικές παρουσιάσεις δίσκων. Ήταν μια παράσταση με απόλυτη πρωταγωνίστρια φυσικά τη Ρένα Βλαχοπούλου, η οποία, παρά τα προβλήματα με το πόδι της, τα ‘βγαλε πέρα γενναία: τραγούδησε (πλέι μπακ φυσικά) επτά από τα δεκατέσσερα τραγούδια του δίσκου και κυρίως πρόσφερε απλόχερα τις γνωστές αυτοσχεδιαστικές της εκρήξεις: εκρήξεις που δεν είχαν την ταχύτητα ή την ορμή άλλων εποχών, είχαν όμως το γνωστό κλείσιμο του ματιού, τον αυτοσαρκασμό, το ξάφνιασμα, το πονηρό πνεύμα, το νάζι, τη γλύκα και την ωριμότητα της μεγάλης καλλιτέχνιδας…

Προς το τέλος της βραδιάς ανέβηκε στη σκηνή ο Μάριος Φραγκούλης για να τραγουδήσει μαζί με τη θεία Ρένα, χωρίς πρόβα («Έλα, Μάριε, να τους μπερδέψουμε τα λόγια…» είπε η Ρένα προκαλώντας το γέλιο όλων), ένα από τα τραγούδια του δίσκου, την «Καινούρια ζωή» (“You make me feel so young”). Λίγο πριν τραγουδήσουν (και όντως τα «μπερδέψουν», παρά τις προσπάθειες του Μάκη Δελαπόρτα να θυμήσει τους στίχους στη Ρένα), ο Μάριος Φραγκούλης εξέφρασε τη χαρά του που συμμετέχει στον δίσκο της «αγαπημένης μου θείας και όχι μόνο δικιάς μου θείας αλλά θείας όλου του κόσμου». Και η Ρένα του απάντησε «Καλά που δεν είπες γιαγιά ολου του κόσμου». Ο κόσμος γέλασε και χειροκρότησε και η Ρένα συμπλήρωσε με το γνωστό της τρόπο «Γιατί γελάτε, βρε αναίσθητοι;»

Απρίλης του 1962...

Η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Γιώργος Ζωγράφος και ο Γιώργος Κωνσταντίνου σε στιγμιότυπο από την Οδό Ονείρων του Μάνου Χατζιδάκι (φωτογραφία από το CD Οδός Ονείρων που κυκλοφορεί από τη MINOS EMI)

Την Οδό Ονείρων, τη θρυλική παράσταση του Μάνου Χατζιδάκι που ανέβηκε στο θέατρο «Μετροπόλιταν» το καλοκαίρι του 1962, τη θυμόμαστε συνήθως τον Ιούνιο, τον μήνα που «φιλοξενεί» την επέτειο του θανάτου του μεγάλου συνθέτη (15 Ιουνίου 1994), αλλά και την επέτειο της πρεμιέρας της παράστασης (14 Ιουνίου 1962). Συχνά επίσης τη θυμόμαστε τον Ιανουάριο, λόγω της επετείου του θανάτου του Δημήτρη Χορν που ήταν ο πρωταγωνιστής της παράστασης. Το όνομα του Δημήτρη Χορν είναι άρρηκτα δεμένο με αυτήν την παράσταση του Χατζιδάκι και με τον δίσκο που αποτύπωσε τη μουσική της και διέσωσε τη μοναδική του ερμηνεία στο «Ηθοποιός σημαίνει φως».

Ωστόσο υπάρχει ένα ακόμα όνομα που, αν και ήταν άρρηκτα δεμένο με την Οδό Ονείρων από τις πρώτες μέρες της προετοιμασίας της (πριν ακόμα ο Χορν «κλείσει» με τον θίασο του «Μετροπόλιταν») μέχρι και την τελευταία παράσταση του έργου (ο Χορν είχε αποχωρήσει από τον θίασο 3 εβδομάδες πριν «κατεβεί» το έργο), για δεκαετίες ολόκληρες είχε ξεχαστεί η σχέση του με την παράσταση αυτή. Φυσικά αναφέρομαι στο όνομα της Ρένας Βλαχοπούλου: η Ρένα Βλαχοπούλου ήταν η πρωταγωνίστρια της Οδού Ονείρων, αλλά ήταν και κάτι παραπάνω: ο άνθρωπος στον οποίο οφειλόταν σε ένα μεγάλο ποσοστό το ανέβασμα της παράστασης αυτής.

Σαν σήμερα λοιπόν, 46 χρόνια πριν, στις 10 Απριλίου 1962 οι αναγνώστες της εφημερίδας Τα Νέα διάβασαν την παρακάτω είδηση:

Η ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ «ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ»

Η Ρένα Βλαχοπούλου υπέγραψε συμβόλαιο και θα συνεργασθή την προσεχή καλοκαιρινή περίοδο με τον θίασο που θα εγκασταθή στο «Μετροπόλιταν». Η δημοφιλής βεντέττα του ελαφρού μουσικού θεάτρου θα εμφανισθή στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι «Οδός Ονείρων».

Στο έργο οι βασικοί ερμηνευταί θα πλαισιώνονται από νέους και νέες. Όσοι επιθυμούν να εμφανισθούν μπορούν να αποτείνωνται κάθε μεσημέρι 12 εώς 1 στο «Κεντρικό» στον Μάνο Χατζιδάκι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η είδηση πως ο Μάνος Χατζιδάκις θα ανεβάσει ένα «μουσικό θέαμα αξιώσεων» στο θέατρο της λεωφόρου Αλεξάνδρας είχε δημοσιευτεί στα Νέα μόλις 4 μέρες πριν, στις 6 Απριλίου. Στις 11 Απριλίου, η ίδια εφημερίδα ανακοίνωσε ότι στην ίδια παράσταση θα εμφανιστούν ο Μανώλης Καστρινός και η Χρυσούλα Ζώκα. Η συμμετοχή του Δημήτρη Χορν στον θίασο ανακοινώθηκε αργότερα, στις 16 Απριλίου. Η αναφορά όλων αυτών των ημερομηνιών έχει σημασία για να δείξουμε ότι η Ρένα Βλαχοπούλου ήταν η αφετηρία της Οδού Ονείρων. Και αυτό το έλεγε ο ίδιος ο Χατζιδάκις.

Όπως αναφέρει ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης σε άρθρο του για την Οδό Ονείρων στο περιοδικό Δίφωνο (τεύχος 21, Ιούνιος 1997), ο μεγάλος συνθέτης του διήγηθηκε κάποτε ότι εκείνη την εποχή «τον πλησίασαν δυο γνωστοί καλλιτέχνες, μία ηθοποιός και ένας χορευτής. ‘Όσο ζουν, μη γράψεις τα ονόματά τους’, μου είχε πει και το σέβομαι. Του ζήτησαν να τους δώσει τραγούδια για να μπορέσουν με τ’ όνομά του να εξασφαλίσουν θέατρο για το καλοκαίρι. […] ‘Όχι’, είπε εκείνος, ‘δεν θα σας δώσω τραγούδια, θα κάνουμε μια παράσταση όλοι μαζί. Μια μουσική παράσταση διαφορετική απ’ ό,τι έχει γίνει ώς σήμερα’».

Η διακριτικότητα του Χατζιδάκι είναι χαρακτηριστική. Από τις ημερομηνίες όμως στις οποίες δημοσιεύτηκαν οι παραπάνω ειδήσεις καταλαβαίνουμε ότι η ηθοποιός και ο χορευτής που τον πλησίασαν ήταν η Ρένα Βλαχοπούλου και ο Μανώλης Καστρινός, από χρόνια συνεργάτες σε θέατρα και νυχτερινά κέντρα της Αθήνας. Η Ρένα Βλαχοπούλου είχε ήδη εμφανιστεί με εξαιρετική καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία στο θέατρο Μετροπόλιταν τα καλοκαίρια του ’59 και του ’60. Προφανώς όμως ο επιχειρηματίας του, ο Τάκης Μακρίδης, ήθελε να εξασφαλίσει τη συνεργασία του Μάνου Χατζιδάκι που εκείνη τη χρονιά ήταν περιζήτητο όνομα στην καλλιτεχνική Αθήνα (είχαν προηγηθεί πολλές επιτυχίες του με τη Νάνα Μούσχουρη στη δισκογραφία και την Αλίκη Βουγιουκλάκη στον κινηματογράφο, ένα Όσκαρ για τα Παιδιά του Πειραιά, καθώς και η μουσική του για την εμπορικόταταη παράσταση του Δημήτρη Μυράτ Απόψε αυτοσχεδιάζουμε) και έτσι μάλλον έθεσε ως όρο για τη συνεργασία του με τους δύο καλλιτέχνες τη συμμετοχή του Χατζιδάκι στον θίασο.

Το σημαντικό ρόλο της Ρένας στην αφετηρία της Οδού Ονείρων επιβεβαίωσε στις αρχές του 2001 ο σκηνοθέτης Βασίλης Νικολαίδης στην τηλεοπτική εκπομπή Παράξενα πράγματα που προβλήθηκε στο Alter. Ο γνωστός σκηνοθέτης, που ένα χρόνο πριν είχε επιμεληθεί την επανέκδοση του CD της Οδού Ονείρων, είπε πως, όπως του διήγηθηκε ο ίδιος ο Χατζιδάκις, η Οδός Ονείρων ξεκίνησε όταν η Βλαχοπούλου είπε στον συνθέτη «Μάνο, έλα, γράψε μας κάτι».

Συνεπώς, την Οδό Ονείρων την οφείλουμε σε ένα μεγάλο βαθμό στη Ρένα Βλαχοπούλου. Ίσως λίγοι να το ήξεραν αυτό και ίσως να μην έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Ήταν όμως μεγάλη αδικία το ότι για χρόνια ολόκληρα, και ενώ η μουσική και τα τραγούδια της παράστασης ακολουθούσαν τη δική τους ανερξάτητη επιτυχημένη πορεία μετά το κλείσιμο της αυλαίας, ο περισσότερος κόσμος αγνοούσε ότι η Ρένα Βλαχοπούλου ήταν η πρωταγωνίστρια του έργου. Η αδικία αυτή οφειλόταν στο γεγονός ότι η Ρένα Βλαχοπούλου ανήκε τότε στη δισκογραφική εταιρία Philips/Polydor ενώ ο Μάνος Χατζιδάκις στην Columbia/EMI, από την οποία φυσικά κυκλοφόρησε ο δίσκος Οδός Ονείρων. Έτσι, η συμμετοχή της Ρένας σ’ αυτόν δεν ήταν δυστυχώς δυνατή. Και ακόμα χειρότερα, δεν υπήρχε ούτε μια αναφορά στο όνομά της στο εξώφυλλο του δίσκου, ανάμεσα στα ονόματα των υπολοίπων μελών του θιάσου (που μάλιστα κάποια από αυτά, όπως και η Ρένα, δεν ακούγονταν στα τραγούδια).

Την αδικία αυτή ήρθε να αποκαταστήσει ο Βασίλης Νικολαίδης στην επανέκδοση του δίσκου σε CD. Στο πλούσιο ένθετο αυτής της επανέκδοσης υπάρχουν αρκετές φωτογραφίες της Ρένας από την παράσταση (μια από αυτές βλέπετε εδώ) καθώς και πολύτιμες πληροφορίες για τους ρόλους της σ’ αυτήν. Θα αναφέρω περισσότερα για αυτούς τους ρόλους αργότερα, αλλά σήμερα, 46 χρόνια μετά την επίσημη αναγγελία της συνεργασίας Χατζιδάκι-Βλαχοπούλου, ήθελα να θυμηθούμε αυτή τη μικρή «ανοιξιάτικη» λεπτομέρεια. Άλλωστε, η Οδός Ονείρων μπορεί να παίχτηκε καλοκαίρι, ήταν όμως, σύμφωνα με τα λόγια του δημιουργού της, ο δρόμος όπου «γεννιούνται και πεθαίνουν τα όνειρα τόσων παιδιών, ίσαμε τη στιγμή που η αναπνοή τους θα ενωθεί με τ’ ανοιξιάτικο αεράκι του επιταφίου και θα χαθεί». Αυτή την ανοιξιάτικη μέρα ας προσπαθήσουμε να αφουγκραστούμε τις ανάσες των ανθρώπων που γέννησαν την Οδό Ονείρων την άνοιξη του 1962… Θα τις βρούμε μέσα σ' αυτό το CD. Ή καλύτερα, στα αυλάκια του δίσκου εκείνου (έστω και αν στο εξώφυλλό του σημειώνουμε μια τόσο ηχηρή απουσία!)...

"Έφυγε" και η Σοφία Βερώνη...

Φωτογραφία από το φινάλε της επιθεώρησης Ο Ρωμιός που ανέβηκε στο θέατρο "Βέμπο" το καλοκαίρι του 1956. Από αριστερά, η Αλίκη Βέμπο, η Ρένα Βλαχοπούλου και η Σοφία Βερώνη.

Στις 10 Μαρτίου έφυγε από τη ζωή η Σοφία Βερώνη, πλήρης ημερών, στα 98 της χρόνια... Ποια ήταν η Σοφία Βερώνη; Φοβάμαι ότι ελάχιστοι από τους νέους και τις νέες τη γνωρίζουν. Όπως έγραψε και ο Γιώργος Σαρηγιάννης στα Νέα, είχε την ατυχία να μην έχει κάνει πολύ κινηματογράφο και έτσι δυστυχώς δεν την γνωρίζουν οι νέες γενιές. Η Σοφία Βερώνη ήταν μια φινετσάτη θεατρίνα του ελληνικού μουσικού θεάτρου, μια από εκείνες τις εκλεκτές κυρίες που στόλισαν τις σκηνές της επιθεώρησης και της οπερέτας πριν και μετά τον Πόλεμο. Γεννήθηκε το 1910 και ξεκίνησε την καριέρα της ως παιδί θαύμα μαζί με τη--μικρότερη κατά 2 χρονια--αδελφή της Καίτη Βερώνη: ήταν τα δημοφιλή "Βερωνάκια"--εμφανίστηκαν στο θέατρο πριν τα Καλουτάκια! Ήταν παιδιά ηθοποιών, του Δημήτρη και της Ουρανίας Βερώνη και ανηψιές της μεγάλης Αικατερίνης Βερώνη (ήταν η αδελφή του πατέρα τους και μια από τις δύο μεγαλύτερες ηθοποιούς του 19ου αιώνα--η άλλη ήταν η Ευαγγελία Παρασκευοπούλου). Με τέτοιες θεατρικές ρίζες στην οικογένεια προφανώς δεν μπορούσαν να ξεφύγουν από το "σανίδι". Και μεγαλώνοντας δεν χάθηκαν όπως συμβαίνει συχνά με τα παιδιά-θαύματα. Μπορεί οι αδελφές Βερώνη να μην έκαναν την τεράστια καριέρα που έκαναν οι αδελφές Καλουτά (η Άννα Καλουτά αποτελεί, κατ' εμέ, παγκόσμιο φαινόμενο με την αντοχή της, το ταλέντο της και τη λάμψη της!), είχαν όμως και οι δυο μια σημαντική πορεία στο ελληνικό μουσικό θέατρο με πολλές επιτυχημένες εμφανίσεις στο ενεργητικό τους. Ειδικότερα η Σοφία Βερώνη συμμετείχε πάντα σε μεγάλους θιάσους που παρουσίασαν σημαντικές παραστάσεις. Ήταν παντρεμένη με τον εξαιρετικό συνθέτη του μουσικού θεάτρου Μενέλαο Θεοφανίδη που έγραψε μερικές από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της Σοφίας Βέμπο ("Ο άνθρωπός μου", "Σ' αγαπώ και μ' άρεσει η ζωή", "Κάποιος-κάπου-κάποτε"), της Ρένας Βλαχοπούλου ("Ομόνοια Πλας", "Σατράπη μου", "Κάνε μου τέτοια", "Καλημέρα ζωή"), της Στέλλας Γκρέκα ("Πάμε στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα") και άλλων ερμηνευτών. Η Σοφία Βερώνη συχνά εμφανιζόταν στις επιθεωρήσεις τις οποίες ο σύζυγός της "έντυνε" μουσικά, στους θιάσους της Σοφίας Βέμπο, των αδελφών Καλουτά, στο Ακροπόλ, στο θέατρο Κυβέλης αλλά και σε περιοδείες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συνεργάστηκε πολλές φορές και με τη Ρένα Βλαχοπούλου στα χρόνια του '50. Η πιο σημαντική από αυτές τις συνεργασίες ήταν ίσως το 1954 στο θέατρο "Βέμπο", όταν η Ρένα έκανε την πρώτη επίσημη εμφάνισή της ως ηθοποιός στην επιθεώρηση Σουσουράδα. Επικεφαλής του θιάσου η Σοφία Βέμπο και ο Νίκος Σταυρίδης και στο πλάι τους η Σοφία Βερώνη, η Γεωργία Βασιλειάδου, η Λίντα Άλμα και άλλοι. Η Ρένα ξαφνιάζει τους πάντες με το ταλέντο της στην υποκριτική παίζοντας μαζί με τον Σταυρίδη στο νούμερο "Άλα Πασά μου (Κάνε μου τέτοια)" στο πλάι του Νίκου Σταυρίδη. Το ομότιτλο τραγούδι ήταν γραμμένο από τον Θεοφανίδη σε στίχους των Μίμη Τραϊφόρου-Γιώργου Γιαννακόπουλου. Μετά από αυτή την επιτυχία, η Ρένα αναγνωρίζεται ως το νέο μεγάλο ταλέντο στην επιθεώρηση και την επόμενη χρονιά είναι το πρώτο όνομα (για την ακρίβεια, στις διαφημίσεις το όνομά της βρίσκεται σε ειδικό πλαίσιο, ξεχωριστά από τα άλλα ονόματα του θιάσου και συνοδεύεται από τον χαρακτηρισμό "Η βεντέτα του μουσικού θεάτρου"!) στον εταιρικό θίασο που εγκαθίσταται στο θέατρο Κυβέλης και απαρτίζεται από τους Μαρίκα Κρεββατά, Κώστα Χατζηχρήστο, Σπεράντζα Βρανά, Κούλη Στολίγκα, τη Σοφία Βερώνη και άλλους. Ένα από τα έργα που παρουσιάζει ο θίασος αυτός είναι η επιθεώρηση Το τραγούδι της Αθήνας στην οποία η Ρένα ερμηνεύει την τεράστια επιτυχία της "Ομόνοια Πλας", πάλι σε μουσική του Μενέλαου Θεοφανίδη και στίχους των Γιώργου Ασημακόπουλου-Βασίλη Σπυρόπουλου-Παναγιώτη Παπαδούκα (ένα από τα ελάχιστα τραγούδια που "καταδέχτηκε" να τραγουδήσει σε δεύτερη εκτέλεση η Σοφία Βέμπο, αφού συνήθως άλλες τραγουδίστριες έλεγαν τραγούδια που εκείνη είχε τραγουδήσει πρώτη). Ωστόσο, υπάρχει μια ακόμα παράσταση στην οποία συνυπήρξαν η Σοφία Βερώνη και η Ρένα Βλαχοπούλου και την οποία δεν γνωρίζουν πολλοί (αναφορά σ' αυτή δεν υπάρχει ούτε καν στη βιογραφία της Ρένας που έγραψε ο Μάκης Δελαπόρτας). Πρόκειται για τη μουσική ηθογραφία των Δημήτρη Ευαγγελίδη-Κώστα Γιαννίδη Έτσι είν' η ζωή που ανέβηκε στην καρδιά της Κατοχής, την Πρωτοχρονιά του '43 (και παίχτηκε για ενάμιση μόνο μήνα...), στο θέατρο Παπαϊωάννου. Ένας σπουδαίος θίασος: Πέτρος Κυριακός, Ορέστης Μακρής, Σοφία Βερώνη, Καίτη Βερώνη, Άγγελος Μαυρόπουλος (σύζυγος της Καίτης), Γιάννης Πρινέας και η νεαρή τραγουδίστρια Ρένα Βλαχοπούλου που τραγουδούσε κάθε βράδυ αυτό το υπέροχο τραγούδι των Κώστα Γιαννίδη και Δημήτρη Ευαγγελίδη:

"Έτσι είναι η ζωή μικρό μου, πάντα, έτσι είν' η ζωή κι όποιος δεν τη ζει πικρά μετανοεί. Νιάτα που περνούν, χαρές που φεύγου, πόνοι που περνούν. Μικρό μου, έτσι είν' η ζωή, λουλούδι που φυλλορροεί..."

Το τραγούδι αυτό δεν δισκογραφήθηκε φυσικά τότε, καθώς το εργοστάσιο δίσκων παρέμεινε κλειστό μέχρι το '46, τη χρονιά δηλαδή που η Ρένα έφυγε για την Αμερική, αλλά ευτυχώς δεν είχε τη μοίρα άλλων κατοχικών της τραγουδιών που ξεχάστηκαν εντελώς: τραγουδήθηκε από άλλους σημαντικούς ερμηνευτές αργότερα και μάλιστα το νεότερο κοινό το γνώρισε από τις επανεκτελέσεις της Μαργαρίτας Ζορμπαλά και της Μαρινέλλας. Οι αδελφές Βερώνη τραγούδησαν το ρεφρέν αυτό με τη συνοδεία του Θεοφανίδη στο πιάνο σε ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στην καριέρα τους που είχε επιμεληθεί το 1989 ο Αρτέμης Μάτσας για την τότε ΕΤ2 (μια εκπομπή της σειράς Τα φώτα της ράμπας δεν σβήνουν ποτέ, που ελπίζω να υπάρχει ακόμα στο αρχείο της ΕΡΤ και ας μην την πρόβαλαν ως όφειλαν αυτές τις μέρες) ενώ η ίδια η Ρένα Βλαχοπούλου τραγούδησε ακαπέλα τους στίχους αυτούς με σβηστή φωνή στην τελευταία συνέντευξη που έδωσε στην Ελένη Μενεγάκη το 1999... Τόσοι σπουδαίοι άνθρωποι που δεν είναι πια κοντά μας. Ο Μενέλαος Θεοφανίδης "έφυγε" το 1997. Η Καίτη Βερώνη το 1999. Η Ρένα Βλαχοπούλου το 2004. Η Σοφία Βερώνη, τελευταίος κρίκος αυτής της σπουδαίας μουσικο-θεατρικής αλυσίδας έφυγε πριν από λίγες μέρες.

...λουλούδι που φυλλορροεί...

Είναι ωραίο να θυμόμαστε αυτές και αυτούς που έφυγαν...

Με αυτό το σκεπτικό, θα είχα μόνο καλά λόγια να πω για την εκπομπή του Αντρέα Μικρούτσικου στο Alpha "Αυτός μας έλειπε" που παρουσίασε ένα αφιέρωμα στη Ρένα Βλαχοπούλου την Κυριακή 30 Μαρτίου. Καλεσμένοι της εκπομπής ήταν ο Κώστας Βουτσάς και ο Μάκης Δελαπόρτας. Από το σπίτι του μίλησε ο Γιάννης Μιχαλόπουλος.

Προσωπικά δεν έμεινα απόλυτα ικανοποιημένος από το αφιέρωμα, γιατί δεν ακούστηκε κάτι καινούριο και δεν δόθηκε η ευκαιρία ιδιαίτερα στους δυο μεγαλύτερους ηθοποιούς να αφηγηθούν περιστατικά από τη ζωή τους με τη Ρένα (υπήρχαν και τεχνικά προβλήματα στη σύνδεση με το σπίτι του Μιχαλόπουλου). Επίσης ακούστηκαν μερικές ανακρίβειες (όπως πχ ότι υπάρχουν δίσκοι 78 στροφών με τη Ρένα Βλαχοπούλου σε τραγούδια του Σπάρτακου--δυστυχώς δεν υπάρχουν). Ωστόσο, χάρηκα γιατί ο Μάκης Δελαπόρτας προσπάθησε να αποκαταστήσει το θέμα της ηλικίας της, λέγοντας ότι η Ρένα γεννήθηκε το 1923 και όχι το 1913 όπως επιμένει η ελληνική Wikipedia (παρά τις προσπάθειες κάποιων να το διορθώσουν....) και μερικά ακόμα sites.

Όμως, από την άλλη, σκέφτομαι ότι σημασία έχει ότι κάποιοι άνθρωποι στους τηλεοπτικούς σταθμούς θυμούνται τη Ρένα και τιμούν τη μνήμη της, ακόμα και αν το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα αυτό που θα της άξιζε. Ευχαριστούμε λοιπόν τους συντελεστές της εκπομπής αυτής και περιμένουμε το επόμενο, πληρέστερο αφιέρωμα...

Καλώς ήρθατε!

Η υπέροχη Παριζιάνα σκαρφαλώνει στις Άλπεις...

Αυτό το blog είναι αφιερωμένο στη μεγάλη καλλιτέχνιδα Ρένα Βλαχοπούλου. Αν την αγαπάτε, αν την αντιπαθείτε, αν σας ενθουσιάζει, αν σας αφήνει αδιάφορες/ους, είστε εδώ για να το πείτε.

Σας ευχαριστώ!

Απόστολος Πούλιος