Σιδηρά Κυρία...

Ξεκίνησε να προβάλλεται σήμερα στους κινημα- τογράφους η ταινία της Φιλίντα Λόιντ The Iron Lady, στα καθ' ημάς Σιδηρά Κυρία, που αναφέρεται στη ζωή της πρώην Βρεταννίδας πρω- θυπουργού Μάργκαρετ Θάτσερ, με πρωταγωνίστρια τη Μέριλ Στριπ. Φυσικά το μυαλό μου πηγαίνει αυτομάτως σε μια ελληνική πρωτοπορία: την ταινία Σιδηρά Κυρία που προβλήθηκε στις αθηναϊκές αίθουσες τον Μάρτιο του 1983 με πρωταγωνίστρια τη Ρένα Βλαχοπούλου...

Αφίσα της ταινίας (από την ιστοσελίδα www.retrodb.gr)

 

Ας το πω εξαρχής, για να μην παρεξηγηθώ: θεωρώ πως η Σιδηρά Κυρία, η προ-τελευταία κινηματογραφική εμφάνιση της Ρένας Βλαχοπούλου, είναι η χειρότερη από τις 25 ελληνικές κινηματογραφικές ταινίες που γύρισε η ηθοποιός--είναι ωστόσο καλύτερη από τις 9 βιντεοταινίες και τις δυο τηλεοπτικές σειρές που γύρισε αργότερα. Η σύμπτωση όμως του τίτλου με την πολύ ενδιαφέρουσα--όπως έκρινα από το τρέιλερ που είδα--ταινία της Λόιντ αλλά και το... ίχνος που έχει αφήσει η ταινία εκείνη στο αθηναϊκό τοπίο σχεδόν τριάντα χρόνια μετά οδήγησαν στην παρούσα ανάρτηση...

Η Σιδηρά Κυρία του 1983 είναι προϊόν της εποχής του Νέου Εμπορικού Κινηματογράφου, όπως την αποκαλούν οι ιστορικοί του ελληνικού σινεμά, δηλαδή της περιόδου που ξεκίνησε στο τέλος της δεκαετίας του '70 και τελείωσε στα μέσα της δεκαετίας του '80. Αν δεχτούμε ότι η παντοδυναμία του Παλιού Εμπορικού Κινηματογράφου τελείωσε στα 1972-73, όταν ηθοποιοί όπως η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Νίκος Κούρκουλος εγκατέλειψαν τα κινηματογραφικά πλατώ, η εποχή του Νέου Εμπορικού Κινηματογράφου αρχίζει μάλλον στα 1979, όταν οι ίδιες/οι ηθοποιοί επιστρέφουν στα πλατώ και το κοινό επιστρέφει στις αίθουσες για να δει τις νέες τους ταινίες. Ειδικά η Ρένα Βλαχοπούλου πραγματοποιεί την επιστροφή της με τις καλύτερες των προθέσεων, καθώς σμίγει και πάλι με τον παλιό της συμπρωταγωνιστή, τον Ντίνο Ηλιόπουλο σε μια ταινία που διαφημίζεται ως υπερπαραγωγή, τις Φανταρίνες του Ντίμη Δαδήρα, σε παραγωγή της εταιρίας του Μιχάλη Λεφάκη Γκρέκα Φιλμ. Το κοινό ανταποκρίνεται (η ταινία κατακτά τη 2η θέση στον πίνακα εισιτηρίων), αλλά οι κριτικοί είναι σαφώς λιγότερο ενθουσιασμένοι (κάποιοι μιλούν για νεκρανάσταση του παλιού σινεμά).

Σε κάθε περίπτωση όμως η αρχή έγινε και η Ρένα Βλαχοπούλου θα προσθέσει έξι συνολικά ταινίες στη φιλμογραφία της. Μετά την Γκρέκα Φιλμ περνάει στους παλιούς της γνώριμους Καραγιάννη-Καρατζόπουλο και γυρίζει με την εταιρία τους τρεις ταινίες, τις πρώτες δυο (Να η ευκαιρία, Της πολιτσμάνας το κάγκελο) με μεγάλη επιτυχία. Η τρίτη, Η μανούλα, το μανούλι και ο παίδαρος προβάλλεται στις αθηναϊκές αίθουσες στην αρχή της σεζόν 1982-83, τον Οκτώβρη. Κι ενώ η Ρένα Βλαχοπούλου απέφευγε να γυρίζει παραπάνω από μία ταινία σε μία σεζόν ακόμα και στις καλές μέρες του Φίνου, αποφασίζει τώρα, στα αμήχανα χρόνια του νέου εμπορικού σινεμά να γυρίσει και δεύτερη ταινία μέσα στην ίδια σεζόν. Έτσι, με σεναριογράφο τον Λάκη Μιχαηλίδη και σκηνοθέτη τον Τάκη Βουγιουκλάκη ξεκινά χειμωνιάτικα το γύρισμα της ταινίας Σιδηρά Κυρία.

Η Ρένα Βλαχοπούλου και ο Τάκης Βουγιουκλάκης στο γύρισμα της Σιδηράς Κυρίας.
Φωτογραφία από το blog του Μιχάλη Λεφάκη, γιου του παραγωγού της ταινίας

Είναι η δεύτερη "σεζόν" της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, το οποίο έχει σαφώς αρχίσει να δέχεται κριτικές για το κυβερνητικό του έργο. Είναι επίσης η τέταρτη χρονιά της πρωθυπουργίας της Μάργκαρετ Θάτσερ στη Μεγάλη Βρεταννία, της οποίας η συντηρητική φιλελεύθερη πολιτική προφανώς γοητεύει τις δεξιές παρατάξεις πολλών χωρών της Ευρώπης. Δεν γνωρίζω αν η ίδια η Ρένα Βλαχοπούλου ήταν πραγματικά οπαδός της Θάτσερ, μπορώ όμως να το υποθέσω με βάση τις πολιτικές προτιμήσεις της ηθοποιού (υποστήριζε ανοιχτά τη Νέα Δημοκρατία). Έτσι δεν μας εκπλήσσει καθόλου η απονομή του τίτλου της Σιδηράς Κυρίας!

Η Ρένα Ρεμούνδου πλάι στο πόστερ της Μάργκαρετ Θάτσερ που έχει αναρτήσει στην κρεβατοκάμαρά της. Σουρεάλ οι σκηνές της ταινίας στις οποίες η Ρένα λέει στο πόστερ "Goodnight, Margaret" και το πόστερ απαντά "Goodnight, Rena"....

Η υπόθεση της ταινίας: μια... μέση Ελληνίδα νοικοκυρά, η Ρένα Ρεμούνδου είναι μεγάλη θαυμάστρια της Θάτσερ (η ταινία ξεκινά με τη Ρένα να παρακολουθεί τη Θάτσερ στις ειδήσεις και να θαυμάζει την πολιτική της αλλά και τα ρούχα της...) και αγανακτεί με τα κακώς κείμενα της ελληνικής κοινωνίας. Ένα βράδυ που παρακολουθεί τηλεόραση, θυμώνει τόσο πολύ με την ακαταλαβίστικη παρουσίαση μιας ταινίας (σάτιρα της, ιστορικής πια, Κινηματογραφικής Λέσχης και του Γιάννη Μπακογιαννόπουλου) που αποφασίζει να πάει η ίδια στο γραφείο του προέδρου της ΕΡΤ Γιώργου Ρωμαίου (τον υποδύεται ο Δημήτρης Μπάνος) και να διαμαρτυρηθεί για το γεγονός ότι η ελληνική τηλεόραση δεν εκφράζει τον απλό κόσμο. Ο Ρωμαίος τότε τής αναθέτει να ετοιμάσει εκείνη ένα ρεπορτάζ για να αναδείξει τα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας δίνοντας τον λόγο στους απλούς πολίτες. Πραγματικά η Ρένα, μαζί με έναν οπερατέρ, οργώνει την Αθήνα αλλά και την ελληνική ύπαιθρο για να εντοπίσει τις πληγές της σύγχρονης κοινωνίας. Όταν όμως παραδίδει το υλικό στην ΕΡΤ, το κανάλι προβάλλει ένα μικρό μόνο απόσπασμα, μονταρισμένο έτσι ώστε να διαστρεβλώνει εντελώς το ρεπορτάζ της Ρένας και να παρουσιάζει τους πολίτες ευχαριστημένους με τη σύγχρονη πραγματικότητα και την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Όπως σημειώνει ο Δημήτρης Κολιοδήμος στο Λεξικό Ελληνικών Ταινιών, ένα από τα ρεκόρ της ταινίας είναι ο αριθμός των ονομάτων που παρουσιάζονται στους τίτλους της. Διαβάζουμε λοιπόν 63 ονόματα ηθοποιών καθώς και το όνομα του χορευτή Αλέξη Γεωργίου, ενώ σαφώς παραλείπονται τα ονόματα των χορευτριών του 8μελούς (νομίζω) μπαλέτου του και των άπειρων κομπάρσων που συμμετέχουν στα γυρίσματα (σε μια σκηνή διαδήλωσης ενάντια στα νέα τέλη κυκλοφορίας των ΙΧ συμμετέχουν δεκάδες κομπάρσοι και καμιά 30αριά παιδάκια που μάλλον τα... πέτυχαν στο σχόλασμα από το σχολείο τους, καθώς αρκετά από αυτά κουβαλούν τη σάκα τους!). Εκτός από την ομάδα των πρωταγωνιστών/τριών, από την ταινία περνούν ηθοποιοί που είχαν γίνει γνωστοί από σίριαλ της τηλεόρασης ή από τις ταινίες του νέου εμπορικού σινεμά... Μικρότερα ονόματα που αργότερα διέπρεψαν στις βιντεοταινίες, όπως η Στέλλα Κωνσταντινίδου, ο Αλέκος Ζαρταλούδης... Παλαίμαχοι/ες δευτεραγωνιστές/τριες όπως ο Γιάννης Φύριος, η Ζωή Βουδούρη και η Ζαφειρίνη Γκιουζέπε (αδελφή της παλιάς πρωταγωνίστριας του μουσικού θεάτρου Κούλας Γκιουζέπε)... Μετέπειτα μεγάλα ή μεγαλούτσικα ονόματα όπως η Τζέση Παπουτσή. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους εμφανίζονται η Τέτη Σχοινάκη και ο Τάσος Πεζιρκιανίδης (υποδύονται τα ανίψια της Ρένας που αρχικά υποστηρίζουν το ΠΑΣΟΚ, αλλά στη συνέχεια το μετανιώνουν) και ο Κώστας Φλωράτος (υποδύεται τον σύζυγό της). Ως γκεστ σταρ εμφανίζονται ο Δημήτρης Ζακυνθινός και ο Νίκος Τσούκας...

Η ταινία φιλοδοξεί να σατιρίσει τον νόμο περί μοιχείας, τη θέσπιση του πολιτικού γάμου, τις προσπάθειες της κυβέρνησης για την αποκέντρωση και την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, τις επαφές της με πολιτικούς της Μέσης Ανατολής (ευκαιρία για τη Ρένα να τραγουδήσει το "Εμίρη μου, βοήθα μας και σκλάβα σου θα γίνω" και να παραπέμψει στην παλιά της επιτυχία Μια Ελληνίδα στο χαρέμι)... Βέβαια στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας όλα αυτά παραμένουν φιλοδοξίες (αν και υπάρχουν κάποια χαριτωμένα σχόλια για τον τρόπο σκέψης των πολιτών που τάσσονται κατά ενός νόμου όταν βλάπτει τα μικροσυμφέροντά τους--όπως της κυρίας που διαμαρτύρεται για τον πολιτικό γάμο και τελικά αποκαλύπτει πως έχει κατάστημα με είδη γάμου...) και, παρά τους γρήγορους ρυθμούς της σκηνοθεσίας του Βουγιουκλάκη, η ταινία μοιάζει με ξεχειλωμένο επιθεωρησιακό νούμερο (ή, έστω, ξεχειλωμένο δεύτερο μέρος επιθεώρησης). Μέσα σ' αυτό το κλίμα, δυστυχώς δεν απουσιάζουν και κάποια ατυχή σεξουαλικά υπονοούμενα (αν και σε σύγκριση με ταινίες άλλων πρωταγωνιστών της περιόδου εκείνης, παραμένουν απλά πταίσματα...). Πάντως, αν και το σενάριο του Λάκη Μιχαηλίδη στρέφεται κυρίως εναντίον του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου, σε κάποια στιγμή γνήσιας αγανάκτησης, η ηρωίδα κατηγορεί τον διευθυντή του ΟΤΕ πως ξέρει καλά να ξεσκονίζει όλους τους πολιτικούς, ενώ καμία κυβέρνηση δεν είπε ποτέ την αλήθεια στον λαό. "Σωτήρες της Ελλάδος, μας σώσατε, χρόνια, αιώνες τώρα, τον εαυτούλη σας, όλοι τον εαυτούλη σας..."

Η Ρένα Βλαχοπούλου και η Αντιγόνη Κουκούλη: η Ρένα προσπαθεί να μιλήσει 

σε μια δημόσια υπάλληλο που την αγνοεί επειδή μιλάει στο τηλέφωνο.

Τι απομένει λοιπόν; Απομένει η Ρένα Βλαχοπούλου! Κάποτε η Στέλλα Βλαχογιάννη (όταν έγραφε κριτική τηλεόρασης) είχε γράψει με αφορμή μια βιντεοταινία της Ρένας: "Η Ρένα Βλαχοπούλου είναι απολαυστική ακόμα και μέσα στη μεγαλύτερη αθλιότητα". Η Σιδηρά Κυρία δεν ήταν ασφαλώς η μεγαλύτερη αθλιότητα και η Ρένα είναι σε πολλές στιγμές απολαυστική, ειδικά όταν καταλαβαίνουμε ότι μεταφέρει τη γνήσια αγανάκτησή της για διάφορα κακώς κείμενα της χώρας: όταν ταλαιπωρείται μαζί με άλλους πολίτες στο γεμάτο λεωφορείο, όταν απορεί για τη στάση εργασίας των οδηγών που συμπαραστέκονται στο Σαλβαδόρ (θυμάμαι πάντα τα σχετικά της λόγια στη συνέντευξη του Σωτήρη Κακίση, λόγια που ενόχλησαν κάποιους από τους πρασινοφρουρούς που σατίριζε και στην ταινία αυτή) ή αγανακτεί με τις τιμές στα σούπερ μάρκετ, τον λογαριασμό του ΟΤΕ, τη συμπεριφορά ενός ταξιτζή και της αγενούς συνεπιβάτισσάς της και φυσικά το χάλι της γραφειοκρατίας. Υπάρχουν και δυο επιθεωρησιακής υφής τραγούδια του Γιώργου Κατσαρού για να μας θυμίσουν τις μουσικοθεατρικές καταβολές της Ρένας και... αυτό είναι όλο. Α, ναι, μας μένουν ίσως και κάποιες εικόνες της Αθήνας της δεκαετίας του '80...

Η ταινία ξεκίνησε την καριέρα της στις αθηναϊκές αίθουσες στις 4 Μαρτίου 1983. Προβλήθηκε σε 11 κινηματογράφους σε διάφορες γωνιές της πρωτεύουσας--με πιο κεντρική αίθουσα αυτήν του Τιτάνια. Καλώς ή κακώς, το κοινό δεν ανταποκρίθηκε. Η ταινία έκοψε 40.880 εισιτήρια και κατέκτησε την 32η θέση στον πίνακα εισιτηρίων επί... συνόλου 48 ταινιών--για να κάνετε τις συγκρίσεις σας, σας αναφέρω ότι η εμπορικότερη ταινία της σεζόν ήταν το Αλαλούμ του Χάρρυ Κλυν που έκοψε 299.491 εισιτήρια, ενώ η άλλη ταινία της Ρένας, Η μανούλα, το μανούλι και ο παίδαρος ήρθε 9η με 140.010 εισιτήρια (ανάμεσά τους βρίσκονταν οι ταινίες Άγγελος, Βασικά καλησπέρα σας, Πάτερ Γκομένιος, Ρόδα, τσάντα και κοπάνα, Η στροφή, Πέστα βρωμόστομε, Εγώ και το πουλί μου--μ' άλλα λόγια το τοπίο ορίζουν οι προσωπικές επιτυχίες του Στάθη Ψάλτη, του Σωτήρη Μουστάκα αλλά και της νέας γενιάς που προωθεί ο Γιάννης Δαλιανίδης στη δεύτερη καριέρα του). Λαμβάνοντας ίσως το μήνυμα, η Ρένα Βλαχοπούλου απουσίασε τις δυο επόμενες σεζόν από τις κινηματογραφικές αίθουσες. Έκανε μια ύστατη προσπάθεια να θυμίσει τις παλιές εποχές σμίγοντας και πάλι με τον Αλέκο Σακελλάριο τη σεζόν 1985-86. Το Ρένα, τα ρέστα σου δεν ξέφυγε από τη μοίρα του Νέου Εμπορικού Κινηματογράφου που έδυσε σύντομα, άδοξα και... δικαίως. Η Ρένα στράφηκε στο βίντεο: γύρισε εννιά βιντεοταινίες, σε μια από τις οποίες, συναντήθηκε και πάλι με τον Τάκη Βουγιουκλάκη. Τραγική ειρωνεία (ή σημάδι των καιρών;): ο σκηνοθέτης που της έδωσε τη χειρότερη κινηματογραφική της ταινία, τής έδωσε την καλύτερη βιντεοταινία της (Η μεγάλη ρεμούλα, 1989).

Η Σιδηρά Κυρία, πάντως, έκανε μια ικανοποιητική καριέρα στα βίντεο κλαμπ όλης της Ελλάδας, ενώ γνώρισε επιτυχία και στην πρώτη τηλεοπτική της προβολή το 1991 από τον ΑΝΤ1. Βέβαια όσο τα χρόνια περνούν, τόσο πιο ανεπίκαιρη γίνεται η σάτιρα του ΠΑΣΟΚ--ωστόσο, η ταινία προβλήθηκε κάποιες φορές και μετά το 2000, κυρίως από το, τότε νέο κανάλι, ALTER. Η Σιδηρά Κυρία καθώς και η άλλη ταινία της Ρένας στη "Γκρέκα Φιλμ", οι Φανταρίνες, είναι οι μόνες κινηματογραφικές ταινίες της που δεν έχουν κυκλοφορήσει ποτέ σε DVD (παρόλο που άλλες ταινίες της εταιρίας έχουν κυκλοφορήσει από την εταιρία εκμετάλλευσης Παπανδρέου).

Κι όμως, η Σιδηρά Κυρία δίνει ακόμα και σήμερα το "παρούσα" στο αθηναϊκό τοπίο. 29 χρόνια μετά την κυκλοφορία της, μια διαφημιστική ταμπέλα της ταινίας υπάρχει ακόμα στα γραφεία της εταιρίας "Γκρέκα Φιλμ" στη συμβολή των οδών Ακαδημίας και Εμμανουήλ Μπενάκη. Δεν είμαι σίγουρος αν το γραφείο αυτό εξακολουθεί να λειτουργεί (η εταιρία σταμάτησε να παράγει ταινίες το 1985, αλλά ίσως κάποιος/α να διαχειρίζεται από εκεί τα δικαιώματα προβολής των ταινιών της εταιρίας στην τηλεόραση, έχω δει κάποιες φορές το στόρι ανοιχτό...), ομολογώ όμως ότι κάθε φορά που περνώ από το σημείο εκείνο χαίρομαι που βλέπω το όνομα της Ρένας Βλαχοπούλου, έστω και με αφορμή τη χειρότερη κινηματογραφική της εμφάνιση. Αφού η αίθουσα τέχνης "Ρένα Βλαχοπούλου" του Νίκου Ζαχόπουλου έχει κλείσει και το μοναδικό θέατρο που φέρει το όνομα της Ρένας βρίσκεται αρκετά μακριά από το κέντρο, στο Αιγάλεω, η πινακίδα αυτή είναι μια γλυκιά υπενθύμιση της παρουσίας (ή της απουσίας;) της αγαπημένης μου πρωταγωνίστριας. 

Δεν ξέρω πόσο καιρό ακόμα η πινακίδα αυτή θα συνεχίσει να βρίσκεται εκεί πάνω, αλλά ας σημειώσω για την ιστορία πως η ύπαρξή της απαθανατίστηκε το 2004 από τον Νίκο Παναγιωτόπουλο στην ταινία του Delivery. Μπορείτε να τη δείτε σε κάποια στιγμή της ταινίας που ο πρωταγωνιστής Θάνος Σαμαράς διασχίζει την οδό Ακαδημίας με τη μηχανή του... (Χαριτωμένες αναρτήσεις για την πινακίδα αυτή μπορείτε να διαβάσετε στο blog Mattina Mandarinaki Reloaded και στο blog της Δέσποινας Τριβόλη στη Lifo).

Ξέρω πως μπορεί να φανεί σε κάποιους/ες αστείο, αλλά στο δίλημμα Μέριλ Στριπ ή Ρένα Βλαχοπούλου ο Rena Fan θα προτιμήσει τη δεύτερη... Μπορεί το Iron Lady να είναι κλάσεις ανώτερη ταινία από τη Σιδηρά Κυρία, αλλά... Τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται...

Δείτε το σουρρέαλ (ή ρεαλιστικό;) φινάλε της ταινίας:

Και τέλος, δείτε τη σκηνή με τη σάτιρα της γραφειοκρατίας: γελώ πάντα με τις ατάκες της Ρένας όταν ανεβοκατεβαίνει τις σκάλες: "Σκέψου να ζήταγα δάνειο..."