Σαν σήμερα το 1964: Ο Μίκης Θεοδωράκης στην επιθεώρηση "Κύπρος Γιοκ"

Στις 25 Μαρτίου 1964 ο Μίκης Θεοδωράκης παρακολούθησε την επιθεώρηση του θεάτρου Ακροπόλ Κύπρος Γιοκ που παρουσίαζε ο Γιώργος Οικονομίδης και ο θίασος Ρένας Βλαχοπούλου-Καίτης Μπελίντα-Θανάση Βέγγου-Γ. Δάνη. Την είδηση δημοσίευσε η εφημερίδα Τα Νέα την επόμενη μέρα:

Την χθεσινή βραδυνή παράσταση του θεάτρου "Ακροπόλ" παρηκολούθησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Στο διάλειμμα ο βουλευτής της ΕΔΑ και δημοφιλής συνθέτης ανέβηκε στα παρασκήνια και συνεχάρη τον Γιώργο Οικονομίδη, την Ρένα Βλαχοπούλου, την Καίτη Μπελίντα, τον Γ. Δάνη, τον Θανάση Βέγγο, την Μάριον Σίβα, την Νινή Τζάνετ και όλους τους άλλους συντελεστάς της ωραίας παραστάσεως. 

Τα Νέα, 26-3-1964

Ο Θεοδωράκης είχε... δικό του νούμερο στη συγκεκριμένη επιθεώρηση που είχαν γράψει ο Γιώργος Γιαννακόπουλος, ο Κώστας Νικολαΐδης και ο Γιώργος Οικονομίδης σε μουσική του Λυκούργου Μαρκέα. Ο τίτλος του ήταν "Μπράβο του Μίκη" και το εκτελούσε η Σούλη Σαμπάχ πλαισιωμένη από αντρικά στελέχη του θιάσου--νούμερο, που όπως θα δούμε παρακάτω, σατίριζε την Αριστερά. 

Για να μπείτε στο κλίμα της παράστασης και της εποχής, παραθέτω κάποιους στίχους από το τραγούδι της έναρξης που είχε τον τίτλο "Έξω από τα δόντια" και το απηύθυνε το μπαλέτο στη... γείτονα χώρα  ζητώντας της να αφήσει το "νταϊλίκι" για να μη γελάει μαζί της "και το παρδαλό κατσίκι":

Γι' άλλα, γι' άλλα, γι' άλλα πάμε αφέντη

φαίνεται πως θες ηλεκτροσόκ.

Έλα για να γίνει γλέντι

όταν θα φωνάξεις Κύπρος γιοκ.

Έλα σάλτα σαν τη Μάλτα,

έλα να σε ξαναπιάσει αμόκ

και με την πυξίδα βάλ' τα

όταν θα φωνάξεις Κύπρος γιοκ.

Ενώ η Νινή Τζάνετ και ο Σταύρος Παράβας τραγουδούσαν "Προς συμμάχους":

Οι μπόυδες κι οι Τζώννηδες δεν είναι διόλου εντάξει.

Στη θεωρία σύμμαχοι, μπαμπέσηδες στην πράξη.

Κι είναι να κλαις και να γελάς μ' αυτή την αδικία

να τρώει φάπες η Ελλάς και ντόλλαρς η Τουρκία.

Γεια σας σύμμαχοι και φίλοι,

κόψαμε το χαμομήλι.

Τώρα πόδι πια πατάμε

και το δίκιο μας ζητάμε. 

 

Θανάσης Βέγγος και Νινή Τζάνετ
στην επιθεώρηση Κύπρος Γιοκ

Η επιθεώρηση Κύπρος Γιοκ παιζόταν στο Ακροπόλ από τις 13 Μαρτίου, ενώ η επίσημη πρεμιέρα της δόθηκε στις 20 Μαρτίου. Εκτός από τους κριτικούς είχαν προσκληθεί, όπως γράφτηκε, και προσωπικότητες της πολιτικής και καλλιτεχνικής ζωής. Δυστυχώς δεν ξέρουμε ποιες προσωπικότητες προσήλθαν--ο Μίμης Θεοδωράκης πάντως προτίμησε να πάει πέντε μέρες μετά. Όσο για τις κριτικές, εντόπισα, ως τώρα, τρεις επίσημες (και μία ανεπίσημη, σε μορφή ανυπόγραφων κριτικών σχολίων, στα Νέα). Οι δύο από αυτές, της Ειρήνης Καλκάνη και του Γιάννη Παράσχου, είναι μάλλον σύντομες. Η Καλκάνη (Απογευματινή, 23-3-1964) θεωρεί πως το Κύπρος Γιοκ είναι "αναντίρρητα φροντισμένο θέαμα, με πλήθος νούμερα, άσσους του ελαφρού τραγουδιού, δημοφιλείς καλλιτέχνες, ποικιλία και πολλά χορευτικά". Η Καλκάνη αναφέρει τα ονόματα όλων των πρωταγωνιστών/-στριών αλλά αναφέρεται ξεχωριστά στο "ανεξάντλητο κορφιάτικο μπρίο" της "θιασάρχιδος Ρένας Βλαχοπούλου". Αν και ξεχωρίζει το χορευτικό ζευγάρι Φλερύ-Άλμα που βάζουν πάντα στην αθηναϊκή επιθεώρηση "μια νότα ευρωπαϊκής πρωτεύουσας", είναι δηκτική για το μπαλέτο: "χρειάζεται καιρό και ανανέωσι για να είναι μπαλλέτο, αλλά τέλος πάντων.." Κλείνει δε την κριτική της με μια ενδιαφέρουσα επισήμανση: "Εκείνο που λείπει εμφανώς είναι οι αληθινοί άσσοι της επιθεωρήσεως, που με κέφι και αυτοσχεδιασμό κατάφεραν να κάνουν την επιθεώρησι το πιο ζωντανά ρωμέικο είδος". Ο Παράσχος, από την άλλη, (Εθνικός Κήρυξ, 2-4-1964) θεωρεί πως πρόκειται για μια "αρκετά έξυπνη και κεφάτη" και "ενδιαφέρουσα" επιθεώρηση. Ανάμεσα στα "πολλά καλογραμμένα νούμερα" με τα οποία "οι θεαταί βρίσκουν την ευκαιρία να γελάσουν αβίαστα" σημειώνει τη "Θυρωρίνα" με τη Ρένα Βλαχοπούλου. Προσθέτει επίσης: "Πολύ ευχάριστα ακούγονται τα τραγούδια της Καίτης Μπελίντα, της Ρένας Βλαχοπούλου και της Μάριον Σίβα". 

Γιώργος Οικονομίδης και Μάριον Σίβα
στην επιθεώρηση Κύπρος Γιοκ

Πιο αναλυτικός όμως και γλαφυρός, ως συνήθως, είναι ο Στάθης Δρομάζος, που μας βάζει στο κλίμα της παράστασης αλλά και στο πολιτικό κλίμα της περιόδου εκείνης.

Οι δύο προηγούμενες επιθεωρήσεις του "Ακροπόλ" είχαν δημιουργήσει περισσότερες προσδοκίες για την τρίτη. Η νέα όμως παράσταση δεν ακολούθησε την ανιούσα και δεν δικαίωσε τις προσδοκίες μιας πιο ανεβασμένης σάτιρας κι ενός θεάματος με περισσότερες αξιώσεις. Η στήλη πιστεύει φανατικά στο είδος και υποστηρίζει κάθε του θετική πλευρά, που συντείνει στην ανανέωση και το συγχρονισμό. Η επιθεωρησιακή σάτιρα, το μπουφόνικο σκετς, η νόμιμη παρωδία είναι βασικά στοιχεία ενός λαϊκού θεάματος. Το "Ακροπόλ" έκανε πολύ καλή αρχή. Στην τρίτη, όμως, επιθεώρηση διέφυγε από τους συγγραφείς ότι η σάτιρα δεν παίρνει συμβιβασμό, γιατί τότε χάνει την ίδια της την υπόσταση. Στο "Κύπρος γιοκ" έγινε προσπάθεια να είναι μεν "αντικαραμανλική η σάτιρα αλλά ταυτόχρονα και... φιλοπαπανδρεϊκή. Η σάτιρα γίνεται από σκοπιάς λαού και όχι από σκοπιάς δυναμικού Παπανδρέου που έβαλε τον Τσιριμώκο στη θέση του. Αν εξαιρέσει, λοιπόν, κανείς 2-3 νούμερα όπως το "Προς συμμάχους", τις "Μετεκλογικές ψαλμωδίες"--το καλύτερο--όπου η πολιτική σάτιρα είχε ανεβασμένη την αιχμή της καθώς και το "Ζητείται δακτυλογράφος", που έχει κοινωνική σάτιρα με απήχηση, τα άλλα νούμερα ή ήταν ισχνά από πολιτική σάτιρα ή αρκετά κοινότυπα (sic). Πιστεύουμε πως την καλή αρχή που έκανε το "Ακροπόλ" την ζημίωσε ο συμβιβασμός που επεχείρησε η σάτιρα σε όλα. Το Κυπριακό διέθετε πλούσιο υλικό, που θα έβρισκε άμεση απήχηση στο κοινό, και όμως με κείνο το "δαχτυλίδι" είναι σαν να λυπόμαστε που δεν θα το ξαναβρεί το ΝΑΤΟ. Όταν οι Κύπριοι λένε "Έξω το ΝΑΤΟ από την Κύπρο" εμείς δεν μπορούμε να απαγγέλλουμε ελεγείες για χαμένες αγάπες.

Οι επιθεωρησιογράφοι μας πρέπει να προσέξουν δυο στοιχεία για την ανανέωση και το καλλιτεχνικό ανέβασμα του είδους. Πρώτο, όλο σχεδόν το μουσικό πρόγραμμα στηρίζεται σε παρωδίες άλλων τραγουδιών. Αυτό είναι θεμιτό ως νούμερο, όχι όμως ως ολόκληρη επιθεώρηση. Δεύτερο, η σκηνική κίνηση πρέπει να είναι ανάλογη με το θέαμα. Εδώ συμβαίνει ο αντάρτης της ΕΟΚΑ να κινείται, να παίζει και να εμφανίζεται όπως και στο νούμερο της... τροτέζας. Το "Κυπριακός γάμος" [Σημείωση του Rena Fan: ήταν το φινάλε της επιθεώρησης με ολόκληρο τον θίασο επί σκηνής] συγκέντρωσε όλες μαζί τις αδυναμίες και τις ξεπερασμένες μορφές σκηνικής παρουσίας, που αρχίζανε από την ατέλεια και φτάνανε στην κακογουστιά (τι ήταν εκείνη η... Τουρκία!). Όλο το νούμερο που έπρεπε να έχει φίνο επιθεωρησιακό λόγο, μοντέρνα μορφή, ξέσπασμα, σάτιρα, παρουσιάστηκε σαν πρωτευουσιάνα Γκόλφω. Σ' αυτά επιμένει η επιθεώρηση και μας κάνει να φέρνουμε στη μνήμη μας την αξέχαστη σάτιρα που της έκανε ο Χορν με το νούμερο του περυσινού καλοκαιριού [Σημείωση του Rena Fan: Φυσικά ο Δρομάζος εννοεί το προπέρσινο καλοκαίρι και το σατιρικό νούμερο "Ελλάδα-Ελλαδίτσα" που έπαιζε ο Χορν στην Οδό Ονείρων--νούμερο που δεν έχει περάσει στον δίσκο--στο οποίο σατιριζόταν ο εθνικοπατριωτικός χαρακτήρας των παραδοσιακών επιθεωρήσεων. Δυστυχώς το νούμερο δεν υπάρχει ούτε στο σωζόμενο κείμενο της παράστασης που υπάρχει στο αρχείο του Αλέξη Σολομού στο ΕΛΙΑ--μίλησε πριν από λίγα χρόνια, στο Ρέθυμνο, για αυτό η Κωνσταντίνα Σταματογιαννάκη στο Συνέδριο για τα 121 χρόνια της επιθεώρησης, και σύντομα θα διαβάσουμε την εισήγησή της και στα Πρακτικά του Συνεδρίου].

Αν στον Κυπριακό γάμο δεν ήταν ο όμιλος των Κυπρίων φοιτητών που χόρεψε, δεν θα μπορούσε να περισωθεί τίποτα. Από τ' άλλα νούμερα αναφέρουμε τους "Κουλουρτζήδες" με τη Ν. Μαρούδα και τον Π. Πανταζή, το "Μπράβο του Μίκη" που μόνο η Σούλη Σαμπάχ το περιέσωζε από την αρκετή δόση αμφισβητούμενης σάτιρας κατά της Αριστεράς, το "Μπιτ για Μπητλς", καλό μπουφόνικο νούμερο με έντονο αυτοσχεδιασμό του Κουφουδάκη, τη "Θυρωρίνα" με τη Ρ. Βλαχοπούλου. Η Μάριον Σίβα, η Ταϋγέτη και ο Μεθυμάκης ήταν οι τρεις συντελεστές της πλατειάς κοινωνικής σάτιρας του "Ζητείται δακτυλογράφος". Ο Γ. Δάνης και ο Κ. Μποζώνης έδωσαν το μοναδικό νούμερο της βραδυάς "Μετεκλογικές ψαλμωδίες". (Το "μνήσθητί μου κύριε όταν έλθεις εν τη... Δημοκρατία σου!" δεν το θυμόμαστε να ξαναέχει ειπωθεί).

Ο Γιώργος Οικονομίδης έχει σηκώσει ένα μεγάλο μέρος της παράστασης. Δεν έλειψε σχεδόν από κανένα νούμερο και υπήρξε διακριτικός σκηνικός κρίκος της όλης παράστασης. Η συνεχής παρουσία του με τη λεπτότητα που διαθέτει κρατούσε το ενδιαφέρον του κοινού. Βρισκότανε μακρυά κάθε φορά που η σάτιρά του ήταν αμφισβητούμενη. (Γενικά, νομίζουμε πως έπρεπε να γίνει περισσότερη και καλύτερη αξιοποίηση ηθοποιών όπως ο Βέγγος, Δάνης, Παράβας). Το μουσικό μέρος εκφράστηκε κυρίως από την Μπελίντα στο "Καινούριες και παλιές μελωδίες" και από τον Τώνη Μαρούδα σ' ένα φινάλε ποιότητας και συναρπαστικό [Σημείωση του Rena Fan: Ο Μαρούδας "με δέκα τσιγγάνικα βιολιά" εμφανιζόταν στη δεύτερη πράξη, στο τέλος της παράστασης]. Για το μπαλλέτο δεν θα πούμε τίποτε για να μην επαναλάβουμε όσα είχαμε πει. Το δεύτερο, όμως, χορευτικό "Κεραμίδες πάρτυ" μπορούσε να γεμίσει ολόκληρο πρόγραμμα. Μια έξοχη χορογραφία του Φλερύ, ένα μπαλλέτο από γάτες και γάτους στα κεραμίδια, ήταν χάρμα μουσικής, τραγουδιού και κίνησης. Η Λίντα Άλμα και ο Γιάννης Φλερύ κρεάρουν στο ελαφρό θέατρο χορευτικά που θα τα ζήλευε το σοβαρό μας θέατρο. Στο ιδιότυπο αυτό μπαλλέτο η Σούλη Σαμπάχ, γάτα-ντιζέζ, ήταν περίφημη στη μιμική της χάρη. [Σημείωση του Rena Fan: Όλα αυτά πολύ πριν το Cats του Andrew Lloyd Webber!]

Από τα σκηνικά της Ριακόνι πολλά είχαν έναν ευχάριστο εντυπωσιασμό (όπως το φόντο της Πόλης, επιστροφή απ' το ταξίδι, κ.λπ.).

Αυγή, 4-4-1964

Το Κύπρος Γιοκ παίχτηκε για το υπόλοιπο της σεζόν στο θέατρο Ακροπόλ. Όταν διακόπηκαν οι παραστάσεις για τη Μεγάλη Εβδομάδα, αποχώρησαν από τον θίασο ο Γιώργος Οικονομίδης, η Ρένα Βλαχοπούλου, η Καίτη Μπελίντα και η Μάριον Σίβα, και το Πάσχα εντάχθηκαν στον θίασο η Ρένα Ντορ και η Μπέτυ Μοσχονά ("Θίασος πρωταγωνιστών Ρένας Ντορ-Θανάση Βέγγου-Μπέτυς Μοσχονά-Γ. Δάνη"). Έγινε μάλιστα και ένα ευτράπελο: όπως γράφτηκε στις 5 Μαΐου (ανήμερα της γιορτής της Ντορ και της Βλαχοπούλου), τα ονόματα του Οικονομίδη, της Βλαχοπούλου, της Μπελίντα και της Σίβα δεν είχαν αφαιρεθεί από τη μαρκίζα του θεάτρου και υπήρξαν θεατές που διαμαρτυρήθηκαν έντονα γιατί δεν τους είδαν τελικά στην παράσταση. Ζήτησαν εξαργύρωση των εισιτηρίων τους, ενώ κάποιοι απείλησαν πως θα υποβάλουν μήνυση στον επιχειρηματία... Την επόμενη μέρα όμως διαβάζουμε ότι τελικά η Μπελίντα επέστρεψε από το ταξίδι της στην Ευρώπη και εμφανίζεται και πάλι στο Ακροπόλ.

Από την ιστοσελίδα του ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Στο πρόγραμμα που διασώζεται στο Τμήμα Παραστατικών Τεχνών του ΕΛΙΑ, και προφανώς προέρχεται από αυτήν την περίοδο, η... κατάσταση παρουσιάζεται ως εξής: διαβάζουμε στην πρώτη σελίδα ότι η θιασαρχική φίρμα είναι "Θίασος Καίτης Μπελίντα-Θανάση Βέγγου-Γ. Δάνη". Φωτογραφίες της Ντορ και της Μοσχονά δεν υπάρχουν (πιθανώς να βρίσκονταν σε κάποια ένθετη σελίδα που δεν διασώθηκε), αλλά τα ονόματά τους και τα νούμερά τους εμφανίζονται κανονικά στη σελίδα της διανομής (όπως και το όνομα της Καίτης Μπελίντα!). Για καλή μας τύχη όμως, σε άλλη σελίδα υπάρχουν οι στίχοι ενός τραγουδιού που εκτελούσε η Ρένα Βλαχοπούλου στην παράσταση πριν το Πάσχα (και το όνομά της φυσικά!). Είναι ένα τραγούδι που πολύ θα την εξέφραζε, αφού μιλούσε για την προσπάθεια μιας καπνίστριας να κόψει το τσιγάρο (κάτι που και η ίδια κατά καιρούς προσπάθησε, αλλά δεν τα κατάφερε, κάπνιζε μανιωδώς μέχρι το τέλος της ζωής της!)... Φυσικά το τσιγάρο είναι η αφορμή για να μιλήσει για έναν χαμένο έρωτα (και τελικά το τραγούδι μοιάζει σαν sequel του "ρεαλιστικού" τραγουδιού "Το αλκοόλ κι η νικοτίνη" που τραγουδούσε στο ίδιο θέατρο επτά χρόνια πριν...).

Μου 'παν να κόψω το τσιγάρο,

μου το 'παν φίλοι μου καλοί

και την απόφαση θα πάρω

μια και καλή.

Ναι... θα το κόψω, τι να γίνει,

κι ας το 'χα για παρηγοριά,

αφού είν' εχθρός η νικοτίνη/

για την καρδιά.

Νιώθω μια λύπη δυνατή

και πώς να παν' οι λύπες κάτω,

αφού μπροστά μου το κουτί

με τα τσιγάρα είναι γεμάτο.

Του 'δωσα κιόλας μια σπρωξιά

κι αφού έτσι τα 'χει φέρει η μοίρα

δεν θέλω ούτε μια ρουφηξιά

και θα κρατήσω χαρακτήρα.

Δυο μέρες τώρα δεν φουμάρω,

κι όλα η καρδιά μου τα μισεί

και σε ρωτώ, φταίει το τσιγάρο

ή φταις εσύ;

Έτσι η καρδιά μου που 'χει γίνει

είναι στ' αλήθεια να με κλαις

και φταίει αλήθεια η νικοτίνη, 

εσύ τι λες;

Ας μη γινόμαστε παιδιά

κι αν θες "περαστικά μου" ευχήσου

κι αν έχω κάτι στην καρδιά

μην το 'χεις βάρος στην ψυχή σου.

Γιατί δεν είναι μυστικό

δεν φταίει το αθώο το χαρμάνι,

το μεγαλύτερο κακό

μόνο εσύ μου το 'χεις κάνει.

Γ. Δάνης και Νανά Σκιαδά
στην επιθεώρηση Κύπρος Γιοκ

Αφορμή της ανάρτησης αυτής ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης. Η Ρένα δεν τραγούδησε ποτέ Θεοδωράκη επισήμως--μόνο σε παρωδίες σε διάφορά νούμερά της. Ένα από αυτά μάλιστα προκάλεσε την μήνιν του Δρομάζου. Αλλά αυτό είναι μια... θερινή ιστορία... Εμφανίζεται, τέλος, στην τελευταία της επιθεώρηση, το Για την Ελλάδα ρε γαμώτο, να τραγουδάει το "Είναι μεγάλος ο καημός" μαζί με όλον τον θίασο, αλλά δεν ακούγεται η φωνή της (όπως και κανενός μέλος του θιάσου) στο πλέι μπακ... 

Φωτογραφία από την υπογραφή του συμβολαίου
για τη χειμερινή σεζόν 1963-64 

Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του.