Κυριακή 11 Ιουλίου 2021

Σαν σήμερα το 1941: Στο ραδιόφωνο, ένα καλοκαιρινό κατοχικό βράδυ

Στις 11 Ιουλίου 1941, στις 23.15 η Ρένα Βλαχοπούλου τραγούδησε στο ραδιόφωνο με τη συνοδεία της Νέας Αθηναϊκής Ορχήστρας. 


Ποιος διηύθυνε τη Νέα Αθηναϊκή Ορχήστρα και τι τραγούδησε η Ρένα εκείνο το βράδυ δεν θα το μάθουμε ποτέ. Αποφάσισα όμως να σταθώ σε αυτή τη ραδιοφωνική της παρουσία, γιατί ενδέχεται να ήταν η πρώτη της. Λέω "ενδέχεται" γιατί η πληροφορία προέρχεται από την ίδια τη Ρένα και η μνήμη της δεν ήταν ποτέ αξιόπιστος μάρτυρας--και αυτό, φοβάμαι, πως δεν ίσχυε μόνο για την ωριμότητά της αλλά και για τα... μικράτα της. Έτσι, δυο χρόνια μετά από αυτή την εκπομπή, τον Ιούλιο του 1943, το περιοδικό Το ραδιόφωνον, που αποτελούσε στα χρόνια της Κατοχής την επίσημη πηγή πληροφόρησης για τις ραδιοφωνικές εκπομπές της Ανώνυμης Εταιρίας Ραδιοφωνικών Εκπομπών (ΑΕΡΕ), δημοσίευε τις αναμνήσεις γνωστών ηθοποιών και τραγουδιστριών από την πρώτη τους συμμετοχή σε ραδιοφωνική εκπομπή. Στο τεύχος που κυκλοφόρησε στις 18 Ιουλίου 1943 φιλοξενήθηκαν οι αναμνήσεις της Ελένης Παπαδάκη, του Ορέστη Μακρή και της Ρένας Βλαχοπούλου. Ενδιαφέρουσα η εισαγωγή του ρεπορτάζ: 
Πόσες αλήθεια ευχάριστες ώρες δεν μας έχουν χαρίσει από το ραδιόφωνο οι «άσσοι» τόσο του ελαφρού μουσικού θεάτρου όσο και του δραματικού... Δεν κάνουμε τίποτ’ άλλο: Ύστερα από ένα καλό γεύμα ή όταν έχουμε μια φιλική συντροφιά στο σπίτι μας, γυρίζουμε το κουμπί του ραδιοφώνου κι αμέσως έχουμε το θέατρο στο δωμάτιό μας. Όλος ο θίασος επί σκηνής. Αρχίζουμε! Σαν τι θέλετε να ακούσετε; Τον Μαυρέα στις μεγαλύτερες επιτυχίες του, τον Μακρή πάντοτε μεθυσμένο; Τη Ρένα Βλαχοπούλου στα μοντέρνα τραγουδάκια της; Τον Βεάκη σε διαλεχτούς ρόλους του; Την Παπαδάκη, τον Κυριακό, την Νέζερ, τον Κοκκίνη, τον Φιλιππίδη, τον Ιατρίδη, την Αρώνη και τόσους άλλους σε χαριτωμένα σκετς; 
Κι εμείς βέβαια τους ακούμε καθισμένοι στις αναπαυτικές πολυθρόνες μας. Αυτοί όμως οι ηθοποιοί που μπαίνουν στην ειδική αίθουσα των εκπομπών για ν’ αρχίσουν την μετάδοσι του προγράμματός των, τι αισθάνονται; Τους συγκινεί το γεγονός ότι εκείνη τη στιγμή πρόκειται να τους ακούσουν χιλιάδες και χιλιάδες ακροατών; Παθαίνουν τρακ μπροστά στο μικρόφωνο; Κι ακόμη ποια άρα γε να ήτανε η πρώτη τους ραδιοφωνική εκπομπή; Την θυμούνται με συγκίνησι;

Φυσικά δεν μπορούμε να μη χαμογελάσουμε πικρά όταν διαβάζουμε σήμερα τη φράση "μετά από ένα καλό γεύμα", αν αναλογιστούμε τις συνθήκες της ζωής στα χρόνια της Κατοχής. Ωστόσο όσον αφορά την καλλιτεχνική ζωή της Αθήνας, παίρνουμε μια καλή εικόνα για τα ονόματα που κυριαρχούσαν εκείνα τα χρόνια. 

Στο κείμενο παρουσιάζονται αρχικά οι αναμνήσεις της Ελένης Παπαδάκη, της μεγάλης ηθοποιού που χάθηκε αμέσως μετά τον πόλεμο, στα Δεκεμβριανά. Δίνεται ελαφρώς μεγαλύτερη έκταση στα δικά της λόγια, ίσως επειδή ήταν εκπρόσωπος του "σοβαρού" δραματικού θεάτρου, ίσως επειδή έλεγαν τότε ότι ήταν ευνοούμενη των αρχών Κατοχής. Η Ελένη Παπαδάκη "[σ]αν να περίμενε ότι θα ερχότανε κάποτε η στιγμή να εκφράση τα περίεργα αισθήματα πούνιωσε στην πρώτη της γνωριμία με το μικρόφωνο του ραδιοφωνικού μας σταθμού. Γι’ αυτό και οι ερωτήσεις μας την ενθουσιάζουν". Θυμάται ότι η πρώτη της εκπομπή ήταν πάντως ένα αφιέρωμα στο ελαφρό μουσικό θέατρο, στην αναβίωση της παλιάς επιθεώρησης μαζί με τον Μήτσο Μυράτ και τον Ορέστη Μακρή. Λέει ότι το τρακ στο ραδιόφωνο είναι μεγαλύτερο από ό,τι στο θέατρο, γιατί στο θέατρο "οι θεαταί είναι μπροστά σου, τους βλέπεις, παρακολουθείς στην έκφρασί τους το πώς δέχονται την προσπάθειά σου, τους ψυχολογείς, έρχεσαι σε μια ψυχική επαφή μαζί τους, ο ενθουσιασμός τους σ’ εμψυχώνει, η πιθανή πάλι αδιαφορία τους σου δίνει μια καμτσικιά στα νεύρα και εντείνοντας τις δυνάμεις σου προσπαθείς να τους κερδίσης. Ενώ στο ραδιόφωνο δεν βλέπεις τίποτε". Η Παπαδάκη αναφέρει ακόμα ότι γνώρισε και την εμπειρία της τηλεόρασης μαζί με την Κατίνα Παξινού σε μια περιοδεία του Εθνικού Θεάτρου στην Ευρώπη. Εκεί το τρακ ήταν σαφώς μεγαλύτερο.

Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι αναμνήσεις του Ορέστη Μακρή. Θυμάται κι εκείνος την αναβίωση των παλιών επιθεωρήσεων στην οποία αναφέρεται και η Παπαδάκη: "Στην αρχή συγκινήθηκα λίγο, αλλά βλέπεις είμαστε πολλοί μαζί και παίρναμε θάρρος με τα μάτια...". Ωστόσο, λέει πως δεν ένιωθε πρωτάρης γιατί αρκετά χρόνια πριν γίνει δημοφιλής ως μεθύστακας, ηχογραφούσε τραγούδια για τη δισκογραφία ως τενόρος (και είναι πραγματικά υπέροχος σε αυτές τις ηχογραφήσεις που σώζονται: "Μικρή μου Ρεζεντά", "Λεϊλά" και άλλες!).

Τελευταία μιλάει η Ρένα Βλαχοπούλου:

Η ΡΕΝΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΙΧΟΥΡΓΕΙ 

Κομψή, ροδομάγουλη, χαριτωμένη η βασίλισσα της τζαζ, η κ. Ρένα Βλαχοπούλου, πηγαίνει στο "Λυρικόν" για βραδυνή παράστασι. Τραγουδάει στα διαλείμματα του "Στραβόξυλου" μέσα σε θύελλα χειροκροτημάτων τα ιδιότυπα τραγούδια της. Τη σταματάμε για λίγο και της ζητάμε να μας απαντήση στα ερωτήματά μας... Χαμογελάει σαν να της θυμίζουμε κάτι διασκεδαστικό.

—Ναι βέβαια, είχα τρακ, μεγάλη συγκίνησι στο πρώτο τραγούδι που τραγούδησα τον Ιούλιο του 1941 στο ραδιόφωνο. Φοβήθηκα λίγο, άρχισα να τρέμω. Θυμάμαι μάλιστα ότι ξέχασα τα λόγια του και άρχισα να προχωρώ με δικά μου λόγια... Δεν ξέρω πώς τα κατάφερα, πάντως ενώ το τραγούδι έλεγε στην αρχή για καλοκαιρινή νύχτα και φεγγάρι στο τέλος τόβγαλα να βρέχη, να βρέχη, πολύ... Δεν θυμάμαι τι έλεγα. Τα είχα τόσο χαμένα...

—Και σας συμβαίνει μήπως και στο θέατρο αυτό;

—Βέβαια. Ξεχνάω πολλές φορές τα λόγια, θυμάμαι όμως το σκοπό και συνεχίζω το τραγούδι μου σε δικούς μου στίχους! [Σημείωση του Rena Fan: Ευτυχώς αργότερα εφευρέθηκε το... πλέι μπακ...]

Αν λοιπόν αυτές οι αναμνήσεις της Ρένας... ισχύουν πιθανώς σαν σήμερα να πρωτοακούστηκε ζωντανά από το ραδιόφωνο. Και λέω ζωντανά, γιατί είχε ήδη προλάβει να ηχογραφήσει πέντε τραγούδια στη δισκογραφία των 78 στροφών προτού κλείσει το εργοστάσιο δίσκων με την είσοδο των Γερμανών, τα οποία υποθέτω παίζονταν και στο ραδιόφωνο. Ωστόσο, θεωρώ πιθανότερο η Ρένα να είχε συμμετάσχει σε ζωντανή ραδιοφωνική εκπομπή νωρίτερα. Τον Ιούλιο του 1941 είχε ήδη συμπληρώσει ένα χρόνο στο αθηναϊκό καλλιτεχνικό στερέωμα, το όνομά της είχε ήδη ακουστεί από τις πρώτες της εμφανίσεις στην Αρζεντίνα και την Όαση, ο πρώτος δίσκος ήρθε πολύ γρήγορα, και, στη συνέχεια, με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, διαβάζουμε σε άρθρα περιοδικών το όνομά της ανάμεσα στα ονόματα των τραγουδιστριών που ψυχαγωγούσαν τον λαό της πρωτεύουσας τραγουδώντας πολεμικά τραγούδια είτε στο ραδιόφωνο είτε στα νοσοκομεία. Οπότε δεν αποκλείεται η Ρένα να εννοούσε ότι πρωτοακούστηκε στο ραδιόφωνο τον Ιούλιο του 1940 και όχι του 1941. Μπορεί όμως και να ήθελε ήδη από τότε να... μικρύνει χρονικά την καριέρα της...



Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του.

Δεν υπάρχουν σχόλια: