Στις 20 Δεκεμβρίου 1957, ο συνθέτης, στιχουργός, θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος και χρονογράφος Χρήστος Χαιρόπουλος, που τόσα πολλά του οφείλει το προπολεμικό ελαφρό τραγούδι, έγραψε ένα χρονογράφημα στο Έθνος για το τραγούδι "Καλημέρα ζωή" που ερμήνευε η Ρένα Βλαχοπούλου στην επιθεώρηση Άλλος για το φεγγάρι του θεάτρου Διάνα (οι παραστάσεις είχαν ξεκινήσει δέκα μέρες πριν, στις 10 Δεκεμβρίου). Αξίζει να το παραθέσω ολόκληρο.
Για σας κυρία μου
Ένα τραγουδάκι
Ο αγαπητός μου φίλος και συνάδελφος άλλων στηλών του "Έθνους" κ. Αχιλλεύς Μαμάκης μου έδωσε προχτές με την ραδιοφωνική ώρα του "Το θέατρο στο μικρόφωνο" μια σπάνια κι απρόοπτη καλλιτεχνική συγκίνησι: Ένα τραγουδάκι με τον τίτλο "Καλημέρα ζωή!..." ξεπήδησε από άλλες εποχές για να πείση με τον πιο καλλιτεχνικό τρόπο ότι όλα δεν ετέλειωσαν στην αντικαλλιτεχνική κ' έξαλλη εποχή μας... Ότι η επιθεώρησις εξακολουθεί ακόμα να είναι και λίγο Τίμος Μωραϊτίνης, Αντώνης Βώττης, Δημήτρης Γιαννουκάκης, Μίμης Ευαγγελίδης, ότι οι στίχοι της μπορεί να σταθούν σαν ολόδροσα ποιητικά χαριτολογήματα και όχι σαν κατασκευάσματα της στιγμής προωρισμένα να ξεχαστούν στην στιγμή, ότι η μουσική της αξίζει να τραγουδιέται, να συγκινή και να μεθάει.
Ομολογώ ότι είχα χρόνια ν' ακούσω τέτοιο αριστουργηματικό τραγουδάκι. Καρφώθηκα άπληστος στο ραδιόφωνο. για να μη χάσω ούτε ένα στίχο, ούτε μια νότα από τα επιδέξια χείλη της Ρένας Βλαχοπούλου--που αυτή τη φορά μας έδωσε τον καλύτερο τραγουδιστικό εαυτό της: Ήτανε μια γλυκύτατη "ενζενύ" του ελαφρού τραγουδιού, μια καινούρια Σωτηρία Ιατρίδου, που ήξερε να επεξηγή στίχους και μουσική με το αλάνθαστο καλλιτεχνικό της αισθητήριο και να δίνη το τραγούδι, σμιλευμένο από την ασύγκριτη τέχνη της, σαν κάτι ωραίo που πείθει, τέρπει και συγκινεί... Πείθεi ότι δεν υπάρχει σοβαρή και ελαφρά μουσική, αλλά μόνο καλή και κακή. Τέρπει τ' αυτιά, τα διψασμένα τόσο για ανάλαφρη μελωδία, που πεταλουδίζει σαν αχνός και μεθάει σαν σαμπάνια και συγκινεί τους νοσταλγούς άλλων ημερών, που έχουν αγανακτήσει από τα σύγχρονα ουρλιάσματα, κλωτσήματα, κουτουλήματα και σερετηλίκια, που κατακλύζουν ασφυκτικά το ελαφρό μεταπολεμικό πεντάγραμμο...
Ένα τραγουδάκι χαρακτηρίζει συχνά την ευαισθησία μιας ολόκληρης εποχής: Το "Συ μου πήρες πια το νου και την καρδιά..." από τον "Βαφτιστικό" του Σακελλαρίδη έμεινε σήμα κατατεθέν της προπολεμικής, της στρατευμένης Ελλάδος του 1916. Το "Σαν όνειρο μαγευτικό..." από τους "Απάχηδες των Αθηνών" του Χατζηαποστόλου εσφράγισε με αίσθημα την Αθήνα του 1922. Οι "Ξενύχτηδες" του Ερμή Πόγγη και το "Εγώ πίνω και το λέω" του ιδίου αυτού συνθέτου με στίχους του Τ. Μωραϊτίνη εμέθυσαν κόσμο και κοσμάκη της ίδιας εποχής, πιο πολύ από το πιο δυνατό κρασί... Και, παράλληλα, ο Αττίκ με τις αριστουργηματικές του εμπνεύσεις, αργότερα ο Ριτσιάρδης, ο Γιαννίδης, ο Ντ' Άντζελις, ο Κατριβάνος, απάνω σε στίχους του Πωλ Νορ, του Γιαννακόπουλου, του Σακελλάριου, εχρωμάτισαν με νότες και στίχους ανεξίτηλα το ταμπλώ της εποχής τους. Τώρα ο Μενέλαος Θεοφανίδης--είναι ο διαλεκτός μελωδίστας του "Καλημέρα ζωή..."--έρχεται να συνεχίση την παράδοσι. Έρχεται τολμηρά και θαρραλέα να σπάση τις αλυσίδες που σκλαβώνουν με μουσικά εξαμβλώματα τον καιρό μας, έρχεται αποφασιστικά να αναπλεύση το ακατάσχετο ρεύμα που μας παρασύρει διαρκώς προς τα κάτω... Είναι όμως και οι στίχοι όπως η ζωή, αλλά και όπως η ζωή τόσο όμορφη: "Καλημέρα ζωή..." βροντοφωνάζει γεμάτος αυτοπεποίθησι ο νέος που βλέπει μπροστά του να ανατέλλουν λαμπερόχρωμες οι ελπίδες... "Καλησπέρα ζωή...", λέει σοβαρός ο μεσόκοπος, που βλέπει ότι διήνυσε τον μισό δρόμο, κι από εκεί και μπρος αρχίζει πια να κατεβαίνη... "Καληνύχτα ζωή..." ψιθυρίζει μελαγχολικά ο γέρος που βλέπει ότι όλα μείνανε πίσω του, και όνειρα, κ' ελπίδες, και ζωή... Τι εξαίσια η "τρουβάιγ"! Ένα αυθόρμητο "μπράβο!" αξίζει στη συγγραφική τριάδα Ασημακοπούλου-Σπυροπούλου-Παπαδούκα που μας χάρισε τέτοιους στίχους!... Στίχους που ανεβάζουν την επιθεώρησι, από πρόχειρο εμπορικό είδος, στα ύψη ενός πραγματικού θεατρικού καλλιτεχνήματος!
Ο Μενέλαος Θεοφανίδης μας έδωσε με το γλυκύτατο τραγουδάκι του την ελπιδοφόρα ανακούφισι ότι η καλή μουσική ζη πάντα, έστω και σε μια απόμερη γωνιά της ελεεινής εποχή μας, για να διεκδικήση τα αναφαίρετα δικαιώματά της απάνω στην καρδιά του τόσον ταλαιπωρημένου από παντοειδείς ανεκδιηγήτους ήχους ακροατού... Αξίζει στον εκλεκτό συνθέτη το πιο θερμό χειροκρότημα, όχι μόνο γιατί ξαναδένει την αλυσίδα με το ωραίο μουσικό παρελθόν, αλλά και γιατί υψώνει το ανάστημά του σαν ευθαρσής μελωδικός μαχητής απέναντι άλλων, πολλών ποικιλωνύμων και ανεκδιηγήτων δεκαρολόγων, που μολύνουν σήμερα το ελαφρό πεντάγραμμο... Το τραγουδάκι του αξίζει να τραγουδηθή, να διαφημισθή, να αρέση, να γίνει επιτυχία. Διότι, έτσι, θα σαρώση τα σκουπίδια που εσώρευσαν η ξενομανία και η ντόπια παραγωγή του σεβντά... Έτσι θα μας πείση ότι ο τόπος μας είναι και μένει κομμάτι της χρυσογάλανης Μεσογείου, και όχι τμήμα της αναρχουμένης ζούγκλας ήχων και συναισθημάτων...
ΧΡ. Κ. ΧΑΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
Έθνος, 20-12-1957
Την επόμενη μέρα, στην ίδια εφημερίδα, ο Αχιλλέας Μαμάκης, στη στήλη του "Τα 'Θεατρικά Νέα' εικονογραφημένα", δημοσίευσε τη γεμάτη ευγνωμοσύνη απάντηση του Θεοφανίδη στον Χαιρόπουλο.
Ο Θεοφανίδης διά τον Χαιρόπουλον
Ορθή διαπίστωσις
Ο Συνθέτης Μενέλαος Θεοφανίδης μας απέστειλε την ακόλουθον επιστολή:
Αγαπητέ κ. Μαμάκη,
Διάβασα χθες το χρονογράφημα του αγαπητού μου κ' εκλεκτού συναδέλφου, εν μουσική, Χρήστου Χαιρόπουλου. Τον ευχαριστώ για τα καλά λόγια που 'γραψε και για το τραγούδι μου "Καλημέρα ζωή" και για μένα. Οι κρίσεις του είναι για μένα περγαμηνή γιατί γράφτηκαν από εκλεκτό συνθέτη.
Με το σημερινό, όμως, γράμμα θέλω να επανορθώσω μια αδικία που 'καμε στον εαυτό του. Στους συνθέτες που ανέφερε πως κράτησαν σε μια περιωπή το ελληνικό Τραγούδι, δεν ανέφερε το όνομά του, από ταπεινοφροσύνη, βέβαια. Εγώ, όμως, είμαι υποχρεωμένος να το κάμω, όχι από φιλοφρόνησι, αλλά για την αλήθεια και για να εξάρω μια συμβολή στην εξέλιξι του ελληνικού Τραγουδιού. Γιατί ο Χαιρόπουλος δεν συνέχισε μόνο, αλλά δημιούργησε. Έτσι το ελληνικό Τραγούδι, χάρις σ' αυτόν, ομόρφηνε κ' έγινε αξιώσεων, τέτοιο που ο καθένας μας οφείλει να το διατηρήση.
Μ' εκτίμησι
ΜΕΝ. ΘΕΟΦΑΝΙΔΗΣ
Έθνος, 21-12-1957
 |
| Η Ρένα Βλαχοπούλου στο Άλλος για το φεγγάρι Η Φωτογραφία δημοσιεύτηκε στην ίδια σελίδα με την επιστολή του Θεοφανίδη |
Παρά την ευχή και προτροπή του Χαιρόπουλου το "Καλημέρα ζωή" να ηχογραφηθεί και να τραγουδηθεί, η μουσική μας ιστορία δεν του επιφύλαξε τη θέση που του άξιζε. Η μεγάλη διάρκεια του τραγουδιού που περιείχε τρεις μεγάλες στροφές (περίπου πέντε λεπτά) απέκλειε την πιθανότητά δισκογράφησής του, καθώς οι δίσκοι 78 στροφών που κυκλοφορούσαν τότε ευρέως και οι δίσκοι 33 στροφών που μόλις είχαν αρχίσει δειλά-δειλά να κυκλοφορούν συνήθως περιλάμβαναν σε κάθε πλευρά τους τραγούδια που διαρκούσαν τριάμισι λεπτά το πολύ. Ευτυχώς η Ρένα Βλαχοπούλου άφησε την εξαιρετική ερμηνεία της στο αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας: υπάρχει η εκτέλεσή της με τη συνοδεία του Μενέλαου Θεοφανίδη στο πιάνο, μάλλον όμως από την εκπομπή της Μαρίας Δημητρέα και όχι του Αχιλλέα Μαμάκη (μετά το τραγούδι της η Δημητρέα τη ρωτά σε ποιο από τα τρία μέρη του τρίπτυχου προτιμά να μείνει η ίδια, και η Ρένα λέει φυσικά "Νομίζω θα μείνω στο καλημέρα!..."). Υπάρχει επίσης το δεύτερο μισό της τρίτης στροφής με τη φωνή της Ρένας με τη συνοδεία αυτή τη φορά μεγάλης ορχήστρας, πιθανότατα του ΕΙΡ.
Στη ραδιοφωνία το ερμήνευσε επίσης η Φραντζέσκα Ιακωβίδου (με μια χαμηλών τόνων ενορχήστρωση) και στη δεκαετία του 1980 το ηχογράφησαν για την τηλεόραση η Μαίρη Χρονοπούλου (σε ένα έξοχο αφιέρωμα του Γιώργου Παπαστεφάνου στην τριάδα Ασημακόπουλος-Σπυρόπουλος-Παπαδούκας) και ο Αντώνης Πολίτης (σε ένα τηλεοπτικό αφιέρωμα του Αρτέμη Μάτσα στον Μενέλαο Θεοφανίδη). Στη δισκογραφία, από όσο γνωρίζω πέρασε μόνο μία φορά, στον προσωπικό δίσκο της Βέτας Προέδρου που κυκλοφόρησε το 1971. Πιθανώς η Προέδρου να το συμπεριέλαβε έπειτα από προτροπή του στενού της συνεργάτη Χρήστου Χαιρόπουλου και γι' αυτό ίσως ο ενορχηστρωτής του δίσκου είχε την ιδέα να το "δέσει" με μια μελωδία του Χαιρόπουλου. Όταν στην τρίτη στροφή η Προέδρου τραγουδά τον στίχο: "Αγάπες παλιές που περάσανε..." προσθέτει αμέσως έναν στίχο του Χαιρόπουλου: "Νινέτα, Νανίνα, Νινόν και Νανά, απόψε κοντά μου σας είδα ξανά..." και μετά "επιστρέφει" στο φινάλε του "Καλημέρα ζωή". Πραγματικά συγκινητικός φόρος τιμής στον μέγιστο Χαιρόπουλο.
 |
| Ο Χρήστος Χαιρόπουλος στην εκπομπή του Γιώργου Παπαστεφάνου και της ΕΡΤ Οι παλιοί μας φίλοι |
Ο ίδιος ο Χαιρόπουλος επανήλθε στο "Καλημέρα ζωή" τρία χρόνια μετά το ενθουσιώδες χρονογράφημά του, σε μια επιστολή που έστειλε στα Νέα με αφορμή το Β' Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού που διοργάνωσε το ΕΙΡ εκείνο τον μήνα (όταν δηλαδή τα άστρα του Χατζιδάκι και του Θεοδωράκη είχαν ανατείλει για τα καλά--και ο Χαιρόπουλος, όπως θυμάται ο Γιώργος Παπαστεφάνου, δεν έβλεπε με καλό μάτι την επιτυχία τους (παρόλου που τελικά ομολογούσε ότι θαύμαζε τον Χατζιδάκι...):
Ελαφρούς συνθέτας έχουμε και αρίστους. Ελαφρά τραγούδια δεν έχουμε! Δεν παραδοξολογώ. Οι συνθέτες μας από τα 100 τραγούδια που θα γράψουν, εις τα 99 κάνουνε εμπόριο--που τους επιβάλλουν--και εις το ένα τέχνη. Παράδειγμα πρόχειρο: Εκατοντάδες τραγούδια λανσάρονται κάθε χρόνο στις επιθεωρήσεις. Ένα όμως ήταν αριστούργημα αδιαφιλονίκητο: το "Καληνύχτα (sic) ζωή" του Μενέλαου Θεοφανίδη με στίχους Ασημακοπούλου-Σπυροπούλου-Παπαδούκα. Ένα αναμφίβολο αριστούργημα με αναμφίβολη εμπορική αποτυχία!... Πώς να απαιτήσουμε κατόπιν αυτού από τους συγγραφείς και τους συνθέτας ηρωισμούς του είδους αυτού; Τα αριστουργήματα είναι "μη εμπορικά" και τα μη αριστουργήματα τα παίρνει έξαλλη η μόδα και τα... σουτάρει εκτός της Ελλάδος διά να τα τραγουδήση η Δαλιδά, ο Σαμψών, ή δεν ξέρω ποιος άλλος Φιλισταίος;
Συμπέρασμα: Διά να γράψη κανείς ελαφρά μουσική καλή, πρέπει να είναι ήρως. Και για να απαρνηθή το πεντάγραμμο όταν τον παρασύρη χαμηλά πρέπει να είναι πεισματάρης--όπως ο γράφων.
Με αγάπη πάντα
ΧΡ. Κ. ΧΑΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
Τα Νέα, 8-7-1960
Λίγο αργότερα θα έδινε στο κοινό το δικό του τελευταίο τραγούδι με τον χαρακτηριστικό τίτλο "Γεράματα"... Και έπειτα θα αφοσιωνόταν μέχρι το τέλος, σχεδόν, της ζωής του στο χρονογράφημα...
 |
| Η Ρένα Βλαχοπούλου και ο Μενέλαος Θεοφανίδης στα παρασκήνια του θεάτρου Βέμπο το 1956 Φωτογραφία από το βιβλίο του Μ. Δελαπόρτα Βίβα Ρένα (εκδ. Άγκυρα, 2002) |
Μακάρι κάποτε η ΕΡΤ να αρχίσει να κυκλοφορεί και πάλι σε CD τους κρυμμένους θησαυρούς της και να γίνει ευρέως γνωστή και η ηχογράφηαη του "Καλημέρα ζωή" με τη Ρένα Βλαχοπούλου...
"Καληνύχτα ζωή"
Όταν χαρούμενα φτάνεις τα είκοσι χρόνια
γεμάτη ελπίδες χρυσές η ζωή σου γελά.
Λες και πετούν χελιδόνια
μες στην καρδιά σου τρελά...
Σε κάποιο παγκάκι
για ραντεβουδάκι
γλυκό και τρυφερό...
Η πρώτη σου ζήλια
και πείσματα χίλια
και όνειρα σωρό...
Τσιγάρο στα χείλη αγέρωχα
και λες "Ο ντουνιάς είν' δικός μου!"
Σου φαίνονται όλα υπέροχα
κι είσαι ο αφέντης του κόσμου!
Τα πρώτα ξενύχτια
στης νύχτας τα δίχτυα
και λες σαν γυρνάς το πρωί.
"Τι ωραία και γλυκιά η ζωή!
Καλημέρα, καλημέρα, ζωή!"
Όταν τα χρόνια περάσουν και φτάσεις σαράντα
ανέβηκες πια της ζωής τα μισά τα σκαλιά
Και μια ασημένια γιρλάντα
έχεις κομψή στα μαλλιά...
Σε κάποια ταβέρνα
λιγάκι μοντέρνα
μπλαζέ και σοβαρός.
Στο πλάι η κυρία
και σαν αγγαρεία
μαζί της ο χορός.
Το άλλο το βράδυ μια πρόφαση
για κάποια μικρή αμαρτία.
Το παίρνει η μαντάμ πια απόφαση:
"Ας κάνει κι αυτός μια απιστία"...
Με κάποια τσαχπίνα
ξεχνάς τη ρουτίνα
και λες σαν γυρνάς το πρωί
"Τι ωραία και γλυκιά η ζωή!.
Καλησπέρα, καλησπέρα, ζωή!..."
Έζησες, γύρισες πια της ζωής τις σελίδες
κι είσαι εξήντα χρονών, τι στιγμές θλιβερές.
Κι έχουνε γίνει ρυτίδες
κι οι λύπες και οι χαρές.
Κοντά σ' ένα τζάκι
πιασμένος λιγάκι
πιασμένος λιγάκι
τις ώρες σου περνάς.
Στον κρύο χειμώνα
σταγόνα-σταγόνα
στο παρελθόν γυρνάς
Αγάπες παλιές που περάσαν
παλιές οπτασίες διαβαίνουν.
Για κάποια στιγμή σου γελάσανε
Και φεύγουν ξανά και μακραίνουν.
Για κάθε σου αγάπη
τραβάς κι ένα χάπι
και λες σαν γυρνά το πρωί:
"Πώς φεύγει και κυλά η ζωή...
Καληνύχτα, καληνύχτα, ζωή..."
Στίχοι: Γιώργος Ασημακόπουλος, Βασίλης Σπυρόπουλος, Πάνος Παπαδούκας
Μουσική: Μενέλαος Θεοφανίδης
Από την επιθεώρηση Άλλος για το φεγγάρι
Θέατρο Διάνα, 1957-58
(Φυσικά τότε τα "εξήντα" θεωρούνταν προχωρημένη ηλικία....)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου