Μάνος Κατράκης - Λίντα Άλμα

Μετά από την ανάρτηση για τη Βέρα Ζαβιτσιάνου, θα ήθελα να ασχοληθούμε με έναν ακόμα κουρφαίο ηθοποιό της πρόζας (με τον οποίο συμπρωταγωνίστησε και η Ζαβιτσιάνου), τον Μάνο Κατράκη. Η Ρένα Βλαχοπούλου δεν συνεργάστηκε ποτέ μαζί του, αλλά τους συνέδεε μια προσωπική σχέση, μακριά από τα φώτα του θεάτρου και του κινηματογράφου. Ο Κατράκης υπήρξε για 30 περίπου χρόνια ο σύντροφος της Λίντας Άλμα, της περίφημης χορεύτριας που υπήρξε μια από τις πιο στενές φίλες της Ρένας Βλαχοπούλου.

54 χρόνια στο θέατρο, η Ρένα φρόντιζε να επισημάνει πάντα ότι σπάνια είχε φίλες από τον καλλιτεχνικό χώρο. Πάντα συνεργαζόταν αρμονικά με όλους και όλες (εκτός από μια, το πολύ δυο, περιπτώσεις...) αλλά μετά το κλείσιμο της αυλαίας προτιμούσε να κάνει παρέα με άτομα άσχετα με τον χώρο. Ελάχιστες οι εξαιρέσεις σ’ αυτόν τον κανόνα. Μια από αυτές η Φίτσα Ντάβου, ηθοποιός της επιθεώρησης, «δεύτερο» όνομα, με την οποία η Ρένα δούλεψε αρκετές φορές στα χρόνια του ’50 και του ’60 (μπορεί κανείς να τη δει σε μικρούς ρόλους στο Φωνάζει ο κλέφτης, τη Ζηλιάρα και την Παριζιάνα). Επίσης κάποια διαστήματα (κυρίως τις 3 σεζόν που δούλεψαν μαζί) η Ρένα έκανε παρέα με τη Μάρω Κοντού. Η Λίντα Άλμα ήταν όμως εκείνη με την οποία φαίνεται να συνδέθηκε περισσότερο στον καλλιτεχνικό χώρο και για την οποία η Ρένα δήλωνε μέχρι το τέλος πως οι δυο τους ήταν σαν αδελφές. Λίγες μέρες λοιπόν μετά την επέτειο του θανάτου του Μάνου Κατράκη (πέθανε στις 2 Σεπτεμβρίου του 1984), ας θυμηθούμε λίγα πράγματα για αυτούς τους δυο καλλιτέχνες.

Ο Μάνος Κατράκης γεννήθηκε το 1909 στο Καστέλι Κισσάμου, στην Κρήτη. Η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα το 1919 ενώ οκτώ χρόνια μετά ο Κατράκης έπαιξε για πρώτη φορά στο θέατρο, με τον «Θίασο των Νέων», στο έργο Για την αγάπη της. Την επόμενη χρονιά, το 1928, εμφανίζεται για πρώτη φορά στο σινεμά, στην ταινία Το λάβαρο του ’21 που δυστυχώς δεν έχει σωθεί. Σώζεται όμως ο Αγαπητικός της βοσκοπούλας που γυρίστηκε το 1931 και θεωρείται η πρώτη ομιλούσα ταινία του ελληνικού κινηματογράφου (ντουμπλαρίστηκε στη Γερμανία): εκεί ένας αγνώριστος Κατράκης παίζει τον ρόλο του Μήτρου σε νεαρή ηλικία, όταν ερωτεύεται τη Στάθαινα (τότε Μάρω...). Στη δεκαετία του ’30 ο Κατράκης καταξιώνεται στο ελληνικό θέατρο, συνεργαζόμενος με σπουδαίους θιάσους όπως της Μαρίκας Κοτοπούλη και του Βασίλη Αργυρόπουλου αλλά και με το Εθνικό Θέατρο. Θα παντρευτεί επίσης την ηθοποιό Άννα Λώρη αλλά ο γάμος τους θα διαλυθεί πριν από τον πόλεμο.

Θα πολεμήσει στο αλβανικό μέτωπο και στη συνέχεια θα ενταχθεί στο ΕΑΜ. Στη διάρκεια της Κατοχής ο Μάνος Κατράκης πρωτοστατεί στην ίδρυση του Κρατικού Θέατρου Θεσσαλονίκης, φροντίζοντας για τη θεατρική παιδεία των Θεσσαλονικιών σε χρόνια πολύ δύσκολα. Μετά την Απελευθέρωση όμως αρχίζει μια ακόμα δυσκολότερη περίοδο για τον Κατράκη, αφού πλέον διώκεται για τις ιδέες του: απολύεται από το Εθνικό Θέατρο και εξορίζεται στη Μακρόνησο, στην Ικαρία και τον Άη Στράτη. Επιστρέφει στην Αθήνα το 1952 και συνεργάζεται με μεγάλους θιάσους ώσπου, το 1955, ιδρύει το «Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο» με το οποίο παρουσιάζει στο Πεδίο του Άρεως πολλές σημαντικές παραστάσεις ελληνικών έργων. Τους χειμώνες το «Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο» είτε περιοδεύει είτε φιλοξενείται σε χειμερινά θεάτρα της Αθήνας. Το φθινόπωρο του 1961 εγκαινιάζει το θέατρο «Άννα-Μαρία Καλουτά» της οδού Πατησίων με την Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη (στη φωτογραφία τον βλέπουμε στα εγκαίνια του θεάρου μαζί με τις αδελφές Καλουτά).

Εδώ μπρούμε να σημειώσουμε μια... παράξενη συνάντηση Κατράκη-Βλαχοπούλου: παράλληλα με την Οδύσσεια, στο θέατρο «Καλουτά» παρουσιάζεται από αποκλειστικά «Θίασο Γυναικών» η μουσική κωμωδία του Γιώργου Γιαννακόπουλου Της Φυλακής τα σίδερα με επικεφαλής τις Άννα και Μαρία Καλουτά, Ρένα Βλαχοπούλου, Καίτη Μπελίντα και Μπέτυ Μοσχονά. Το «Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο» δίνει κανονικά δυο παραστάσεις τη μέρα με την Οδύσσεια, ενώ ο «Θίασος Γυναικών» παίζει τις μεσημεριανές ώρες, πριν την Οδύσσεια, αλλά και τις μέρες που ο θίασος του Κατράκη αργεί. Αυτό το πρωτότυπο για τα αθηναϊκά δεδομένα σχήμα και σύστημα δυστυχώς δεν έχει επιτυχία και πολύ σύντομα ο «Θίασος Γυναικών» διακόπτει τις παραστάσεις του ενώ το «Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο» θα αλλάξει έργο.

Πάντως η γνωριμία Κατράκη-Βλαχοπούλου έγινε έξι χρόνια νωρίτερα, το 1955, όταν ο Κατράκης, μετά από μια μακροχρόνια σχέση με την Αλίκη Γεωργούλη, γνώρισε και αγάπησε την επιστήθια φίλη της Ρένας, τη σπουδαία χορεύτρια Λίντα Άλμα.

Ο Μάνος Κατράκης, η Ρένα Βλαχοπούλου και ο Ορέστης Μακρής καλεσμένοι σε μια πανηγυρική παράσταση της επιθεώρησης 'Αλλος για το Καστρί στο θέατρο "Βέμπο". Οικοδεσπότες (από αριστερά) η Μπέτυ Μοσχονά, ο Κούλης Στολίγκας, η Σοφία Βέμπο, ο Αλέκος Λειβαδίτης και η Ρένα Ντορ (φωτογραφία από το βιβλίο της Σπεράντζας Βρανά Επιθεώρηση καψούρα μου, εκδ. Γλάρος, 1985)

Η Λίντα Άλμα (το πραγματικό της όνομα ήταν Ελένη Θεοφίλου) γεννήθηκε στην Αθήνα το 1926 και σπούδασε χορό στη σχολή Μοριάνοφ. Η αδελφή της, Κίττυ Άλμα, ξεκίνησε πρώτη ως ηθοποιός στη Μάντρα του Αττίκ (ο οποίος της έδωσε και το ψευδώνυμο Άλμα) αλλά εγκατέλειψε το επάγγελμα νωρίς. Αντίθετα, η καριέρα της Λίντας κράτησε πολλά χρόνια: ξεκίνησε τις εμφανίσεις της το 1942 (στο βαριετέ «Πεύκα» όπου συνάντησε για πρώτη φορά και τη Ρένα Βλαχοπούλου) και χόρευε ως το 1978. Το 1942 την επέλεξε για παρτενέρ του ο περίφημος χορευτής και χορογράφος Γιάννης Φλερύ και υπήρξαν ένα αχώριστο ντουέτο ως το 1975 που σταμάτησε εκείνος να χορεύει.

Λίντα Άλμα, Γιάννης Φλερύ, Ρένα Βλαχοπούλου: την παρέα συμπλήρωνε ο Γιώργος Οικονομίδης και το κουαρτέτο ήταν περιζήτητο στα νυχτερινά κέντρα του '50.

Ο Φλερύ την πήγε στην ομάδα του Νίκολς για να συνεχίσει τις σπουδές της και παράλληλα άρχισαν να χορεύουν στα μουσικά θέατρα και τα βαριετέ της εποχής και αργότερα, μετά τον πόλεμο, στα κοσμικά κέντρα της πρωτεύουσας. Το 1945 συναντιούνται με τη Ρένα Βλαχοπούλου στο θέατρο «Ακροπόλ», στις θρυλικές επιθεωρήσεις Μπλε και άσπρο και Ελεύθερες Νύχτες. Το 1946 το ζεύγος Φλερύ-Άλμα εμφανίζεται στο κέντρο «Μαϊάμι». Εκεί θα τους συναντήσει το 1946 η Edith Piaf που πραγματοποιεί έκτακτες εμφανίσεις στην Αθήνα. Εντυπωσιάζεται από τις χορευτικές τους επιδόσεις και τους προτείνει να την ακολουθήσουν στην περιοδεία της ανά την Ευρώπη. Πραγματικά την ακολουθούν και εμφανίζονται σε μεγάλα θέατρα, πότε με την Piaf και πότε μόνοι τους.

Επιστρέφουν στην Ελλάδα το 1952 και το 1953 συναντούν και πάλι τη Ρένα Βλαχοπούλου στο θεάτρο «Περοκέ». Από τότε και ως το 1967 συνεργάζονται σχεδόν κάθε χρονιά, είτε σε θέατρα είτε σε βαριετέ και νυχτερινά κέντρα. Θρυλική ήταν η τετράδα Γιώργος Οικονομίδης-Ρένα Βλαχοπούλου-Γιάννης Φλερύ-Λίντα Άλμα που δέσποζε στα νυχτερινά κέντρα στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’50. Οι δυο γυναίκες συνδέονται με μια βαθιά φιλία που θα κρατήσει πολλά χρόνια και μετά το τέλος της συνεργασίας τους. Ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας θα κρατήσει τη Λίνταμακριά από το θέατρο για δύο χρόνια και το ’69 θα επιστρέψει, νικήτρια, στο θέατρο «Ακροπόλ» στο πλευρό της στενής της φίλης Ρένας, στην επιθεώρηση Γυναίκα του ’69.

Μάνος Κατράκης-Λίντα Άλμα σε μια από τις τελευταίες τους φωτογραφίες (1984)

Από το 1955 που γνωρίζονται η Λίντα Άλμα και ο Μάνος Κατράκης θα δεθούν ως το τέλος της ζωής του. Εκείνη τον στηρίζει σε όλες τις δυσκολίες που περνάει με τις θιασαρχικές του ταλαιπωρίες αλλά και τις κατά καιρούς διώξεις του. Το 1968 του γίνεται έξωση από το Πεδίον του Άρεως και ο Κατράκης συνεργάζεται πλέον με άλλους θιάσους (Ε. Λαμπέτη, Α. Βουγιουκλάκη, Μ. Μερκούρη) αλλά και με το Εθνικό Θέατρο.

Η Άλμα και ο Κατράκης συζούν από τον πρώτο καιρό της γνωριμίας τους χωρίς να έχουν παντρευτεί. Το 1979 όμως εκείνος θα την αιφνιδιάσει οργανώνοντας κρυφά τον γάμο τους. Παρούσα φυσικά και η φίλη της, η «αδελφή» της Ρένα Βλαχοπούλου που μοιράζεται τη χαρά τους.

Ο μεγάλος ηθοποιός δήλωσε στον συγγραφέα της βιογραφίας του Αλέξη Κομνηνό (Κατράκης, εκδ. Κάκτος): «Η Λίντα αντικατέστησε ό,τι είναι δυνατόν να υπάρξει αγαπημένο σ’ έναν άνθρωπο. Μάνα. Πατέρα. Ερωμένη. Σύζυγο. Φιλενάδα. Θύμα. Τι να σου πω. Υπηρέτη. Αφέντη. Τι να σου πω. Δηλαδή δε νομίζω ότι βρίσκονται εύκολα τέτοιοι άνθρωποι. Είναι ένα πλάσμα άλλου κόσμου! [...] Εγώ της έδωσα μάλλον πίκρες. Όμως την λατρεύω. Και τελικα πέρα από τη Λίντα δεν υπάρχει τίποτα άλλο πια. Ούτε υπήρξε ούτε υπάρχει. Κι αυτό από τον πρώτο καιρό που την γνώρισα».

Η Λίντα Άλμα, η χορεύτρια με το θεϊκό κορμί, άφησε ευτυχώς πίσω της αρκετές ταινίες, στις περισσότερες από τις οποίες εμφανίζεται μαζί με τον Γιάννη Φλερύ και αποδεικνύει αυτό που δήλωνε ο παρτενέρ της στη Σπεράντζα Βρανά (Επιθεώρηση Καψούρα μου, εκδόσεις Γλάρος): «Πάνω στη σκηνή η Λίντα μετουσιωνότανε, έπαιρνε μια έκφραση το πρόσωπό της ανάλογα με το ρόλο, που ήταν έκτακτη. Σε κείνους τους ρόλους δε, που έπρεπε να προβάλλεται ο παράγων γυναίκα, ήταν ανυπέρβλητη. Το περίεργο της Λίντας ήταν ότι ενώ είχε αυτή την τρομερή ακτινοβολία της θηλυκάδας, δεν προκαλούσε πόθους. Ήταν ένα μπιμπελό, προκαλούσε θαυμασμό». Ακόμα περισσότερες ταινίες άφησε ευτυχώς ο Μάνος Κατράκης. Σε πολλές από αυτές δεν είναι πρωταγωνιστής. Παίζει δεύτερους ρόλους, «στηρίζοντας» σημαντικές και λιγότερο σημαντικές πρωταγωνίστριες σε ταινίες σημαντικών και λιγότερο σημαντικών εταιριών. Αναγκαζόταν να συμμετάσχει και σε μέτριες ταινίες γιατί χρειαζόταν τα χρήματα για το θέατρό του, για να αντιμετωπίσει τα χρέη του αλλά και τις διώξεις του. Την τελευταία του ταινία, το Ταξίδι στα Κύθηρα του Θόδωρου Αγγελόπουλου, την ολοκλήρωσε λίγο καιρό πριν τον νικήσει ο καρκίνος τον Σεπτέμβρη του 1984 (ήταν αμετανόητος καπνιστής ως το τέλος).

Μετά τον θάνατο του Κατράκη η Λίντα Άλμα θα οργανώσει το αρχείο του και θα φροντίσει για την αξιοποίηση του υλικού που άφησε πίσω του (σκοντάφτοντας συνήθως στην αδιαφορία της πολιτείας και άλλων επίσημων φορέων). Τα τελευταία χρόνια ζούσε στο ξενοδοχείο του ανιψιού της και εκεί πέθανε στις 2 Αυγούστου 1999, χτυπημένη κι εκείνη από τον καρκίνο.

Λίγοι θυμήθηκαν αυτό τον Σεπτέμβρη τον Κατράκη. Πολύ λιγότεροι θυμήθηκαν τον περασμένο μήνα τη Λίντα Άλμα. Το blog αυτό έκανε το καθήκον του και τίμησε αυτές τις δυο σημαντικές προσωπικότητες με τις οποίες η Ρένα Βλαχοπούλου συνδέθηκε για πολλά χρόνια...

Πηγές φωτογραφιών: Οι φωτογραφίες της Ρένας με τη Λίντα Άλμα προέρχονται από τα βιβλία του Μάκη Δελαπόρτα Βίβα Ρένα (εκδ. Άγκυρα, 2002) και Φρέντυ Γερμανός: Μέρες Τηλεόρασης (εκδ. Ορφέας 2007). Η φωτογραφία των Άλμα-Φλερύ-Βλαχοπούλου από τον δίσκο της Ρένας Θα σε πάρω να φύγουμε (εκδ. Athenaum 1985). Οι φωτογραφίες του θεάτρου "Καλουτά" από το βιβλίο του Μάκη Δελαπόρτα Άννα Καλουτά: Η κυρία Επιθεώρηση (εκδ. Ορφέας 2008) Οι φωτογραφίες του Μάνου Κατράκη από αφιέρωμα της ιστοσελίδας www.alicecafe.gr. Οι φωτογραφίες του Κατράκη με τη Λίντα Άλμα από το βιβλίου του Αλέξη Κομνηνού Κατράκης (εκδ. Κάκτος, 1984). Η φωτογραφία από τον γάμο του ζεύγους με τη Ρένα από αφιέρωμα της εφημερίδας Αδέσμευτος Τύπος