Να η "Ομόνοια Πλας"!

Συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης η σημερινή, καθώς το Βήμα μας δίνει την ευκαιρία να θυμηθούμε την ιστορία ενός ακόμα θρυλικού τραγουδιού της Ρένας Βλαχοπούλου: στην κασετίνα αυτής της εβδομάδας (η ενδέκατη στη σειρά) υπάρχει το «Ομόνοια Πλας» που δόθηκε χτες αλλά και το «Είσαι το μεγάλο μου αμόρε» που θα δοθεί την Παρασκευή.

Το «Ομόνοια Πλας» υπήρξε ίσως η σημαντικότερη επιθεωρησιακή επιτυχία της Ρένας Βλαχοπούλου, τουλάχιστον στη μετά το 1951 καριέρα της (καθώς πριν το 1951 το μεγαλύτερο σουξέ της ήταν σίγουρα το «Θα σε πάρω να φύγουμε» που επίσης από σκηνή θεάτρου το πρωτοτραγούδησε, στα χρόνια της Κατοχής). Το «Ομόνοια Πλας» ανήκει σε εκείνα τη μεγάλη ομάδα θεατρικών τραγουδιών που είχαν ως θέμα τους την Αθήνα. Πολλές τραγουδίστριες της επιθεώρησης τραγούδησαν τέτοια «αθηναϊκά» τραγούδια, αλλά τα περισσότερα τα είπαν η Σοφία Βέμπο και η Ρένα Βλαχοπούλου. Μάλιστα, το «Ομόνοια Πλας» κυκλοροφόρησε σε δίσκο ταυτόχρονα και με τις δυο: ανήκαν σε διαφορετικές δισκογραφικές εταιρίες (στην Columbia και στην Odeon αντίστοιχα), και η κάθε εταιρία ήθελε να εκμεταλλευτεί τη μεγάλη απήχηση αυτού του τραγουδιού στο κοινό. Λόγω της μεγάλης απήχησης που είχε η Σοφία Βέμπο, πολλοί πιστεύουν ότι το «Ομόνοια Πλας» ήταν δικό της τραγούδι. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια, το τραγούδι αυτό ερμηνεύτηκε πρώτη φορά από τη Ρένα Βλαχοπούλου. Είναι απλώς ένα από τα ελάχιστα τραγούδια που η Σοφία Βέμπο δέχτηκε να πει σε δεύτερη εκτέλεση. Συνήθως άλλες τραγουδίστριες έλεγαν τα τραγούδια που εκείνη ερμήνευε πρώτη.

Ας δούμε όμως την ιστορία του «Ομόνοια Πλας». Αμέσως μετά τη μεγάλη επιτυχία που γνώρισε η Ρένα Βλαχοπούλου στην επιθεώρηση του θεάτρου Βέμπο Σουσουράδα, στην οποία θριάμβευσε το καλοκαίρι του 1954 τόσο ως τραγουδίστρια (με τα τραγούδια «Αθήνα ξελογιάστρα» και «Σατράπη μου») όσο και ως ηθοποιός (με το «Κάνε μου τέτοια»—διαβάστε σχετικά στην προηγούμενη ανάρτηση), συνεργάστηκε με το θέατρο «Κυβέλης» και τον εταιρικό θίασο που εγκαταστάθηκε εκεί για τη χειμερινή περίοδο 1954-55: Μαρίκα Κρεβατά, Σπεράντζα Βρανά, Κώστας Χατζηχρήστος, Κούλης Στολίγκας, Σοφία Βερώνη, Κώστας Δούκας, Γιώργος Γαβριηλίδης, Πόπη Άλβα, το χορευτικό ζευγάρι Γιάννης Φλερύ-Λίντα Άλμα, ο τραγουδιστής Νάσος Πατέτσος και αρκετοί ακόμα ηθοποιοί. Συνθέτης και μαέστρος ο Μενέλαος Θεοφανίδης. Ο θίασος ανέβασε τρία έργα: εναρκτήριο της σεζόν η επιθεώρηση Το τραγούδι της Αθήνας της σπουδαίας τριάδας Γιώργος Ασημακόπουλος-Βασίλης Σπυρόπουλος-Παναγιώτης Παπαδούκας που ανέβηκε στις 28 Οκτωβρίου 1954. Προσέξτε τη διαφήμιση του θεάτρου Κυβέλης στις εφημερίδες: το όνομα της Ρένας Βλαχοπούλου (όπως και των Φλερύ-Άλμα) βρίσκεται σε ειδικό πλαίσιο ξεχωριστά από τον υπόλοιπο θίασο: «και η μεγάλη βεντέτα της εποχής ΡΕΝΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ». Η Ρένα έχει και πάλι κατακτήσει την πρώτη θέση στο μουσικό θέατρο και το τραγούδι, μια πρωτιά που είχε ίσως χάσει λόγω της πολύχρονης απουσίας της στο εξωτερικό (1946-51), αλλά που μέσα σε τρία χρόνια σιγά-σιγά ξανακατέκτησε: δεν είναι πλέον η κατοχική «Βασίλισσα της Τζαζ», αλλά είναι η «μεγάλη βεντέτα της εποχής».

Η Ρένα Βλαχοπούλου στο νούμερο
"Τι να κάνω στην Αθήνα"
από την επιθεώρηση
Το τραγούδι της Αθήνας

Στην επιθεώρηση αυτή η Ρένα είχε τρεις εμφανίσεις, σύμφωνα με το πρόγραμμα: το σόλο «Τι να κάνω στην Αθήνα», το δεύτερο νούμερο της καριέρας της, στο οποίο έπαιζε τον… εαυτό της, μια Κερκυραία δηλαδή που έρχεται στην Αθήνα και σχολιάζει τα παράξενα της πρωτεύουσας, μια εμφάνιση με όλον τον θίασο στο φινάλε που είχε τίτλο «Το ελληνικό τσίρκο» και φυσικά την τραγουδιστική της εμφάνιση, το τραγούδι «Ομόνοια Πλας», που όπως θυμάται η ίδια σε συνέντευξη που έδωσε στον Ιάσονα Τριανταφυλλίδη (περιοδικό Δίφωνο, Μάιος 1997), το τραγουδούσε μπροστά σε ένα σκηνικό που γύριζε και έδειχνε την Ομόνοια. Οι στίχοι του τραγουδιού περιγράφουν γλαφυρά την εικόνα της Ομόνοιας της δεκαετίας του ’50.

Σαν την Πλας Πιγκάλ από χρόνια

μια πλατεία πολύ κεντρική

στην Αθήνα μας είναι η Ομόνοια

που είναι η φήμη της ιστορική
Σε κάθε γωνία επτά καφενεία

καρέκλες με κόσμο γεμάτες

και ταξί που ψαρεύουν πελάτες
Κομψοί και ωραίοι, πολίσμαν τροχαίοι

πεντ’ έξι παλιές μπυραρίες

καυγαδάκια στις αφετηρίες
Καμπαρέ με jazz band και belles femmes
με ταμπέλες που λένε welcome
Τι ρυθμός και ζωή και κοσμοσυρροή

μέρα νύχτα και ως το πρωί.
Και τα ανθοπωλεία σειρά στην πλατεία

τριάντα περίπτερα πλάι

κι από κάτω Μετρό που περνάει
Πιο εκεί, κουλουρτζή, ο ταμπλάς

Να η Ομόνοια Πλας.

Μια πλατεία παλιά όλο χάρη
όλοι οι δρόμοι οδηγούν προς τα εκεί
Και μαζεύονται και οι φαντάροι

το απόγευμα την Κυριακή.

Πλατεία κοκέτα, χαλιά σε πακέτα,

τσατσάρες, στυλό και λαχεία

και χαζοί από την επαρχία.
Δυο μέτρα πιο κάτω, πολύ ορεξάτο

perfum ενα γύρω σκορπίζει

το ντονέρ το κεμπάπ που γυρίζει.
Και αργά από κάποιο στενό

για βολτίτσα προβάλλει ο Ζανό.
Τι ρθυμός και ζωή και κοσμοσυρροή

μέρα νύχτα και ως το πρωί.
Και πριν ξημερώσει, ξενύχτηδες τόσοι

περνούνε να παν για το σπίτι

ενώ το πρώτο τραμ σκάει μύτη.
Πιο εκεί, κουλουρτζή, ο ταμπλάς

Να η Ομόνοια Πλας.

Η Ρένα Βλαχοπούλου στο τραγούδι
"Ομόνοια Πλας" στο θέατρο Κυβέλης, 1954

Μάστορες του είδους, οι τρεις συγγραφείς και στιχουργοί: από τις πιο ωραίες και ζωντανές περιγραφές της αθηναϊκής πραγματικότητας που γράφτηκαν ποτέ για τραγούδι… Υπάρχουν όλα μέσα, από τον γύρο και το "μετρό" μέχρι τον ομοφυλόφιλο που βγαίνει για «βόλτα» (αξίζει να σημειωθεί ότι ο τραγούδι αυτό έχει διασκευαστεί και στα «καλλιαρντά», μια πολύ ενδιαφέρουσα διασκευή που δημοσιεύτηκε στο Δίφωνο προ ετών).

Η «Ομόνοια Πλας» γνώρισε τεράστια επιτυχία. Τόσο η ηχογράφηση της Ρένας όσο και η ηχογράφηση της Βέμπο ακούστηκαν πολύ στην εποχή τους. Το τραγούδι τραγουδήθηκε πολύ στα κέντρα της εποχής, έφτασε μέσα από το ραδιόφωνο σε όλη την Ελλάδα (και ας μην αφορούσε πολύ τους «χαζούς από την επαρχία») και η καριέρα του συνεχίστηκε και μετά το τέλος των παραστάσεων της επιθεώρησης Το Τραγούδι της Αθήνας.

Το δεύτερο έργο εκείνης της σεζόν στο θέατρο Κυβέλης ήταν μια μουσική κωμωδία του Μενέλαου Θεοφανίδη με τίτλο Ραντεβού στο Καμπαρέ που είχε ήδη παρουσιαστεί σε περιοδεία και είχε γίνει και ταινία την προηγούμενη χρονιά με τίτλο Νύχτες της Αθήνας, στην οποία πρωταγωνιστούσαν οι Κούλης Στολίγκας, Καλή Καλό, Κώστας Χατζηχρήστος, Κώστας Μανιατάκης, Ρένα Στρατηγού, Μαίρη Νικολαϊδου κ. ά. Στο θέατρο Κυβέλης τον ρόλο της Αφροδίτης (που στην ταινία έπαιζε η Καλή Καλό) ανέλαβε η Ρένα Βλαχοπούλου: ήταν η μοιραία γυναίκα που ξελόγιαζε μπαμπά και γιο, τον Κούλη Στολίγκα και τον Κώστα Χατζηχρήστο αντίστοιχα. Το έργο ξεκίνησε τις παραστάσεις του στις 18 Δεκεμβρίου, ενώ λίγες μέρες αργότερα η Ρένα ξεκίνησε παράλληλα εμφανίσεις και στο νυχτερινό κέντρο «Παπαγάλος» της Φωκίωνος Νέγρη επικεφαλής μεγάλου προγράμματος και με τη συνοδεία της ορχήστρας του Βαγγέλη Κανελίδη (πατέρα της σπουδαίας Αλέκας Κανελλίδου). Το 1954 έφτανε στο τέλος του και ήταν σίγουρα η χρονιά της Ρένας: στην καλλιτεχνική ανασκόπηση της χρονιάς που δημοσιεύτηκε στα Νέα στις 31 Δεκεμβρίου 1954 διαβάζουμε:

Μεταξύ των πλέον αξιοσημειώτων που παρουσίασε το λήγον έτος εις τον τομέα του μουσικού θεάτρου αναφέρουμε την καθιέρωσιν της κ. Ρένας Βλαχοπούλου ως βασικής πρωταγωνίστριας της επιθεωρήσεως και της μουσικής κωμωδίας.

Το Ραντεβού στο Καμπαρέ συνέχισε τις παραστάσεις του ολόκληρο τον Ιανουάριο του 1955, ωστόσο δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία, ίσως επειδή (όπως λέει και η Σπεράντζα Βρανά στο βιβλίο της Τα μπουλούκια, το θέατρο κι εγώ) αφενός είχε ξαναπαιχτεί και αφετέρου το είδος της μουσικής κωμωδίας δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές. Σύντομα λοιπόν, στις 9 Φεβρουαρίου 1955 το διαδέχτηκε η νέα επιθεώρηση των νέων συγγραφέων Ναπολέοντα Ελευθερίου-Κώστα Νικολαϊδη-Ηλία Λυμπερόπουλου που είχε τίτλο Ομόνοια Πλας, πολύ λογικό εφόσον πρωταγωνίστριά της ήταν η πρώτη ερμηνεύτρια του πολύ επιτυχημένου αυτού τραγουδιού. Εκτός από ένα ντουέτο με τον Κώστα Χατζηχρήστο με τίτλο «Απόψε καίω τον ντουνιά» (νούμερο που σύμφωνα με κριτική του Μάριου Πλωρίτη ήταν μια ατυχής μίμηση του θριαμβευτικού «Κάνε μου τέτοια» του προηγούμενου καλοκαιριού) και το νέο της τραγούδι «Να η Αθήνα» (πάλι αθηναϊκό τραγούδι που όμως πέρασε στη δισκογραφία μόνο με τη φωνή της Σοφίας Βέμπο αυτή τη φορά!), η Ρένα συμμετείχε με όλον τον θίασο στο φινάλε του έργου που είχε τίτλο «Ομόνοια Πλας» και, βασισμένο στους στίχους του τραγουδιού, παρουσίαζε όλους τους τύπους της πλατείας Ομονοίας (στη φωτογραφία βλέπουμε τον Κώστα Χατζηχρήστο ως αστυνομικό, αρκετά χρόνια πριν τον Ηλία του 16ου!). Η επιθεώρηση Ομόνοια Πλας παίχτηκε με «εξαιρετική επιτυχία» όπως έγραφε ο Τύπος της εποχής ολόκληρο τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1955. Σημειώθηκε μάλιστα και μια απόπειρα λογοκρισίας γιατί η Ελληνική Αστυνομία μάλλον θίχτηκε από τον τρόπου που παρουσιαζόταν ο αστυφύλακας στο φινάλε του έργου, απόπειρα που αποδοκιμάστηκε έντονα. Τελικά οι παραστάσεις ολοκληρώθηκαν στις 31 Μαρτίου, νωρίτερα από ό,τι προβλεπόταν λόγω διαφωνίας του θιάσου με τον επιχειρηματία.

Βλαχοπούλου-Χατζηχρήστος
στο φινάλε της επιθεώρησης
Ομόνοια Πλας που προκάλεσε
απόπειρα λογοκρισίας...

Η πορεία του τραγουδιού «Ομόνοια Πλας» όμως δεν σταμάτησε τότε. Το τραγούδι ακουγόταν για πολλά χρόνια ακόμα σε πολλές επιθεωρήσεις, συνήθως διασκευασμένο ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε νούμερου. Μια επιθεώρηση του Περοκέ μάλιστα, που ανέβηκε λίγα χρόνια αργότερα, είχε τον τίτλο Ομόνοια Πλατς Πλουτς, πετυχημένη αναφορά στο συντριβάνι που κοσμούσε πλέον την πλατεία. Οι ηχογραφήσεις του τραγουδιού με τη Ρένα και τη Βέμπο επανακυκλοφόρησαν αρκετές φορές στις 33 στροφές και σε CD. Η ίδια η Ρένα τραγούδησε εκ νέου το τραγούδι στον μεγάλο της δίσκο Θα σε πάρω να φύγουμε (βλ. προηγούμενη ανάρτηση) με περισσότερο μπρίο και με μεγαλύτερη εκφραστικότητα από ό,τι στην πρώτη της εκτέλεση. Επίσης, εκτός από τη Ρένα, το τραγούδησαν η Μαρινέλλα στον δίσκο Η Μαρινέλλα σε τραγούδια της Βέμπο και η Ντόρις Σπίνουλα στον δίσκο της Ομόνοια Πλας που περιείχε αποκλειστικά συνθέσεις του Μενέλαου Θεοφανίδη (ανάμεσά τους και ο «Σατράπης μου»).

Πολλές φορές διασκευές του τραγουδιού τραγουδούσε και η ίδια η Ρένα στις επιθεωρήσεις που εμφανιζόταν. Ο Λάκης Μιχαηλίδης στο βιβλίο του Έτσι γράφεται η επιθεώρηση παρουσιάζει μια διασκευή που έγραψαν ο ίδιος και ο Γιάννης Καλαμίτσης με θέμα τον… Μαρξ και, σύμφωνα με τον συγγραφέα, τραγουδιόταν από τη Ρένα στην επιθεώρηση Έξω η Ελλάδα από το Κιάτο στο θέατρο «Ορφέας» το 1984-85, τριάντα χρόνια μετά την πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού.
Λίγα χρόνια αργότερα η Ρένα τραγούδησε μία ακόμα διασκευή της «Ομόνοιας Πλας» στην επιθεώρηση του Γιώργου Κωνσταντίνου Οι τελευταίοι ΠΑΣΟΚράτορες που ανέβηκε στο θέατρο «Καλουτά» την περίοδο 1988-89. Αυτή τη φορά η εικόνα της Ομόνοιας που παρουσιαζόταν ήταν πιο αποκαρδιωτική:

Σε κάθε γωνία επτά καφενεία
γεμάτη η πλατεία αλητεία
τραβεστί, τεμπελιά κι ανεργία.
Αμάξια σεργιάνι, το νέφος ντουμάνι
να σου ‘ρχεται να κάνεις φόνο.
Τα σουβλάκια μας μάραναν μόνο.
Και αφίσες στους δρόμους πολλές.
Να ψηφίσεις ξανά κι ο λαός δεν ξεχνά
και αέρα πουλάνε μπανάλ.
Χοροί, καλλιστεία και δίχως αστεία
τη μέρα και μία ληστεία
μηχανάκια, φρικιά κι αηδία.
Έχει γίνει που λες η Ελλάς
μια Ομόνοια Πλας.

Στο θέατρο "Καλουτά" τραγουδώντας
την Ομόνοια Πλας του 1989

Λίγα χρόνια αργότερα, με αυτό το τραγούδι, η Ρένα Βλαχοπούλου ολοκλήρωσε την επιθεωρησιακή της καριέρα. Το τραγούδησε (με τους πρωτότυπους στίχους του) στην επιθεώρηση του Ακροπόλ Για την Ελλάδα ρε γαμώτο—100 χρόνια επιθεώρηση, την περίοδο 1992-93 (και στο Ράδιο Σίτυ της Θεσσαλονίκης, το Πάσχα του 1993, που ήταν και η τελευταία φορά που την είδα εγώ στη σκηνή): στο δεύτερο μέρος της επιθεώρησης ο θίασος παρουσίαζε ένα ημίωρο αφιέρωμα στα τραγούδια της ελληνικής επιθεώρησης και ένα από αυτά μας το ξαναθύμιζε η πρώτη του ερμηνεύτρια, ένα χρόνο πριν εγκαταλείψει για πάντα το θεατρικό σανίδι…

Η Ρένα Βλαχοπούλου και ο... κουλουρτζής
της Ομόνοιας! Θέατρο Ακροπόλ, 1992-93.

Ωστόσο το τραγούδι αυτό δεν είναι γραφτό να σταματήσει να μας απασχολεί. Τον Ιούνιο του 2006 το ανανεωμένο Φεστιβάλ Αθηνών παρουσιάζει στο Ηρώδειο, έπειτα από πρόταση του προέδρου του Γιώργου Λούκου, ένα αφιέρωμα στη Σοφία Βέμπο. Ερμηνεύτριες η Χάρις Αλεξίου και η Δήμητρα Γαλάνη. Υπεύθυνη για το πρόγραμμα η Λίνα Νικολακοπούλου η οποία αποφασίζει να προσθέσει και τη δική της πινελιά στο θρυλικό τραγούδι αλλάζοντας τη δεύτερη στροφή ως εξής:

Του Βαρώτσου ο Δρομέας λαγός.
Σου χρειάζεται πια ξεναγός.
Τι γλυκιά αντηλιά, τι τσιμεντοφωλιά
να ‘ν’ του δήμου ή του δήμιου δουλειά;
Με φόντο το Χόντο κοιτάζεις στο βρόντο
μια σκιά λίγη να βρεις του κάκου.
Πάει, έφυγε και του Μπακάκου.
Μην κοιτάς μπας και σου ‘ρθει νταμπλάς
Να η Ομόνοια Πλας.

Η Χάρις Αλεξίου ξεσήκωσε θύελλα χειροκροτημάτων τραγουδώντας αυτούς τους στίχους και τις δυο βραδιές στο Ηρώδειο. Και η καριέρα του «Ομόνοια Πλας» συνεχίστηκε φέτος, όλον τον χειμώνα στην Αθηναϊδα, καθώς αυτή την τελευταία διασκευή του τραγουδιού από τη Νικολακοπούλου ερμήνευε απολαυστικά κάθε βράδυ στην παράσταση του Σταμάτη Κραουνάκη Πόσο σ’ αγαπώ επιθεώρηση η πληθωρική Ελεάννα Καραντινού συνοδευόμενη από την υπόλοιπη Σπείρα-Σπείρα (και υποθέτω θα το ερμηνεύει και στη θερινή βερσιόν της παράστασης όλο το καλοκαίρι). Μάλιστα ο τρόπος που κινούνταν η Ελεάννα τραγουδώντας το «Ομόνοια Πλας», αγανακτισμένη, κρατώντας το ένα παπούτσι της στο χέρι, (μου) θύμιζε έντονα τη Ρένα Βλαχοπούλου σε αρκετές θεατρικές εμφανίσεις της τα τελευταία χρόνια. Ίσως να ‘ταν τυχαίο, ίσως πάλι όχι…

Αυτή ήταν η ιστορία ενός ακόμα θρυλικού τραγουδιού της Ρένας Βλαχοπούλου που μας χάρισε το Βήμα χτες. Το επόμενο τραγούδι, το «Είσαι το μεγάλο μου αμόρε» που θα υπάρχει στο CD της Παρασκευής δεν θα μας απασχολήσει πάρα πολύ, γιατί την Παρασκευή θα γιορτάσουμε μια πολύ σημαντική επέτειο… Κατά κάποιον τρόπο ο Ιούλιος είναι ο μήνας της Ρένας Βλαχοπούλου. Περισσότερα όμως στο… επόμενο!

Προς το παρόν, δείτε και ακούστε τη Ρένα Βλαχοπούλου να τραγουδάει το "Ομόνοια Πλας" στο θέατρο Ακροπόλ στις αρχές του 1993: