Τζέλλα Βανάκου-Φίνου

Το Σάββατο 29 Αυγούστου πέθανε, πλήρης ημερών, η Τζέλλα Βανάκου-Φίνου, σύζυγος του σπουδαιότερου κινηματογραφικού παραγωγού της Ελλάδας Φιλοποίμενος Φίνου. Ωστόσο, η Τζέλλα Βανάκου δεν ήταν μόνον η "γυναίκα πίσω από τη Φίνος Φιλμ", όπως έγραψαν τα περισσότερα έντυπα. Στα μέσα της δεκαετίας του '30 υπήρξε τραγουδίστρια του ελαφρού τραγουδιού με υπολογίσιμη καριέρα και, όταν εγκατέλειψε το τραγούδι για να αφοσιωθεί στον Φίνο, άφησε πίσω της γύρω στις 40 ηχογραφήσεις σε δίσκους 78 στροφών της εταιρίας Odeon-Parlophone. 

Όπως με πληροφόρησε ο παραγωγός του Δεύτερου Προγράμματος της ΕΡΑ Σιδερής Πρίντεζης, σε αρκετές από αυτές τις ηχογραφήσεις η Τζέλλα Βανάκου τραγουδάει είτε σόλο είτε την πρώτη φωνή: "Και οι γυναίκες πίνουν" των Κατριβάνου-Ζάχου, "Έκλαψα" των Παπαδόπουλου-Παναγιωτόπουλου, "Σοροπιασμένη" του Θ. Παπαδόπουλου, "Αθήνα" των Pujol-Σαββίδη, "Τα δικά σου τα μάτια" των Γιαννίδη-Σπυρόπουλου-Παπαδούκα (τραγούδι που έγινε γνωστή με τη φωνή της Σοφίας Βέμπο σε δίσκο της Columbia), "Μη μου θυμίζεις τις ώρες που φύγανε" (Β΄φωνή ο Δημήτρης Καββαδίας), "Δεσποινάκι" των Βιτάλη-Ρηγόπουλου (Β΄φωνή ο Νίκος Γούναρης), "Περασμένα-ξεχασμένα" (Β΄φωνή ο Τάκης Μωράκης) και η μεγαλύτερη ίσως επιτυχία της, η "Βαγγελίτσα" των Κιούση-Πετρά (Β΄φωνή ο Κώστας Κοντόπουλος). Τα δυο τελευταία τραγούδια υπάρχουν στο youtube, στο κανάλι του συλλέκτη Πάνου Μαυραγάνη:

Το "Περασμένα-ξεχασμένα" σύμφωνα με την Εκ περάτων δισκογραφία γραμμοφώνου γράφτηκε από τους Θεόδωρο Παπαδόπουλο και Αλέκο Σακελλάριο, ενώ ο Πάνος Μαυραγάνης το αποδίδει στους Ζοζέφ Κορίνθιο και Φώτη Πολυμέρη. Σε κάθε περίπτωση είναι ένα ωραίο ταγκό που αξίζει να ακούσετε.

Στην Εκ περάτων δισκογραφία γραμμοφώνου του Δ. Μανιάτη συναντούμε το όνομα της Τζέλλας Βανάκου και σε άλλα ντουέτα, αλλά δεν είναι σαφές αν σ' αυτές τις ηχογραφήσεις τραγουδάει την πρώτη ή τη δεύτερη φωνή: "Ξαναδώσ' μου την καρδιά μου" του M. Pujol (με τη Σούλα Καραγιώργη), "Τσιγγάνικο ρομάντζο" των Παπαδόπουλου-Σακελλάριου (με τη Σούλα Καραγιώργη), "Το ξέρω καλά" (με την Κούλα Νικολαΐδου), "Πάρε την καρδιά μου" του Θέμη Νάλτσα (με τον Κώστα Μανιατάκη), "Τι να την κάνω τη ζωή χωρίς εσένα" των Μυρογιάννη-Κοφινιώτη (με τον Κώστα Μανιατάκη) και άλλα.

Λέγεται ότι ο Φιλοποίμην Φίνος γνώρισε την Τζέλλα Βανάκου στη σκηνή και την ερωτεύτηκε, αλλά παντρεύτηκαν μετά από δέκα χρόνια σχέσης γιατί ο Φίνος δεν έβρισκε ποτέ χρόνο (ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης αναφέρει ότι ο γάμος τους τελέστηκε όταν ο Αλέκος Σακελλάριος έφερε έναν παπά στα στούνιο της Φίνος Φιλμ). Φαίνεται ότι, αφού γνώρισε τον Φίνο, η Τζέλλα αποσύρθηκε οριστικά από την καλλιτεχνική ζωή και ανέλαβε να στηρίζει τον αγαπημένο της σύζυγο, αρχικά τον καιρό της σύλληψής του από τους Γερμανούς και στη συνέχεια, όταν ίδρυσε τη Φίνος Φιλμ, στις πάμπολλες οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε λόγω της τελειομανίας του και της υπευθυνότητάς του απέναντι στους συνεργάτες/στις συνεργάτιδές του και στο κοινό. Αγαπημένο ζευγάρι, ο Φιλοποίμην και η Τζέλλα δεν απέκτησαν παιδιά, και όπως έχει αναφέρει ο Παντελής Παλιεράκης στο βιβλίο του 30 χρόνια πίσω από την κάμερα της Φίνος Φιλμ, αγαπούσαν παθολογικά τη Ζωή Λάσκαρη στην οποία πρότειναν να την υιοθετήσουν αλλά εκείνη δεν δέχτηκε. Είχαν πάντως μια ανηψιά, τη Μαρικαίτη Καμβασινού, η οποία εξέδωσε το βιβλίο Φίνος Φιλμ: Φιλοποίμην και Τζέλλα (εκδ. Ορφέας, 2005) που περιέχει χρήσιμες πληροφορίες για τη ζωή του ζευγαριού, ωστόσο ειδικά για το έργο και την προσφορά της εταιρίας, πολύτιμες πληροφορίες αντλούμε, εκτός από το βιβλίο του Παλιεράκη, στα βιβλία του διευθυντή παραγωγής της εταιρίας Μάρκου Ζέρβα (Φίνος Φιλμ 1939-1977: Ο μύθος και η πραγματικότητα, εκδ. Άγκυρα, 2003) και του Ιάσονα Τριανταφυλλίδη (Ταινίες για φίλημα, εκδ. Εξάντας, 1997).

Η Τζέλλα, ο Φίνος και κάποια από τα αστέρια της Φίνος Φιλμ στα εγκαίνια των νέων στούντιο της εταιρίας (1970)

Φυσικά δεν θα ασχοληθώ σήμερα με την αποτίμηση της προσφοράς της εταιρίας και του ίδιου του Φίνου στον ελληνικό κινηματογράφο. Αυτό πρέπει να είναι το θέμα μιας ξεχωριστής ανάρτησης αφιερωμένης σε εκείνον. Θα σημειώσω απλώς εδώ πως αν δεν υπήρχε η Φίνος Φιλμ και οι 14 ταινίες που γύρισε εκεί η Ρένα Βλαχοπούλου με τον Γιάννη Δαλιανίδη και τον Αλέκο Σακελλάριο, πιθανότατα δεν θα είχαμε μια τόσο καλή αποτύπωση του πολύπλευρου ταλέντου της (κρίνοντας από τις ταινίες που γύρισε με τις άλλες εταιρίες πριν, ενδιάμεσα και μετά τη συνεργασία της με τον Φίνο). Ας επιστρέψουμε όμως στην Τζέλλα Φίνου.

Μετά τον θάνατο του Φίνου τον Γενάρη του 1977, η σύζυγός του βρέθηκε αντιμέτωπη με τεράστια χρέη και για κάποιο διάστημα φαινόταν ασύμφορη η αποδοχή της κληρονομιάς του συζύγου της. Ωστόσο, με συμπαραστάτη τον Γιώργο Τσαγκαράκη η Τζέλλα Φίνου κατάφερε να διευθετήσει τις οικονομικές εκκρεμότητες. Η παραγωγή ταινιών σταμάτησε (η ίδια δεν ήθελε να συνεχιστεί χωρίς την παρουσία του Φίνου), τα στούντιο νοικιάστηκαν, τα μηχανήματα πωλήθηκαν και οι ταινίες δόθηκαν για προβολή στην τηλεόραση. Τελικά, όπως γράφει ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης, η Τζέλλα φίνου "κράτησε όρθια και με πυγμή τη Φίνος Φιλμ ... [και] έζησε και απόλαυσε εκ μέρους του αείμνηστου συζύγου της την αποκατάσταση του μύθου της εταιρείας και τη θρυλική επιτυχία στην τηλεόραση". Η επιτυχία αυτή έγινε θρίαμβος όταν άρχισαν να λειτουργούν τα ιδιωτικά κανάλια. Για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του '90 οι ταινίες της Φίνος Φιλμ προβάλλονται αδιάκοπα, στηρίζουν το πρόγραμμα των ιδιωτικών σταθμών και χαρίζουν αμείωτη δημοτικότητα στους πρωταγωνιστές και τις πρωταγωνίστριες των ταινιών.

Αν και λίγα χρόνια πριν ο Γιάννης Δαλιανίδης αγωνιούσε στο βιβλίο του για το αν η προχωρημένης ηλικίας Τζέλλα Φίνου μπορούσε να αντιληφθεί την ανάγκη της ψηφιακής επεξεργασίας των ταινιών της εταιρίας, τελικά οι ταινίες πέρασαν και σε DVD, αρχικά με τη μορφή που είχαν όταν προβάλλονταν από τα ιδιωτικά κανάλια μέχρι πριν πέντε-έξι χρόνια, ενώ πρόσφατα ολοκληρώθηκε η εκ νέου ψηφιακή επεξεργασία και αποκατάστασή τους από την εταιρία Graal--δείτε ένα άκρως κατατοπιστικό βίντεο σχετικά με το θέμα αυτό, με τη συμμετοχή του Κώστα Βουτσά. (Βέβαια, εδώ τίθεται ένα θέμα για όσους/όσες έσπευσαν να αγοράσουν τη συλλογή των ταινιών της Φίνος Φιλμ σε DVD που κυκλοφόρησαν από την εταιρία Victory, μέσω του περιοδικού Τηλεθεατής: θα αγοράσουν ξανά αυτές τις ταινίες εάν και όταν κυκλοφορήσουν και πάλι σε DVD;) Μια γεύση της νέας επεξεργασίας πήραμε την περσινή τηλεοπτική σεζόν, όταν η ΝΕΤ ξεκίνησε να προβάλλει ταινίες της Φίνος Φιλμ (20 χρόνια αφότου η κρατική τηλεόραση είχε προβάλει για τελευταία φορά ταινίες της εταιρίας...) και είδαμε επιτέλους τα σινεμασκοπικά μιούζικαλ του Δαλιανίδη Κάτι να καίει και Κορίτσια για φίλημα σε φορμά 16:9, δίχως να κόβεται η εικόνα στη δεξιά και την αριστερή πλευρά της οθόνης, όπως συνέβαινε στο φορμά 4:3.

Ο Γιάννης Βογιατζής, η Ρένα Βλαχοπούλου, η Μαίρη Χρονοπούλου και η Τζέλλα Βανάκου-Φίνου σε μια εκδήλωση που έγινε προς τιμήν του Φιλοποίμενος Φίνου στις αρχές του 1994.

Σε βαθιά γεράματα λοιπόν (ήταν μάλλον 97 χρόνων, αν και γράφτηκαν επίσης οι ηλικίες 96 και 98) η Τζέλλα Βανάκου-Φίνου αναχώρησε, αφήνοντας πίσω της ως προσωπική της κατάθεση στον χώρο της ελληνικής τέχνης αρκετές ηχογραφήσεις αλλά και την κληρονομιά της Φίνος Φιλμ. Δύσκολα μπορεί να πει κανείς ποια ακριβώς ήταν η συμβολή της στα χρόνια που η θρυλική εταιρία ήταν δραστηριοποιούνταν στον χώρο του ελληνικού κινηματογραφου, αλλά όλοι/ες μιλούν για μια γυναίκα που αγάπησε πολύ τον Φίνο και σαφώς η παρουσία της του πρόσφερε συναισθηματική στήριξη--δηλαδή κάτι καθόλου αμελητέο για οποιονδήποτε άνθρωπο βρίσκεται σε μια τόσο σημαντική θέση. Καλό της ταξίδι.

Διευκρίνιση: Γράφτηκε στα Νέα ότι η Τζέλλα Βανάκου μαζί με τη Ρένα Βλαχοπούλου και την αδελφή της Νίτσα (αδελφή της Ρένας ή της Τζέλλας, δεν διευκρινίζεται) αποτελούσαν προπολεμικά το Τρίο Σταρ. Η Ρένα Βλαχοπούλου δεν ανήκε ποτέ σε κάποιο τραγουδιστικό τρίο και η αδελφή της Νίτσα δεν ασχολήθηκε ποτέ με την καλλιτεχνία (την εποχή εκείνη ήταν μάλιστα παντρεμένη με τον στρατηγό Βαρδουλάκη). Σχετικά με την εμπλοκή της Τζέλλας Βανάκου στο Τρίο Σταρ είχε γράψει παλιότερα ο Γιώργος Παπαστεφάνου στο ένθετο του CD Τραγούδια ελαφρά σε άσπρο-μαύρο: 1946-1953, όπου ανέφερε  ότι το Τρίο  Σταρ, που συνόδευε τη Μαίρη Λω σε ηχογραφήσεις των 78 στροφών γύρω στο 1947, αποτελούνταν από τη Βέρα Ζαβιτσιάνου, την αδελφή της και την Τζέλλα Βανάκου, πληροφορία που αναπαρήγαγα και εγώ στο blog όταν πέθανε η Βέρα Ζαβιτσιάνου, τον Σεπτέμβρη του 2008. Ωστόσο, πέρσι, με αφορμή την επέτειο του ενός χρόνου από τον θάνατο της μεγάλης ηθοποιού, η Ελευθεροτυπία δημοσίευσε ένα κείμενο της Μαίρης Λω (που επίσης αναπαρήγαγα στο blog πέρσι), στο οποίο η τραγουδίστρια ανέφερε ότι το Τρίο αποτελούνταν από την ίδια, τη Βέρα Ζαβιτσιάνου και την αδελφή της Μαίρη. Ωστόσο, στη δισκογραφία της εποχής, δίπλα στους τίτλους των τραγουδιών (όπως το "Καλαμαζού" και το "Ρούμι και Κόκα Κόλα") διαβάζουμε "Μαίρη Λω και Τρίο Σταρ(ς)", οπότε ενδεχομένως να υπήρχε ακόμα μια φωνή: δεδομένου όμως ότι εκείνη την εποχή (τέλος της δεκαετίας του '40) η Τζέλλα Βανάκου ήταν πλέον αφοσιωμένη στον Φιλοποίμενα Φίνο, δεν ξέρω πόσο πιθανό είναι το να αποτελούσε μέλος του Τρίο...