Αυλαία για την Άννα Καλουτά

Πριν από λίγες ώρες η γη της Αθήνας υποδέχτηκε την Άννα Καλουτά. Δεν πίστευα ότι θα μπορούσε ποτέ να συμβεί αυτό: να πεθάνει η Καλουτά... Ακόμα κι όταν πληροφορήθηκα πρόσφατα ότι ήταν πια καθηλωμένη στο σπίτι της γιατί δεν μπορούσε πλέον να περπατήσει, πίστευα ότι θα συνέχιζε να ζει για πολλά χρόνια ακόμα, και έστω κι από το κρεβάτι θα θυμάται τα παλιά και θα ζωντανεύει μια ολόκληρη εποχή για χάρη της και για χάρη μας. Διαψεύστηκα όμως. Το βράδυ του Σαββάτου, 17 Απριλίου, έκλεισε η αυλαία για την Άννα Καλουτά. Σπάνια, ίσως μοναδική περίπτωση ταλέντου, λάμψης και αντοχής. Δεν είναι μικρό πράγμα να υπάρχεις στη σκηνή ως πρωταγωνίστρια για εβδομήντα χρόνια, από την παιδική ηλικία μέχρι τη χρυσή ωριμότητα. Και μπορεί να αποχώρησε επίσημα από τη σκηνή το 1994, ωστόσο μέχρι τις αρχές του 2009 που πραγματοποιούσε δημόσιες εμφανίσεις, θαυμάζαμε με το στόμα ανοιχτό τη ζωντάνια της, το κέφι της, τη διαύγεια του πνεύματός της και την ακτινοβολία της.

Θα προσπαθήσω να διηγηθώ συνοπτικά την πολύχρονη διαδρομή της, σίγουρα θα αφήσω πολλά απέξω γιατί είναι αδύνατον να χωρέσουν όλα σε μια μόνο ανάρτηση. Η πορεία της Καλουτά ταυτίζεται με την πορεία της επιθεώρησης για εβδομήντα ολόκληρα χρόνια. Θα σταθώ βέβαια, ως συνήθως, λίγο περισσότερο στις συναντήσεις της Άννας Καλουτά με τη Ρένα Βλαχοπούλου, γιατί, όπως έλεγε η Καλουτά, "Με τη Ρένα στη ζωή βαδίζαμε αντικρυστά..."

Μαρία Καλουτά, Άννα Καλουτά, Ρένα Βλαχοπούλου, Γιάννης Φλερύ στα χρόνια του '50

Τα Καλουτάκια

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η Άννα Καλουτά, όπως και οι περισσότερες Ελληνίδες πρωταγωνίστριες, δεν τα πήγαινε καλά με το θέμα της ηλικίας της. Έτσι κατά καιρούς έδινε αντικρουόμενες πληροφορίες σχετικά με τη χρονολογία του ντεμπούτου της και της ηλικίας που είχε όταν πρωτοεμφανίστηκε. Ακόμα και στις δυο επίσημες, authorized, βιογραφίες της που έγραψαν ο Γιώργος Λαζαρίδης (το 1990) και ο Μάκης Δελαπόρτας (το 2008), το θέμα αυτό παραμένει ασαφές--πόσο μάλλον η χρονιά της γέννησής της. Τελικά τα αρχεία του Υπουργείου Εσωτερικών μάς αποκαλύπτουν ότι η Ειρήνη-Άννα Καλουτά του Στέφανου και της Αικατερίνης γεννήθηκε το 1918 στην Αθήνα (η Μαρία φαίνεται ότι γεννήθηκε δυο χρόνια πριν στο Αγρίνιο). Και παρόλο που στις συνεντεύξεις της η Άννα Καλουτά έλεγε ότι εμφανίστηκε στο θέατρο στα 4 της χρόνια και η αδελφή της η Μαρία στα 5, φαίνεται ότι τελικά ήταν λίγο μεγαλύτερες...

Αξίζει να σημειώσω ότι υπάρχει μια συνέντευξη που έδωσαν οι δυο αδελφές το 1942, στην οποία αναφέρεται ότι η Άννα Καλουτά εμφανίστηκε πρώτη και μόνη της στη σκηνή το 1924, στην Καβάλα. Αυτό όμως δεν το έχω δει να γράφεται και να λέγεται αλλού: η πρώτη εμφάνιση των δυο κοριτσιών καταγράφεται στο έργο Στοργή του Μπατάιγ που παρουίασε ο θίασος της Μαρίκας Κοτοπούλη το 1925, τη χρονιά που η Μαρία ήταν 9 χρόνων και η Άννα 7. Ίσως να μην έχει τελικά τόση σημασία η ηλικία τους, γιατί έτσι κι αλλιώς τα Καλουτάκια ήταν πραγματικά παιδιά-θαύματα με αξιοθαύμαστο ταλέντο που στέκονταν επάξια στη σκηνή δίπλα σε φτασμένους/ες πρωταγωνιστές/στριες και μιλούσε γι' αυτά αρχικά όλη η Αθήνα και σύντομα και όλη η Ελλάδα...

Η αρχή της ζωής τους βέβαια δεν υπήρξε καθόλου λαμπερή. Ο πατέρας τους ήταν τύπος μποέμ και αναστάτωνε τη ζωή της οικογένειάς του με τις αταξίες του και τις περιπέτειές του. Κάποια στιγμή βρέθηκε στη Σμύρνη με τον ελληνικό στρατό και η ηρωική κυρά-Κατίνα αποφάσισε να τον ακολουθήσει μαζί με τις κόρες τους. Τα κορίτσια έχουν αρχίσει να πηγαίνουν σχολείο όταν γίνεται η καταστροφή της Σμύρνης. Ο πατέρας συλλαμβάνεται αιχμάλωτος, ενώ, μέσα στον πανικό και τον τρόμο η μάνα χάνει τα δυο παιδιά της, για λίγες ώρες την Άννα αλλά για αρκετό καιρό τη Μαρίκα, την οποία βρίσκει ένας φαντάρος και την... πουλάει για 300 δραχμές σε ένα άτεκνο ζευγάρι στη Χίο. Έναν χρόνο μετά, την αναγνωρίζει κάποιος φίλος του πατέρα τους και ενημερώνει την οικογένειά της που έχει πια επιστρέψει στην Αθήνα και θεωρεί τη Μαρίκα πεθαμένη ότι το κοριτσάκι ζει. Με πολύ κόπο η κυρά-Κατίνα καταφέρνει να πάρει πίσω το παιδί της και ξεκινάει έναν αγώνα για να θρέψει τις δυο κόρες της μόνη της, αφού έχει χωρίσει από τον γυναικά σύζυγό της. Δούλευε ως μοδίστρα, αλλά δεινοπαθούσε. Ήταν πολύ φίλη με τις αδελφές της Μαρίκας Κοτοπούλη, τη Φωτεινή Λούη και τη Χρυσούλα Μυράτ που μια μέρα της λένε ότι η Μαρίκα χρειαζόταν δυο παιδάκια για το έργο που θα ανέβαζε, τη Στοργή του Μπατάιγ. Η κυρά-Κατίνα δέχτηκε και έτσι ξεκίνησε η λαμπρή καριέρα των δυο παιδιών. "Πουλάκι μου, τα λογάκια σου δυνατά να τα λες", συμβουλεύει την εκκολαπτόμενη ηθοποιό Άννα η μεγάλη Κοτοπούλη. Και το βράδυ, στη σκηνή, εκείνη βάζει τις φωνές: "Μαμάαααα, μπαμπάααα, ήρθαμεεεεε..." Το θέατρο πέφτει από τα γέλια και η Κοτοπούλη τραβάει κωμικά τα μαλλιά της: "Μωρή κωλοθεατρίνα, θα το καταστρέψεις το θέατρο!"

Ακολουθούν τρεις ακόμα εμφανίσεις για τα Καλουτάκια σε έργα πρόζας (Το πανηγύρι του Π. Χορν, Πόλεμος και Σιμούν) μέχρι που φτάνει η Αποκριά και σύμφωνα με το έθιμο ο θίασος Κοτοπούλη παρουσιάζει επιθεώρηση: Η Μπαλαρίνα του Δραγάτση είναι η πρώτη επαφή των δυο κοριτσιών με το μουσικό θέατρο. Παριστάνουν τα "Απαχάκια" και χαλάει ο κόσμος. Από τότε ανεβαίνει το κασέ τους και γίνονται περιζήτητες. Με τον πρώτο τους μισθό (6.000 δρχ τον μήνα) η κυρά-Κατίνα κλείνει τα κορίτσια εσωτερικά στην Ιόνιο Σχολή, γιατί κύριο μέλημά της είναι τα παιδιά της να μορφωθούν. Έτσι κάθε βράδυ τις παίρνει ένα αυτοκίνητο από τη Σχολή για να τις μεταφέρει στο θέατρο. Κάποια στιγμή όμως οι Αρχές (υποκινούμενες από ανταγωνιστές ίσως) απαγορεύουν στα Καλουτάκια να εμφανίζονται στη σκηνή επειδή είναι ανεπίτρεπτο τα ανήλικα παιδιά να δουλεύουν αργά το βράδυ. Με τη μεσολάβηση ανθρώπων του θεάτρου, ο Υπουργός Χαριτάκης πείθεται να τις επιτρέψει να εμφανίζονται μέχρι τις 11 το βράδυ στη σκηνή. Και έτσι η καριέρα τους συνεχίζεται με επιτυχία. Μουσικό θέατρο και βαριετέ, χειμώνα-καλοκαίρι. Κάποια βράδια που η Μαρία, πάντα πιο ευαίσθητη από τη δυναμική και ατίθαση Άννα, αρρωσταίνει, η κυρά-Κατίνα τυλίγει στο σάλι της την Άννα και την πηγαίνει αγκαλιά στο βαριετέ ή το θέατρο που τις περιμένουν. Το μεροκάματο δεν πρέπει να χαθεί. Είναι αλήθεια ότι αυτή η εικόνα του παιδιού στην αγκαλιά της μάνας του μού προκαλεί μια παράξενη συγκίνηση... Τα καλοκαίρια που δεν έχουν σχολείο, η κυρά-Κατίνα βρίσκει την ευκαιρία να συνοδέψει τα Καλουτάκια σε κάποιες πόλεις της επαρχίας και κυρίως στη Θεσσαλονίκη.

Η Κατίνα Καλουτά και οι δύο, έφηβες πλέον, κόρες της

Στην Αθήνα, καθώς μπαίνει η δεκαετία του '30, τα Καλουτάκια είναι πια στην εφηβεία και είναι πλέον κάπως δύσκολο να πλασαριστούν ως παιδιά θαύματα. Τότε ο δαιμόνιος θεατρικός επιχειρηματίας Μακέδος αποφασίζει να τις παρουσιάσει στη σκηνή ως μικρές κυρίες. Και βέβαια θριαμβεύουν και πάλι. Φορούν ψηλά τακούνια και μακριά φορέματα στη σκηνή, αλλά όταν βγαίνουν από το θέατρο παραμένουν δυο κοπελίτσες--και ο κόσμος που περιμένει να τις δει δεν μπορεί να χωνέψει ότι το αγοροκόριτσο με το καλαμπόκι στο χέρι είναι η λαμπερή πρωταγωνίστρια Άννα Καλουτά που χειροκροτούσει λίγη ώρα πριν στη σκηνή. Ο Μακέδος καταφέρνει να τις δεσμεύσει με ένα πολυετές συμβόλαιο που αποδεικνύεται ασύμφορο για τα κορίτσια, καθώς τους δίνει έναν μόνο μισθό, τον ίδιο για πολλά χρόνια. Παρόλα αυτά, καλλιτεχνικά η άνοδός τους συνεχίζεται αμείωτη. Επιθεώρηση κυρίως, αλλά και οπερέτα, πλάι σε όλα τα μεγάλα ονόματα της εποχής: Μάνος Φιλιππίδης, Κυριάκος Μαυρέας, Μίμης Κοκκίνης, Μακρής, Αυλωνίτης, Μαρίκα Μαντινειού, Μαρίκα Νέζερ. Η Άννα Καλουτά χρίζεται διάδοχος της μεγάλης Ζαζάς Μπριλάντη: ήταν η φιλοδοξία της άλλωστε να φτάσει τη μυθική πρωταγωνίστρια και ίσως κατάφερε και να την ξεπεράσει (δεν έχουμε δυστυχώς αξιόπιστα ντοκουμέντα της Μπριλάντη για να κρίνουμε). Η Άννα ζει για το θέατρο, μοιάζει να αναπνέει μόνο επάνω στη σκηνή, δεν την ενδιαφέρουν οι σπουδές της στην Ιόνιο ή στο πιάνο ούτε την ενδιαφέρουν οι θαυμαστές που την πολιορκούν. Η Μαρία, αντίθετα, είναι πιο καλή στο σχολείο, δεν φαίνεται να λατρεύει το θέατρο όσο η αδελφή της και βέβαια δεν μένει αδιάφορη στην πολιορκία των θαυμαστών της. Όμως η κυρά-Κατίνα, θρυλική θεατρομαμά απο ό,τι λένε οι μαρτυρίες, είναι κέρβερος. Δεν αφήνει κανέναν να πλησιάσει τα κορίτσια της, τις θέλει αφοσιωμένες στις σπουδές τους και στη δουλειά τους...

Οι αδελφές Καλουτά δεν κυριαρχούν μόνο στο μουσικό θέατρο, αλλά δοκιμάζονται και στον κινηματογράφο, στη λεγόμενη "αιγυπτιακή περίοδο" του ελληνικού κινηματογράφου, τότε δηλαδή που περιοδεύοντες ελληνικοί θίασοι γύριζαν στα άριστα εξοπλισμένα στούντιο του Καΐρου ελληνικές ταινίες: οι αδελφές Καλουτά παίζουν στα φιλμ Δόκτωρ Επαμεινώνδας (με τον Παρασκευά Οικονόμου, 1938) και Όταν ο σύζυγος ταξιδεύει (με τον Μάνο Φιλιππίδη, 1939). Και στα δυο σκηνοθέτης είναι ο Τόγκο Μιζράχι που γύρισε και την Προσφυγοπούλα με τη Σοφία Βέμπο (η μόνη, δυστυχώς, ταινία της "αιγυπτιακής περιόδου" που φαίνεται να έχει σωθεί σήμερα) και μάλλον το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα δεν τις δικαιώνει απόλυτα. Δυστυχώς δεν μπορούμε να το κρίνουμε εμείς σήμερα. Ωστόσο, θα ήταν καλό να χαρούμε και τη φινέτσα της Μαρίας Καλουτά σε μερικά αποσπάσματα από κοινές εμφανίσεις των δυο αδελφών που διασώθηκαν.

Πόλεμος και Κατοχή

Και φτάνουμε στο 1940. Λίγες μέρες πριν την κήρυξη του πολέμου οι αδελφές Καλουτά επιχειρούν να κάνουν την πρώτη τους επίσημη θιασαρχική εμφάνιση στη Θεσσαλονίκη, στο θέατρο Παλλάς της παραλίας, έχοντας ως κομπέρ τον, δημοφιλέστατο στην Αθήνα, Μίμη Τραϊφόρο. Σύμφωνα με το βιβλίο του Κώστα Τομανά Το θέατρο στην παλιά Θεσσαλονίκη, στον θίασο ανήκει και μια νεαρή τραγουδίστρια που λίγους μήνες πριν ξεκίνησε την καριέρα της στην πρωτεύουσα: η Ρένα Βλαχοπούλου, "προστατευόμενη" του Τραϊφόρου από την "Όαση", όπου εκείνος την παρουσίαζε δυο μήνες πριν. Ο πόλεμος αναγκάζει τον θίασο να διακόψει τις παραστάσεις του και να επιστρέψει άρον-άρον στην Αθήνα παρατώντας σκηνικά και βεστιάριο. Λίγες μέρες μετά οι Καλουτά, ο Τραΐφόρος κι η Βλαχοπούλου εντάσσονται στο δυναμικό του θεάτρου Μοντιάλ όπου μαζί με τον Μάνο Φιλιππίδη, τον Μίμη Κοκκίνη, την Ηρώ Χαντά και βέβαια τη Σοφία Βέμπο γράφουν ιστορία με τις πολεμικές επιθεωρήσεις που παρουσιάζουν με εξαιρετική επιτυχία. Η Άννα Καλουτά ντύνεται ευζωνάκι για να αναβιώσει ένα παλιό νούμερο από τα Πολεμικά Παναθήναια του 1912 και κάνει το κοινό να παραληρεί: "Εν δυο, εν δυο, φουστανέλα, τσαρούχι, φουνταφές..." Ταυτίζεται τόσο πολύ με τον ρόλο αυτόν που δεν θα τον εγκαταλείψει στη μετέπειτα καριέρας της. Κάθε τόσο θα παρουσιάζεται μια αφορμή για να ντυθεί και πάλι τσολιάς...

Μαζί με όλες τις πρωταγωνίστριες και τις τραγουδίστριες της εποχής, οι αδελφές Καλουτά τρέχουν στα νοσοκομεία για την ψυχαγωγία των τραυματιών και τα βράδια από τη σκηνή του Μοντιάλ η Άννα ενθουσιάζει το κοινό ως τσολιάς, αλητάκι ή Αρβανίτισσα, ενώ η Μαρία το συγκινεί ως η πιστή αρραβωνιαστικιά που περιμένει τον φαντάρο να γυρίσει από το μέτωπο... Οι νίκες του αλβανικού μετώπου όμως είναι σύντομα παρελθόν και οι αδελφές Καλουτά, όπως και όλοι/ες οι συνάδελφοί τους προσπαθούν να επιβιώσουν στην κατοχική θεατρική Αθήνα. Το πρώτο καλοκαίρι της Κατοχής ο θίασος του Μοντιάλ μεταφέρεται στο θερινό θέατρο του Μακέδου όπου παρουσιάζουν τις επιθεωρήσεις Αγκινάρα και Άφθονο γέλιο (στη δεύτερη εμφανίζεται η Ρένα Βλαχοπούλου για να... αντικαταστήσει τη Σοφία Βέμπο, όταν οι αρχές Κατοχής τής απαγορεύουν να εργάζεται στο θέατρο). Στη συνέχεια οι αδελφές Καλουτά αποφασίζουν, παρά τις αντίξοες συνθήκες της εποχής, να γίνουν θιασαρχίνες: πάντα σε συνεργασία με μεγάλα ονόματα (Φιλιππίδης, Κοκκίνης, Μαυρέας) παρουσιάζουν επιθεωρήσεις (Τζαζ, Αστροφεγγιές) και οπερέττες (Η γυναίκα του δρόμου, Πικ Νικ, Ο κ. Σεραφείμ) στα θέατρα Γκλόρια, Απόλλων και Σαμαρτζή, ενώ συχνά καταφεύγουν (ιδίως η Άννα), όπως και άλλοι/ες πολλοί/ές την εποχή εκείνη στο ντουμπλάρισμα: εμφανίζονται σε βαριετέ για να καταφέρουν να συμπληρώσουν το εισόδημά τους και να επιβιώσουν προτού η κυρά-Κατίνα αναγκαστεί να ξεπουλήσει ολόκληρη την περιουσία τους (το πιάνο που ποτέ δεν έμαθε καλά η Άννα ήταν από τα πρώτα "θύματα" της Κατοχής). Μια από τις πιο πετυχημένες εμφανίσεις των δύο αδελφών στην Κατοχή ήταν στην παράσταση Ο Φανός των συντακτών ένα κυριακάτικο πρωί του Απριλίου του 1943, στην οποία συμμετείχε σύσσωμο το ελληνικό θέατρο. Εκεί σμίγουν με τον Κώστα Μουσούρη, τον Δημήτρη Χορν και τη Σαπφώ Αλκαίου για να παρουσιάσουν το νούμερο "Ασυμφωνία χαρακτήρων": στο νούμερο υπάρχουν δυο τραγούδια, ένα κουαρτέτο του Σακελλαρίδη και ένα ντουέτο του Μενέλαου Θεοφανίδη που δίνει την ευκαιρία στην Άννα και τον Χορν να κάνουν έναν τρελό χορό...

Οι αδελφές Καλουτά συναντιούνται ξανά με τη Ρένα Βλαχοπούλου στην Απελευθέρωση: ανεβάζουν τον Οκτώβρη του 1944 την επιθεώρηση Welcome των Αλέκου Σακελλάριου-Χρήστου Γιαννακόπουλου με μουσική Γιάννη Σπάρτακου. Η Ρένα τραγουδάει εκεί την ήδη μεγάλη της επιτυχία "Θα σε πάρω να φύγουμε" και ο θίασος γνωρίζει μεγάλη επιτυχία που όμως θα τερματιστεί από τα Δεκεμβριανά. Αν και ενταγμένη στο ΕΑΜ, η Άννα έχει συναντήσει μια φορά τον αρχηγό του ΕΔΕΣ Ν. Ζέρβα και αυτό τη στιγματίζει: οι κομμουνιστές την κυνηγούν και τελικά τη σώζει η Μελίνα Μερκούρη που την κρύβει στο σπίτι της στο Κολωνάκι. Δεν το ξέχασε ποτέ αυτό η Άννα Καλουτά...

Τα πράγματα ηρεμούν και οι αδελφές Καλουτά συνεχίζουν την επιτυχημένη τους καριέρα. Το καλοκαίρι του 1945 συναντούν και πάλι τη Ρένα Βλαχοπούλου στην Όαση, ενώ τον χειμώνα 1945-46 η Άννα Καλουτά συνεργάζεται με τη Ρένα στην επιθεώρηση Ας τα βλέπουν οι μεγάλοι που ανεβαίνει στο θέατρο Παπαϊωάννου από τον θίασο Α. Καλουτά-Ορ. Μακρή-Β. Αυλωνίτη-Κ. Μαυρέα. Είναι μια από τις ωραιότερες συνεργασίες των δυο κυριών, αφού πέρα από τις σόλο εμφανίσεις τους, εμφανίζονται μαζί σε ένα χορευτικό νούμερο με τίτλο "Ο Δον Ζουάν στην Αθήνα": Η Άννα Καλουτά υποδύεται τον Δον Ζουάν, η Ρένα τη Δόνα Άννα, η Αντωνία Αθηναίου τη Δόνα Ελβίρα, και τις πλαισιώνει ένα μπαλέτο τσιγγάνων και σπανιόλων με επικεφαλής τον τσιγγάνο Γιάννη Φλερύ και την τσιγγάνα Λίντα Άλμα. Στο σόλο της "Η απρόσκλητη" η Άννα Καλουτά τραγουδάει στους "μεγάλους":

Αγαπητοί μου Κύριοι, βλέπω συνεδριάζετε,
μεγάλη επιθυμία μου ήταν να σας γνωρίσω.
Τ'είπατε; Σας απασχολώ; Μη στραβομουτσουνιάζετε,
συγνώμην που 'ρθα απρόσκλητη να σας απασχολήσω.
Κι οι πέντε όπως συσκέπτεστε πάρα πολύ μ' αρέσετε
δεν με γνωρίζατ' είπατε, για να με προσκαλέσετε;
Σερ Μπέβιν, ταβάρις Μολοτώφ, ποτέ δεν μ' εγνωρίσατε
ούτε με συναντήσατε, στον δρόμο σας ποτέ σας;
Μα τότε ας επιτρέψουνε οι εξοχότητές σας
την ύπαρξή μου τη φτωχή, μόνη να σας θυμήσω...
Είμαι: Μια που προώρισται να ζήσω, και θα ζήσω!

Ενώ στο ντουέτο "Παρατηρητές στην Ελλάδα" η Άννα Καλουτά τραγουδά μαζί με τον Κυριάκο Μαυρέα:

ΑΚ: Το κατάστασι μες στο χώρα σας
ήρθα να παρατηρήσω,
πώς περνάτε το κάθε ώρα σας
έξω θα τηλεγραφήσω.
ΚΜ: Να μην πέσεις σε παρεξήγηση
να με πάρεις δραγουμάνο
και μια έξυπνη καθοδήγηση
σ' όλα εν γένει θα σου κάνω.
ΑΚ: Θενκ γιου, βέρυ ματς, μην κάνω καμιά γκάφα.
ΚΜ: Πάρε Αμέρικα λοιπόν και τηλεγράφα.
 

ΑΚ & ΚΜ: Λα, ία ώ! Νάιν ηλεκτρικό
φως νιξ, τη νύξ μες στα στενά.
Ομόνοια πλατς και πλούς και πλούς
μπατζάκι μα και παπούτς.

Αυτή την περίοδο οι αδελφές Καλουτά ξεκινούν τις περιοδείες τους σ' όλον τον κόσμο. Είναι απαραίτητο για να αποχτήσουν τα σπίτια τους. Πρώτα τη βίλα "Μάνα" στο Χαλάνδρι, για να στεγάσουν εκεί την κυρά-Κατίνα που έχει αρχίσει να τυφλώνεται. Κι έπειτα, το δικό τους θέατρο, το θέατρο που θα φέρει το όνομά τους και θα στεγάσει τις φιλοδοξίες τους, το καλλιτεχνικό τους όραμα όταν εκείνες κάποια στιγμή αποσυρθούν από το προσκήνιο και ασχοληθούν, όπως έλπιζαν, με την παραγωγή, τη σκηνοθεσία, τη χορογραφία συστηματικά (γιατί ήδη σε πολλές επιθεωρήσεις αναλάμβαναν εκείνες να χορογραφήσουν αλλά και να σκηνοθετήσουν τις δικές τους εμφανίσεις αλλά και των συναδέλφων τους).

Βέβαια και για τα δυο σπίτια απαιτούνται πολλά και μακροχρόνια ταξίδια. Κάθε τόσο φεύγουν: Πόλη, Αίγυπτος, Αφρική, Αυστραλία. Πηγαίνουν όπου υπάρχει Έλληνες/Ελληνίδες. Εκείνοι/ες τις επευφημούν και τις ανταμείβουν. Και και κάθε τόσο επιστρέφουν για να δουν τη μητέρα τους και για να ανανεώσουν την επαφή τους με το κοινό της Ελλάδας. 

Ο μεγάλος έρωτας: Λάμπρος Κωνσταντάρας

Σε μια από αυτές τις επιστροφές, το 1949 συνεργάζονται και πάλι με τη Μαρίκα Κοτοπούλη που αυτή τη φορά τις καμαρώνει από τις κουίντες. Εμφανίζονται σε μουσικές κωμωδίες που ανεβαίνουν στο "Ρεξ", με πρώτη και καλύτερη το "Μ' αγαπά, δεν μ' αγαπά" του Ιωσήφ Ριτσιάρδη. Στο έργο αυτό οι αδελφές Καλουτά συμπρωταγωνιστούν με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα. Η Άννα και ο Κωνσταντάρας δεν τα πάνε καθόλου καλά, τσακώνονται στα παρασκήνια και αποφεύγουν να κοιταχτούν στη σκηνή. Το άγρυπνο βλέμμα της Κοτοπούλη όμως δεν γελιέται: καταλαβαίνει ότι οι δυο νέοι έχουν ερωτευτεί ο ένας τον άλλον. Σε λίγο καιρό ο δεσμός τους είναι πραγματικότητα, ένας θυελλώδης έρωτας (ο δεύτερος από τους τρεις έρωτες της Καλουτά, είχε προηγηθεί ο νεανικός έρωτάς της με τον μεταξοβιομήχανο Ναθαναήλ) που παραλίγο να καταλήξει σε γάμο: δεν έγινε όμως ποτέ αυτό, γιατί η Άννα Καλουτά ήταν ερωτευμένη μόνο με το θέατρο, μ' αυτό ήθελε να είναι παντρεμένη σ' όλη της τη ζωή.

Στη σκηνή του Ρεξ οι δυο αδελφές τραγουδούν τη μεγάλη επιτυχία "Μια καρδιά που χτυπά" των Ιωσήφ Ριτσιάρδη-Δημήτρη Γιαννουκάκη. Το ερμηνεύουν και σε δίσκο 78 στροφών. Η άλλη μεγάλη επιτυχία του έργου Μ' αγαπά, δεν μ' αγαπά, είναι το "Μ' αρέσεις" που στο Ρεξ τραγουδιόταν από την Άννα και τον Κωνσταντάρα, ενώ στους δίσκους τραγουδήθηκε από την Άννα και τον Φώτη Πολυμέρη.


Αξίζει σ' αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι από τα χρόνια του '30 μέχρι τα μέσα του '50 οι αδελφές ηχογράφησαν καμιά εικοσαριά τραγούδια που αποκαλύπτουν τον μοναδικό συνδυασμό των φωνών τους και μας δίνουν μια γεύση της δυναμικής αυτού του ντουέτου στη σκηνή: "Κοιταζόμασταν μόνο και αυτόματα ξέραμε η μία τι θα κάνει η άλλη" έλεγαν κι οι δυο.

 Καλουτά-Κωνσταντάρας στους Απάχηδες των Αθηνών

Το ζευγάρι Καλουτά-Κωνσταντάρας περνάει και στο σινεμά. Γυρίζουν δυο ταινίες, τους Απάχηδες των Αθηνών, μέτρια μεταφορά της θρυλικής οπερέτας του Χατζηαποστόλου στην οποία όμως αποτυπώνεται ιδανικά ο έρωτάς τους όταν τραγουδούν το υπέροχο τραγούδι "Τι μάτια, τι όμορφα μάτια", και το Εκείνες που δεν πρέπει να αγαπούν, καλοφτιαγμένο μελόδραμα του Αλέκου Σακελλάριου που απαθανατίζει τη λαμπερή ομορφιά της Άννας Καλουτά και το υπέροχο βλέμμα της. Ίσως το παίξιμό της να μην είναι πολύ φυσικό σ' αυτά τα φιλμ, καθώς κουβαλάει τη θεατρικότητα της εποχής της. Η ίδια ομολογούσε ότι δεν της πήγαινε ο κινηματογράφος γιατί δεν μπορούσε να υποταχθεί εύκολα στον σκηνοθέτη. Νομίζω όμως ότι καταφέρνει να επιβληθεί στον θεατή με τη λάμψη της, τη γοητεία της και την προσωπικότητά της και τελικά αυτή η ταινία καταγράφεται ως μια από τις καλύτερές της.

Η Άννα Καλουτά στην οπερέττα του Νίκου Χατζηαποστόλου Η γυναίκα του δρόμου

Το καλοκαίρι του 1951 οι αδελφές Καλουτά συνεργάζονται με τον Ορέστη Μακρή, τον Νίκο Σταυρίδη, τον Κούλη Στολίγκα, την Καλή Καλό, τη Σμαρούλα Γιούλη και τη Ρίτα Δημητρίου στο θέατρο "Σαμαρτζή". Παρουσιάζουν από τις 4 Ιουνίου με μεγάλη επιτυχία την επιθεώρηση Φεστιβάλ στην Αθήνα της τριάδας Ασημακόπουλου-Σπυρόπουλου-Παπαδούκα με μουσική του Μενέλαου Θεοφανίδη. Είναι το έργο στο οποίο ερμηνεύει για πρώτη φορά τον "Τρίτο άνθρωπο". Εκείνα τα χρόνια όταν μια επιτυχημένη επιθεώρηση κατάφερνε να κρατήσει το πρόγραμμα ενός θεάτρου ολόκληρη τη σεζόν, γίνονταν "τονωτικές ενέσεις" για να ανανεωθεί το έργο με την πρόσθεση κάποιων νέων σκηνών που θα έφερναν ακόμα περισσότερο κόσμο στο θέατρο. Μια τέτοια τονωτική ένωση είναι η συνεργασία της Ρένας Βλαχοπούλου με τον θίασο, άρτι αφιχθείσα από την Αμερική, στις 17 Αυγούστου 1951. Οι Καλουτά και η Ρένα ανανεώνουν τη φιλία τους μέσα από τη συνεργασία αυτή αλλά και τις νυχτερινές εξόδους τους. Μια τέτοια νυχτερινή έξοδο θυμόταν πάντα η Άννα Καλουτά, όταν η Ρένα αποφάσισε να κάνει το τραπέζι στις δυο αδελφές κάποιο βράδυ. Χάλασε όμως το καινούριο convertible αυτοκίνητο που μόλις είχε φέρει από την Αμερική και έτσι οι δυο πρωταγωνίστριες αναγκάστηκαν να κατέβουν και να σπρώξουν το αυτοκίνητο...

Η Ρένα Βλαχοπούλου και το αυτοκίνητο που αναγκάστηκαν να σπρώξουν οι αδελφές Καλουτά

Στη δεκαετία του '50 οι αδελφές Καλουτά συνεχίζουν τα ταξίδια στο εξωτερικό χωρίς να αμελούν για τις εμφανίσεις τους στην Ελλάδα. Τις συναντάμε στο θέατρο Βέμπο με το Τρόλλεϋ Μπας και τον θίασο της Σοφίας Βέμπο, στο "Ακροπόλ", στη μοναδική συνεργασία τους με τον Βασίλη Μπουρνέλλη όπου συνεργάζονται με τη Ρένα Ντορ, τη Μαρίκα Κρεβατά και τη Σπεράντζα Βρανά στην επιθεώρηση Αστέρια της Αθήνας, στο θέατρο Κυβέλης όπου συνεργάζονται με τον Μενέλαο Θεοφανίδη και τον Νίκο Σταυρίδη. Το 1955 συναντιούνται ξανά με τη Ρένα Βλαχοπούλου, αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη. Στη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης, στο κοσμικό κέντρο «Χαβάη» εμφανίζεται ένα «εκλεκτό συγκρότημα»: η Άννα και η Μαρία Καλουτά, η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Γιώργος Οικονομίδης και το χορευτικό ζευγάρι Γιάννης Φλερύ-Λίντα Άλμα. Ο τύπος και της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης μιλάει για θρίαμβο.

Ρένα Βλαχοπούλου, Μαρία Καλουτά, Άννα Καλουτά στο κέντρο "Χαβάη" της Θεσσαλονίκης (1955)

Στο εξωτερικό με πρωτοφανή τόλμη (που η Άννα την ονόμαζε "άγνοια κινδύνου") διασχίζουν την Αφρική και την Αυστραλία με το αυτοκίνητό τους, συναντούν πρωτόγονες φυλές, άγρια θηρία αλλά και τον θάνατο τον ίδιο, από τον οποίο ξεφεύγουν μάλλον παρά τρίχα, όταν αναποδογυρίζει το αυτοκίνητό τους (η Άννα θα έρθει άλλη μια φορά αντιμέτωπη με τον θάνατο το 1989, όταν θα βγει και πάλι ζωντανή από ένα αντίστοιχο ατύχημα, κοντά στην Κόρινθο, που θα της κοστίσει ευτυχώς μόνο ένα δάχτυλο του αριστερού της χεριού). Στην Αμερική έχουν την ευκαιρία να τραγουδήσουν σε μεγάλα θέατρα όπως το Carnegie Hall και το Town Hall. Παρουσιάζουν ένα δίωρο πρόγραμμα με νούμερα, τραγούδια και χορό που ενθουσιάζουν τους ομογενείς αλλά και το ξένο κοινό.

Οι αδελφές Καλουτά λίγο πριν από την εμφάνισή τους στο Carnegie Hall

Το θέατρο "Άννα-Μαρία Καλουτά"

Επιστρέφουν οριστικά από τις περιοδείες τους για να θεμελιώσουν το θέατρο "Άννα και Μαρία Καλουτά" στον αριθμό 240 της οδού Πατησίων το 1960. Το χτίσιμό του όμως αποδεικνύεται μια οδυνηρή εμπειρία για τις δυο γυναίκες. Αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα με τον οικοπεδούχο και τον εργολάβο, αναγκάζονται να πουλήσουν ό,τι έχουν και δεν έχουν για να τα βγάλουν πέρα, πουλούν ακόμα και τη βίλα "Μάνα" στο Χαλάνδρι, αρχίζουν να εμφανίζονται οπουδήποτε προκειμένου να εξασφαλίσουν χρήματα (από βαριετέ μέχρι τις "Γιορτές κρασιού"...) αλλά τελικά αναγκάζονται να συνάψουν μια συμφωνία που θα τους επιτρέψει να εκμεταλλεύονται το θέατρο που οι ίδιες έχτισαν για 20 μόνο χρόνια, μέχρι το 1981... Το φθινόπωρο του 1961 εγκαινιάζεται με μεγάλη επισημότητα το θέατρο Καλουτά που στεγάζει το "Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο" του Μάνου Κατράκη που παρουσιάζει την Οδύσσεια. Μια τεράστια παραγωγή που ατυχεί στο ταμείο. 

Ο "Θίασος Γυναικών" στην είσοδο του θεάτρου Καλουτά: διακρίνονται αδελφές Καλουτά-Βλαχοπούλου-Μπελίντα-Μοσχονά-Ζάννα-Στυλιανοπούλου κ.ά. (Νοέμβριος 1961)

Το ίδιο άτυχη εμπορικά αποδεικνύεται και η μουσική παράσταση που παίζεται παράλληλα με την Οδύσσεια σε προ-απογευματινές παραστάσεις (στις 4 το απόγευμα) και στα ρεπό της Οδύσσειας. Πρόκειται για το έργο του Γιώργου Γιαννακόπουλου Της φυλακής τα σίδερα που παρουσιάζει ο "Θίασος Γυναικών" με επικεφαλής τις Άννα και Μαρία Καλουτά, Ρένα Βλαχοπούλου, Καίτη Μπελίντα και Μπέτυ Μοσχονά" (στον θίασο ανήκουν επίσης η Φλωρέτα Ζάννα, η Δέσποινα Στυλιανοπούλου, η Τασούλα Καλογιάννη και άλλες). Ο Γιώργος Κατσαρός γράφει τη μουσική για το πρωτότυπο αυτό έργο που σηματοδοτεί την η τελευταία συνεργασία της Ρένας Βλαχοπούλου με τις αδελφές Καλουτά. Το έργο, αντίθετα από ό,τι έχει γραφτεί, δεν έχει καμιά σχέση με το Οκτώ γυναίκες κατηγορούνται, αλλά παρουσιάζει τις ιστορίες πέντε φυλακισμένων γυναικών. Παρά τις πρωτοτυπίες της και τα μεγάλα ονόματα η παράσταση δεν αντέχει περισσότερο από δυο μήνες.

Οι αδελφές Καλουτά στην Αμερική

Αρχίζει έτσι μια πραγματική Οδύσσεια για τις αδελφές Καλουτά: η θεατρική επιχείρηση αποδεικνύεται μεγάλος μπελάς. Από σεμνότητα προσπαθούν να μην εμφανίζονται οι ίδιες στο θέατρό τους και επιδιώκουν να στελεχώνουν τους θιάσους του με μεγάλα ονόματα. Αφενός όμως τα μεγάλα ονόματα δείχνουν απρόθυμα να παίξουν στο... τέρμα Πατησίων, αφετέρου το ίδιο το κοινό δείχνει απρόθυμο να... ταξιδέψει ως εκεί για να δει μια παράσταση (τότε το κέντρο της Αθήνας είχε πιο περιορισμένη έκταση). Διάφορες αναποδιές αναγκάζουν τις δυο αδελφές να το λειτουργήσουν ένα διάστημα ως κινηματογράφο, ενώ διάφορα φιλόδοξα εγχειρήματα που παρουσιάζονται κατά καιρούς στη σκηνή του (πχ το Καμπαρέ με τη Μάρθα Καραγιάννη) ρίχνουν άδοξα αυλαία.

Η Άννα Καλουτά με τον συνθέτη Μίμη Κατριβάνο που τής έγραψε το τραγούδι "Δυο πράσινα μάτια" (οι στίχοι ανήκουν στον Κώστα Κιούση). Διακρίνεται η ιδιόχειρη... ομολογία του συνθέτη για το γεγονός αυτό.

Στα χρόνια του '60 οι αδελφές Καλουτά συνεχίζουν να εμφανίζονται στα κεντρικά θέατρα της πρωτεύουσας. Το καλοκαίρι του 1962 συνεργάζονται στο Παρκ με τον Μίκη Θεοδωράκη στην Όμορφη πόλη του (ενώ λίγα μέτρα πιο πάνω, στο Μετροπόλιταν η Ρένα Βλαχοπούλου συνεργάζεται με τον Μάνο Χατζιδάκι στην Οδό Ονείρων). Αξίζει τον κόπο να δούμε πώς παρουσιάστηκε στα επίκαιρα η πρεμιέρα της Όμορφης Πόλης.

Οι αδελφές Καλουτά θα δουλέψουν ακόμα στο Περοκέ (Το ημερολόγιο οκτώ τρελών, Η Αθηναία του 64), στο Βέμπο (Η κουτσομπόλα τα λέει όλα, Κοντά στα ξημερώματα), ενώ θα πραγματοποιήσουν περιοδείες και σε ευρωπαϊκές χώρες--κυρίως η Άννα. Η Άννα πραγματοποιεί και κάποιες ακόμα κινηματογραφικές εμφανίσεις σ' αυτά τα χρόνια. Οι πιο χαρακτηριστικές είναι στις ταινίες Ο εμίρης και ο κακομοίρης (όπου πραγματοποιεί μια cameo εμφάνιση και η Μαρία!), η Σμυρνιά (ρόλος που δόξασε στο θέατρο σε πάμπολλα νούμερα) και κυρίως το Καλώς ήρθε το δολλάριο του Αλέκου Σακελλάριου, όπου κλέβει την παράσταση σε κάποιες σκηνές ως μαντάμ Φούλη, ιδιοκτήτρια του καμπαρέ, που γνωρίζει καλύτερα από τον επαγγελματία καθηγητή αγγλικών ότι η ξένη γλώσσα πρέπει να διδαχτεί επικοινωνιακά... 

Το 1965 η Μαρία παντρεύεται και δυο χρόνια αργότερα αποφασίζει να αποσυρθεί από το θέατρο για να αφοσιωθεί στον άντρα της, αλλά και στην επιχείρηση του θεάτρου Καλουτά. Έτσι το ντουέτο "Αδελφές Καλουτά" αποτελεί πια παρελθόν. Η ώριμη πλέον Άννα ξεκινάει σόλο καριέρα στο θέατρο. Αδιαφιλονίκητη πρωταγωνίστρια, συνεχίζει να λάμπει στη σκηνή και τη δεκαετία του '70 συνεργαζόμενη σε διάφορους θιάσους με τη Ρένα Ντορ, τον Αλέκο Λειβαδίτη, τη Σπεράντζα Βρανά, τον Κώστα Χατζηχρήστο, τη Ζωζώ Σαπουντζάκη. Ακούγονται διάφορα για κάποιους καβγάδες με νεότερες πρωταγωνίστριες: η ίδια παραδεχόταν ότι ήταν αυστηρή στη δουλειά της και ότι διεκδικούσε πάντοτε τη θέση που, κακά τα ψέματα, τής αναλογούσε μετά από τόσα χρόνια δουλειάς και επιτυχίας. Πάντως, όπως θυμάται η Σπεράντζα Βρανά στα βιβλία της, δεν το "έπαιζε" βεντέτα. Ήταν βεντέτα από τη φύση της. Σχετικά με τον βεντετισμό της κυκλοφορούσε ένα ανέκδοτο, με το οποίο γελούσε και η ίδια, που αποδιδόταν στον τραγουδιστή Κώστα Μανιατάκη: η πιο δύσκολη θεατρική γέννα ήταν της Άννας Καλουτά. Κοιλοπονούσε η κυρά-Κατίνα, μα το μωρό δεν έβγαινε. "Βγες, παιδί μου", φωνάζει η μάνα. "Ρίξτε μου προβολέα για να βγω!", φωνάζει η Άννα...

Οι αδελφές Καλουτά σε μια τηλεοπτική εκπομπή της ΕΡΤ που λέγεται ότι έχει σβηστεί...

Υπήρξαν κριτικές που μίλησαν για βέκιο παίξιμο και για απόσταση (σε αντίθεση με τη Ρένα Βλαχοπούλου που το παίξιμό της χαρακτηριζόταν πάντα από αμεσότητα και αυθορμητισμό): η αλήθεια είναι ότι η Καλουτά κουβαλούσε πάντα τον αέρα της παλιάς εποχής, ωστόσο δεν θεωρώ πως αυτό δημιούργησε ποτέ πρόβλημα στην επικοινωνία της με την πλατεία. Το αντίθετο μάλιστα. Επιπλέον, όπως είπε ο Σταμάτης Φασουλής στη Σπεράντζα Βρανά (στο βιβλίο Επιθεώρηση, καψούρα μου), Άννα Καλουτά ήταν "από τις περισσότερο 'τεχνικά κατηρτισμένες' θεατρίνες στην επιθεώρηση, από τις λίγες που ξέρουνε πού θα χορέψουνε, πώς θα χορέψουνε και πόσο! Δηλαδή ξέρει άψογα τη δοσολογία, το μέτρο του χορού, το μέτρο του τραγουδιού, τη συνταγή τέλος πάντων ενός νούμερου! Αυτό το μέτρο λίγες το ξέρουνε." Ίσως για αυτόν τον λόγο η Άννα Καλουτά ήταν η μόνη της γενιάς της που ήταν ικανή να διδάξει την τέχνη του μουσικού θεάτρου: εργάστηκε ως καθηγήτρια στη "Σχολή Μουσικού Θεάτρου" του Μενέλαου Θεοφανίδη που λειτούργησε σε συνεργασία με το Ελληνικό Ωδείο για αρκετά χρόνια. Για αυτόν τον λόγο, άλλωστε, ήταν και η θεατρίνα που αναλάμβανε να εκπροσωπήσει την επιθεώρηση όποτε αυτό ήταν απαραίτητο, σε εκδηλώσεις, σε εκπομπές, ακόμα και σε συνέδρια (όπως συνέβη στον Βόλο πριν από κάποια χρόνια). Και τόσο η Άννα όσο και η Μαρία βοήθησαν νέα παιδιά, ανέδειξαν νέα ταλέντα από τα πρώτα χρόνια της θιασαρχικής τους πορείας μέχρι την ωριμότητά τους.

Μιχάλης Δεσύλλας και Άννα Καλουτά στην επιθεώρηση Σεξ, ατάκα και επιτόπου, στο Ρεξ, το 1975 (φωτογραφία από το αρχείο του Μιχάλη Δεσύλλα)

Δεκαετία του '80

Το 1980 πραγματοποιεί την καλύτερη ίσως κινηματογραφική της εμφάνιση στην ταινία Ελευθέριος Βενιζέλος του Παντελή Βούλγαρη παίζοντας τέσσερα επιθεωρησιακά νούμερα (γραμμένα από τον Βούλγαρη, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη και τον Λευτέρη Παπαδόπουλο) που δίνουν το στίγμα τεσσάρων διαφορετικών χρονικών στιγμών στην πορεία του μεγάλου πολιτικού. Τέσσερις εξαιρετικές σκηνές που αποτελούν την καλύτερη καταγραφή της θεατρικής της περσόνας--μόνο η εμφάνισή της στη Βραδιά επιθεώρησης του Γιώργου Λαζαρίδη και του Γιώργου Κατσαρού μπορεί να τις συναγωνιστεί (αν και, από ό,τι διαβάζω, είχε εμφανιστεί μαζί με τη Μαρία και σε ένα αφιέρωμα του Γιώργου Παπαστεφάνου, το οποίο η ΕΡΤ... έσβησε!)...

Θαυμάστε σ' αυτό το σημείο δυο από τα τέσσερα νούμερα της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη.

Στα χρόνια του '80, οι εμφανίσεις της Άννας Καλουτά έγιναν πιο επιλεκτικές: εργαζόταν μόνον όταν είχε κάτι καινούριο να πει. Άλλωστε έκρινε πως δεν τής πήγαινε το νέο κλίμα της επιθεώρησης. Δούλεψε με τον Κώστα Καρρά στο μιούζικαλ Γιατί δεν ξανατραγουδάς; (σε μια παράστασή του την ενημέρωσαν πως η θρυλική κυρά-Κατίνα είχε πεθάνει...). Έκανε επιθεώρηση με νέα παιδιά: συνεργάστηκε με την ομάδα "Κακό συναπάντημα" (Βάσια Τριφύλλη, Άννα Βαγενά, Κατιάνα Μπαλανίκα, Πάνος Σκουρολιάκος, Γιάννης Μποσταντζόγλου) στο Αναδομήστε μας κι αφήστε μας (όπου ερμήνευσε φυσικά την "Κυρία επιθεώρηση") και σκηνοθέτησε την ομάδα του Ηλία Κακλαμάνη (Τι εκείνος, τι αυτός, τα πληρώνει ο λαός).

Στην επιθεώρηση Αναδομήστε μας κι αφήστε μας με την τάξη του '69

Έπαιξε με τη Μάρω Κοντού στο έργο Η πρώτη νιότη του Κριστιάν Τζιουντιτσέλ που ανέβηκε στο Θέατρο της Γ΄ Σεπτεμβρίου. Κατάφερε να εμφανιστεί και στην Επίδαυρο παίζοντας Λυσιστράτη: σε μια παράξενης αντίληψης παράσταση του Γιώργου Μεσσάλα που αποφάσισε να μοιράσει τον ρόλο στα δύο, δίνοντας την κωμική διάσταση στην Καλουτά και την ερωτική διάσταση στη Νόρα Κατσέλη. Έτσι το μόνο θεατρικό είδος που της... ξέφυγε ήταν η αρχαία τραγωδία... Γύρισε μια σειρά δεκάλεπτων κωμικών εκπομπών για την ΕΡΤ με τίτλο Η πανταχού παρούσα καθώς και ελάχιστες, ευτυχώς, βιντεοταινίες. Πραγματοποίησε και κάποιες guest εμφανίσεις σε τηλεοπτικές σειρές (χαρακτηριστικότερη ίσως η συμμετοχή της στον Αστυνόμο Θανάση Παπαθανάση με τον Θανάση Βέγγο που έγραφε και σκηνοθετούσε ο Γιώργος Λαζαρίδης. Με τον Λαζαρίδη τη συνέδεε βαθιά φιλία που ξεκίνησε από τα χρόνια της συνεργασίας τους στο θεάτρο Καλουτά και κορυφώθηκε με την έκδοση της πρώτης βιογραφίας της που έγραψε ο Λαζαρίδης το 1990).

Μετά την παράσταση της Λυσιστράτης. Δίπλα της ο θετός γιος της Πάνος Κατσάνης

Τη δεκαετία του '80 την αποχαιρέτησε περιοδεύοντας ανά την Ελλάδα με τον Δημήτρη Πιατά, την Τόνια Καζιάνη και την τραγουδίστρια Μαρίνα. Παρουσίασαν την επιθεώρηση Τρέξτε για να προκάνετε. Ήταν η τελευταία της τουρνέ αλλά και η τελευταία της εμφάνιση στην επιθεώρηση. Η πρεμιέρα του έργου δόθηκε στις Σέρρες τον Νοέμβριο του 1989: ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα την Άννα Καλουτά στη σκηνή και πραγματικά με αφόπλισε με την ενέργειά της, το απόλυτα εναρμονισμένο με τα άλλα μέλη του θιάσου παίξιμό της στα ομαδικά νούμερα του πρώτου μέρους (μια αναδρομή στην ιστορία της Ελλάδας) και κυρίως με την ερμηνεία της στο σόλο της: υποδυόταν μια πρέσβειρα και άλλαζε σε χρόνο-αστραπή κοστούμια για να μας μεταφέρει στις χώρες τις οποίες εκπροσωπούσε.

Το οριστικό "αντίο" στο θέατρο

Τη σεζόν 1991-92 η Άννα Καλουτά ένιωσε ιδιαίτερα ευτυχής όταν συνεργάστηκε με την Κάτια Δανδουλάκη και τον Γρηγόρη Βαλτινό στο έργο Άμπρα κατάμπρα. Και δυο χρόνια μετά αποφάσισε να πει το οριστικό "αντίο" στο θέατρο! Με πρόζα και πάλι: το έργο Και μαζί και μόνος των Νίκου Καμπάνη-Βύρωνα Μακρίδη είχε παρουσιαστεί κι άλλες φορές από αθηναϊκούς θιάσους, αλλά ο Βασίλης Τσιβιλίκας έδωσε μάλλον την καλύτερη παράστασή του: σεζόν 1993-94 στο θέατρο... Καλουτά! Αν και πρόκειται για καθαρόαιμη πρόζα, στον θίασο μετέχουν δυο στελέχη του μουσικού θεάτρου: η Άννα Καλουτά και ο Τζων Μοδινός που σε ένα σημείο τραγουδούν ακαπέλα το "Μ' αρέσεις" από το Μ' αγαπά, δεν μ' αγαπά και το θέατρο πέφτει από το χειροκρότημα. Η Καλουτά παίζει τη σαλονικιά μητέρα του Τσιβιλίκα που έρχεται χαράματα από τη Θεσσαλονίκη για να του φέρει μια νύφη. Εξαιρετική απόδοση ενός "δεύτερου" ρόλου που κλέβει την παράσταση. Το έργο παρουσιάζεται λίγο πριν το Πάσχα για λίγες εβδομάδες στο θέατρο "Εγνατία" της Θεσσαλονίκης και μετά το Πάσχα μεταφέρεται στο Μετροπόλιταν. Εκεί δηλώνει η Άννα Καλουτά ότι θα αποχαιρετίσει το κοινό της, τώρα που μπορεί ακόμα να παίζει, γιατί δεν θέλει να τη βλέπει ο κόσμος στη σκηνή και να αναρωτιέται: "Γιατί παίζει;"

Η τελευταία της εμφάνιση στο σανίδι στο πλευρό του Βασίλη Τσιβιλίκα: Και μαζί και μόνος

Η αποχώρησή της από το σανίδι δεν σήμανε όμως την αποχώρησή της από την ενεργό δράση: εμφανίστηκε σε άπειρες τηλεοπτικές εκπομπές για να μιλήσει για τη ζωή της, την καριέρα της, για το παλιό και το νέο θέατρο... Όσες φορές κι αν την πετύχαινα, δεν μπορούσα να μην την ακούσω, κι ας ήξερα καλά τις ιστορίες που έλεγε. Ήταν απολαυστική στις αφηγήσεις της. Ο λόγος της απέπνεε ήθος, φυσική ευγένεια, χιούμορ, κάποιες φορές αυτοσαρκασμό, πάντα σεβασμό  για τους συνομιλητές/τις συνομιλήτριες, το παρελθόν, τις αξίες που πρέσβευε ("Είμαι πουριτανή", ομολογούσε αφοπλιστικά...), την Ελλάδα που υπεραγαπούσε. Ήταν πάντα "μέσα στα πράγματα" (έβλεπε πολλή τηλεόραση, πήγαινε συχνά στο θέατρο--όχι όμως στην επιθεώρηση, γιατί τη στενοχωρούσε η "κατάντια" της). Κάθε Οκτώβρη, ήταν σταθερά καλεσμένη σε τηλεοπτικές εκπομπές για να μιλήσει για το θέατρο του '40. Έδινε το "παρούσα" σε εκδηλώσεις που διοργανώνονταν από διάφορους φορείς είτε για να τιμηθεί η ίδια είτε για να τιμηθούν άλλοι/ες συνάδελφοί της ή άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών.

Καλουτά-Βλαχοπούλου στη βράβευσή τους από το Θεατρικό Μουσείο (Ρεξ, 1995). Πίσω τους ο Κώστας Χατζηχρήστος

Σε τρεις βραβεύσεις της συναντήθηκε και με τη Ρένα Βλαχοπούλου. Το 1995 οι δυο τους είναι οι πρώτες ηθοποιοί που τιμούνται με το τιμητικό έπαθλο "Παναθήναια" του Θεατρικού Μουσείου για τη συνολική τους προσφορά στο μουσικό θέατρο. Σε μια συγκινητική εκδήλωση στο ανακαινισμένο θέατρο Κοτοπούλη-Ρεξ, η Καλουτά θυμάται ότι υπό την προστασία της Κοτοπούλη έκανε το ντεμπούτο της στο σανίδι: "Θαρρώ πως τη βλέπω εκεί στην κουίντα να με παρακολουθεί στο Μ' αγαπά, δεν μ' αγαπά...", είπε, και κάλεσε τη Μαρία Καλουτά να ανεβεί στη σκηνή για να μοιραστούν το βραβείο. Λίγη ώρα αργότερα, ανέβηκε στη σκηνή η Ρένα Βλαχοπούλου για να παραλάβει το δικό της έπαθλο και όταν κατέβηκε, η Άννα Καλουτά σηκώθηκε να τη φιλήσει: "Πάλι μάκια; Θα μας φύγει το μακιγιάζ", της λέει η Ρένα! 

Δυο χρόνια αργότερα οι δυο τους, μαζί με αρκετούς/ές ακόμα ηθοποιούς του ελληνικού κινηματογράφου, τιμούνται από ιδιωτικό φορέα για την προσφορά τους. Η εκδήλωση διοργανώνεται στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Καλουτά-Βλαχοπούλου σε μια ακόμα βράβευσή τους, στο Εθνικό Θέατρο, το 1997

Μα η σημαντικότερη βράβευση για τις δυο κορυφαίες του ελληνικού μουσικού θεάτρου ήρθε έξι χρόνια μετά, τον Ιανουάριο του 2003: ο τότε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος τις τιμά με τον Χρυσό Σταυρό του Ταξιάρχη του Φοίνικος σε μια σεμνή τελετή στο Προεδρικό Μέγαρο (μαζί με άλλες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, ανάμεσά τους ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και ο Δημήτρης Μαρωνίτης). Η Ρένα Βλαχοπούλου έχει από καιρό αποτραβηχτεί στο σπίτι της και τη διάκριση παραλαμβάνει ο σύζυγός της Γιώργος Λαφαζάνης. Η Άννα Καλουτά όμως είναι εκεί, παρούσα: θαλερή, ακαταπόνητη, λαμπερή, χειροκροτείται θερμά από όσους/ες παρευρίσκονται.

Όταν το 2002 ο Μάκης Δελαπόρτας έγραψε τη βιογραφία της Ρένας Βλαχοπούλου, η Καλουτά μοιράστηκε μαζί του αναμνήσεις από την κοινή ζωή τους για να συμπεριληφθούν στο βιβλίο. Σε διάφορες εκπομπές στις οποίες παρουσιάστηκε το βιβλίο του, η Καλουτά εμφανίστηκε με συγκινητική προθυμία για να μιλήσει για την παλιά συνάδελφο και φίλη που ποτέ δεν ξέχασε και πάντα τής τηλεφωνούσε για να τη ρωτήσει πώς είναι...

Στις 24 Ιουνίου 2005 η Άννα Καλουτά απολαμβάνει από τον θώκο του Ηρωδείου το αφιέρωμα του Φεστιβάλ Αθηνών στην παλιά της φίλη Σοφία Βέμπο με τη Χαρούλα Αλεξίου και τη Δήμητρα Γαλάνη. Σε κάποια στιγμή της συναυλίας οι δυο τραγουδίστριες χαρίζουν στη μεγάλη πρωταγωνίστρια ένα από τα τριαντάφυλλα που τους έχει προσφέρει κάποιος θεατής.
 
Απώλειες και αποχαιρετισμοί

Τον Οκτώβρη του 2003, λίγες μέρες αφότου συμπληρώσει τα 85 της χρόνια παίρνει μέρος στη 2η "Ημέρα του Έλληνα Ηθοποιού", την εκδήλωση που διοργανώνει το ΣΕΗ στο Ηρώδειο για να τιμήσει τους/τις ηθοποιούς Άννα Καλουτά, Βάσω Μανωλίδου, Αλέκα Παΐζη, Άννα Συνοδινού, Αλέκο Αλεξανδράκη, Λυκούργο Καλλέργη και Γιώργο Λαζάνη. Ξεσηκώνει το Ηρώδειο με τον αυτοσαρκασμό της, τις αναφορές στην ηλικία της ("Ο ηθοποιός δεν γερνάει, μεγαλώνει" είναι το μότο της!), τις αναμνήσεις της από τις δέκα εντολές που τής δίδαξε η Κοτοπούλη και βέβαια με το κλασικό φινάλε από ένα παλιό της νούμερο:
Κι εγώ που είμαι πάνω στη σκηνή
απ' τον καιρό  που ήμουν πιτσιρίκι
ε, δεν θα 'μαι στα μυαλά πολύ σωστή
που βγαίνω και πηδάω σαν κατσίκι.
Επιπόλαιη και τρελή
με φωνάζουνε πολλοί
που επάνω στη σκηνή ακόμα βγαίνω.
Μα το λέω θαρρετά
ας βρεθεί μια Καλουτά,
τα μαζεύω και στο σπίτι μου πηγαίνω!


Την επόμενη χρονιά βιώνει μια μεγάλη λύπη. Το θεάτρο "Καλουτά" γκρεμίζεται για να χτιστεί στη θέση του ένα σούπερ μάρκετ. Μπορεί να είχαν χάσει το θέατρο από το 1981 και να... πλήρωνε εισιτήριο για να μπει μέσα, όπως έλεγε συχνά, ωστόσο το όνομά της παρέμενε στη μαρκίζα, να θυμίζει στον κόσμο τουλάχιστον ποιες το έχτισαν. Με την πρόφαση ότι το θέατρο δεν πληροί κάποιες προϋποθέσεις ασφάλειας, απαγορεύεται η λειτουργία του και τελικά οι ιδιοκτήτες του το κατεδαφίζουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέατρο "Άννα-Μαρία Καλουτά" ήταν για πολλά χρόνια, μαζί με το "Ρεξ", το μοναδικό θέατρο της πρωτεύουσας που χτίστηκε από την αρχή για να γίνει θέατρο (καθώς όλα τα υπόλοιπα θέατρα της πόλης ήταν ή παλιοί κινηματογράφοι ή άλλοι χώροι που μετατράπηκαν σε θέατρα). Και όμως, αυτό το κόσμημα εξαφανίστηκε από τον θεατρικό χάρτη. Σήμερα μια πινακίδα θυμίζει ότι στη θέση αυτού του κτιρίου υπήρχε άλλοτε το θέατρο Καλουτά. Ευτυχώς έχει διατηρηθεί το όνομα της στάσης "Άννα και Μαρία Καλουτά" για τα λεωφορεία και τα τρόλλευ--για να δοθεί το όνομα αυτό στη στάση είχαν παλέψει πολύ οι δυο τους από τα χρόνια του '60...

Η Μαρία και η Άννα Καλουτά το 1997

Ωστόσο, η μεγαλύτερη λύπη έρχεται για την Άννα τον Οκτώβριο του 2006, όταν πεθαίνει η Μαρία Καλουτά. Χρόνια ζούσαν οι δυο τους με την αγωνία: "ποια θα φύγει πρώτη..." Τελικά η Μαρία δεν άντεξε και έπειτα από λίγα χρόνια ταλαιπωρίας, αποχώρησε. Ο χαμός της συντρίβει την Άννα. Πάντως, δεν το βάζει κάτω. Στρατιώτης της ζωής και του θεάτρου, θα συνεχίσει να δίνει τις μάχες της με την αισιοδοξία που τη διέκρινε πάντα. Εξακολουθεί να δέχεται με περηφάνεια τις τιμές που τής κάνουν από όλη την Ελλάδα (θυμάμαι χαρακτηριστικά τη χαρά της όταν την τίμησε το Αμερικανικό Κολλέγιο της Θεσσαλονίκης), τις προτάσεις των δημοσιογράφων να εμφανιστεί στις εκπομπές τους για να μιλήσει για το '40, για το θέατρο, για τους/τις συναδέλφους της... Σιγά-σιγά όμως αρχίζει να υποφέρει από τα πόδια της. Και αυτός είναι ο λόγος που αρχικά αρνείται την πρόταση που τής κάνει ο Σταμάτης Κραουνάκης να εμφανιστεί ξανά στο Ηρώδειο στη μεγαλειώδη παράσταση που ετοιμάζει εκείνος για το Φεστιβάλ Αθηνών με τίτλο X-Σκηνής: Αυτά που κάψαν το σανίδι. "Πονούν τα πόδια μου", του λέει. Και συμπληρώνει: "Όλοι της γενιάς μου έχουν φύγει". Δεν ήξερε, όπως έλεγε, αν αυτό είναι χαρά ή κατάρα...

Τελικά ένα βράδυ πηγαίνει με την παρέα της στην Αθηναΐδα, όπου τη σεζόν 2007-08 ο Κραουνάκης και η Σπείρα-Σπείρα παρουσιάζουν την παράσταση Πόσο σ' αγαπώ... επιθεώρηση! Το θέαμα τη γοητεύει. Δεν χρειάζεται να προσπαθήσει περισσότερο ο Κραουνάκης για να την πείσει: "Je suis a votre disposition, κύριε Κραουνάκη". Στις 27 και στις 28 Ιουνίου το κατάμεστο Ηρώδειο υποκλίνεται στην ανεπανάληπτη Άννα. Όμως η δικιά της υπόκλιση προς το κοινό είναι πιο βαθιά: ας τρέμει λίγο, ας χρειάζεται τη βοήθεια του Κραουνάκη και του Λάκη Λαζόπουλου για να σταθεί στα πόδια της. Είναι η λαμπερή Άννα Καλουτά που στα 90 της αποδεικνύει τη μοναδική στόφα της, τραγουδώντας και πάλι το "Ευζωνάκι", την "Επιπόλαιη", το "Μ' αρέσεις" και κλείνει με Κραουνάκη-Νικολακοπούλου: "Αν μας αντέξει  το σκοινί, θα φανεί στο χειροκρότημα". Και μπορεί για το φινάλε να πρέπει να καθήσει σε καρέκλα, αλλά νομίζω ότι αυτή η εικόνα ήταν ακόμα πιο ωραία: αυτή η Βασίλισσα δικαιούνταν να κάθεται στον θρόνο της. Αξίζει να παραθέσω ολόκληρη την εμφάνισή της από την πρώτη βραδιά στο Ηρώδειο, όπως ευτυχώς την κατέγραψε η ΕΤ-1 για να τη χαίρονται οι επόμενες γενιές.


Τη δεύτερη βραδιά, στις 28 Ιουνίου, μετά το "Χειροκρότημα", ξέφυγε λίγο από τον σκελετό που τής είχαν γράψει η Νικολακοπούλου και ο Κραουνάκης: "Θα ομιλήσω", προειδοποιεί τον Κραουνάκη που θέλει να κάνει φινάλε και μετά απευθύνεται στο κοινό: "Σας αγαπώ πολύ. Δεν ξέρω, μπορεί να είναι η τελευταία μου εμφάνιση, μόνο ο Θεούλης το ξέρει". Ο κόσμος άρχισε να φωνάζει "Όχι!" και εκείνη συνέχισε: "Πάντως, ευχαριστώ τον φίλο μου από 'δω που μου 'δωσε την ευκαιρία να έρθω άλλη μια φορά σε επαφή μαζί σας. Σας ευχαριστώ, σας ευχαριστώ, σας ευχαριστώ!".

28 Ιουνίου: η τελευταία εμφάνιση της Άννας Καλουτά στο σανίδι

Πάντως ακόμα και καθιστή, στον θρόνο της, τα πόδια της χόρευαν... Το σανίδι τής έδινε ενέργεια. Υπάρχει το παρακάτω ντοκουμέντο από αυτή τη δεύτερη βραδιά με μια συγκινητική λεπτομέρεια: όταν εμφανίζεται η Άννα Παναγιωτοπούλου για να υποκλιθεί, σκύβει και τής φιλά το χέρι, ενώ η Καλουτά τη φιλά στα μάγουλα...

Τελικά αυτή ήταν όντως η τελευταία της
εμφάνιση στο σανίδι. Ακολούθησαν λίγες ακόμα δημόσιες εμφανίσεις με αφορμή το βιβλίο που τής έγραψε ο Μάκης Δελαπόρτας με τον τίτλο Η κυρία επιθεώρηση και τελικά αποτραβήχτηκε στο σπίτι της, στην οδό Θήρας στην Κυψέλη. Στην τελευταία επέτειο της 28ης Οκτωβρίου η Άννα Καλουτά δεν εμφανίστηκε σε καμιά εκπομπή. Ίσως αυτό ήταν μια ένδειξη ότι το τέλος πλησίαζε... Συντροφιά της και στήριγμά της ο ηθοποιός Πάνος Κατσάνης, που τής στάθηκε τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής της σαν πραγματικός γιος, μοιράστηκε μαζί της τις χαρές αλλά και τις λύπες των τελευταίων χρόνων. Από το σπίτι της πληροφορήθηκε την απόφαση του Δήμου Αθηναίων να δώσει το όνομά της σε μια αίθουσα του υπό κατασκευή πολιτιστικού κέντρου του δήμου: αυτή η τελευταία τιμή τη γέμισε χαρά και απάλυνε κάπως τον πόνο για το χαμένο θέατρο της οδού Πατησίων.

Η Άννα Καλουτά υπήρξε η απόλυτη πρωταγωνίστρια, η απόλυτη βεντέτα του ελληνικού μουσικού θεάτρου. Στην επιθεώρηση είθισται το πρώτο όνομα του θιάσου να εμφανίζεται πάντα τελευταίο στην αποθέωση για να χαρεί το χειροκρότημα του κοινού. Αυτό ακριβώς έκανε η Άννα Καλουτά: περίμενε να υποκλιθούν όλες/όλοι οι τελευταίες/οι μεγάλες/οι της γενιάς της, η Ρένα Ντορ, ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Κώστας Χατζηχρήστος, η Ρένα Βλαχοπούλου, η Μαρία Καλουτά, η Σπεράντζα Βρανά. Και τελευταία, κορυφαία, εμφανίστηκε κι εκείνη στη σκηνή για το φινάλε της, κρατώντας δικαιωματικά για τον εαυτό της αυτή τη θέση. Πριν από λίγες ώρες στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, μια χορωδία τη συνόδευσε σ' αυτήν την τελευταία παράσταση με το τραγούδι που γράφτηκε για εκείνη: "Δυο πράσινα μάτια με μπλε βλεφαρίδες, με έχουνε κάνει τρελό..." Νομίζω ότι αυτός ο αποχαιρετισμός θα την ικανοποιούσε.

Συγκινητικά κείμενα για τον θάνατο της Άννας Καλουτά έγραψαν αυτές τις μέρες ο Γιώργος Σαρηγιάννης στα Νέα, ο Παναγιώτης Τιμογιαννάκης στον Ελεύθερο Τύπο (ένα εξαιρετικό κείμενο που "παίζει" με την έννοια της λέξης "μύθος") και ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης στον Αδέσμευτο Τύπο. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί, όπως παρατηρεί ο Τιμογιαννάκης, στάθηκαν μάλλον αμήχανα απέναντι στην αποχώρησή της, καθώς μάλλον δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν ή/και να διαχειριστούν το μέγεθος του μύθου της. Η κρατική τηλεόραση τα κατάφερε κάπως καλύτερα: η Μπήλιω Τσουκαλά παρουσίασε πριν από λίγο ένα αφιέρωμα στο οποίο εναλασσόταν η συγκίνηση και η χαρά μέσα από τις αναμνήσεις της Ροζίτας Σώκου και της Ζωής Φυτούση αλλά και αποσπάσματα από την τελευταία συνέντευξη που έδωσε η Καλουτά στην εκπομπή Έχει γούστο. Η αλήθεια είναι ότι ούτε αυτό είναι αρκετό. Στα αρχεία της ΕΡΤ υπάρχουν πάμπολλες εκπομπές με μαρτυρίες της, συνεντεύξεις της, δείγματα της δουλειάς της. Δεν άκουσα αν πρόκειται να προβληθεί κάτι από αυτά. Ωστόσο, ο Σιδερής Πρίντεζης ετοιμάζει για το Δεύτερο Πρόγραμμα ένα αφιέρωμα στην Άννα Καλουτά με σπάνιο υλικό από το ανεξάντλητο αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Μέχρι τότε σας προτείνω να τη χαρείτε σε μερικά αποσπάσματα από τηλεοπτικές της εμφανίσεις.

Στο οπτικοακουστικό αρχείο της ΕΡΤ υπάρχει ένα απόσπασμα από θεατρική εμφάνιση της Καλουτά το 1973. Πρόκειται για πολύτιμο ντοκουμέντο γιατί εμφανίζονται άλλα δυο επιθεωρησιακά θεριά της γενιάς της, η Ρένα Ντορ και ο Αλέκος Λειβαδίτης. Στο βίντεο αυτό η Καλουτά τραγουδά μια παλιά επιτυχία του Γιάννη Βογιατζή με τίτλο "Ο πρωταγωνιστής σας". Το τραγούδι αυτό ερμήνευε συχνά τα τελευταία χρόνια σε τηλεοπτικές της εμφανίσεις. Νομίζω ότι αξίζει να δείτε μια από αυτές τις εμφανίσεις της, το 2001 στην εκπομπή Συν και Πλην της ΝΕΤ. Εκτός από την Καλουτά μπορείτε να χαρείτε και το σκυλάκι της, τον Πάρη Β΄...


Όπως εγραψα και πιο πάνω η καλύτερη τηλεοπτική παρουσία της Καλουτά, από τις σωζόμενες τουλάχιστον, είναι στην εκπομπή της ΕΡΤ 1 Βραδιά επιθεώρησης που επιμελούνταν ο Γιώργος Λαζαρίδης, ο Ηλίας Λυμπερόπουλος και ο Γιώργος Κατσαρός. Αξίζει να δείτε αυτό το νούμερο, στο οποίο η Άννα Καλουτά θυμάται πολλούς ρόλους της πλούσιας καριέρας της.




Τέλος, αξίζει να δείτε δύο ακόμα νούμερα από τον Ελευθέριο Βενιζέλο του Παντελή Βούλγαρη. Θυμίζω πως η μουσική ανήκει στον Λουκιανό Κηλαηδόνη και οι στίχοι στον Λευτέρη Παπαδόπουλο.

ΠΗΓΕΣ: Πληροφορίες αντλήθηκαν από τις αμέτρητες συνεντεύξεις της Άννας Καλουτά που είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω τα τελευταία 25 χρόνια. Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν την ανάρτηση προέρχονται από τα βιβλία του Μάκη Δελαπόρτα Άννα Καλουτά: Η κυρία Επιθεώρηση (εκδόσεις Ορφέας, 2008) και Βίβα Ρένα (εκδόσεις Άγκυρα, 2002)