Πήγαινε κι όταν θα 'ρθεις...

Άλλο ένα άγνωστο τραγούδι σας παρουσιάζω σήμερα, για το οποίο σας έχω ξαναμιλήσει, αλλά σήμερα επιβάλλεται να το θυμηθούμε λόγω της ημέρας! Πρόκειται για το μοναδικό πολεμικό τραγούδι που ηχογράφησε η Ρένα Βλαχοπούλου το 1941, τις τελευταίες μέρες του ελληνοϊταλικού πολέμου και λίγο πριν μπουν οι Γερμανοί στην Ελλάδα...

Πέρσι τέτοιες μέρες θυμηθήκαμε με λεπτομέρειες τον ρόλο του ελαφρού τραγουδιού και της επιθεώρησης στον πόλεμο του '40. Το ξεκίνημα της καριέρας της Ρένας συνέπεσε με εκείνες τις δύσκολες μέρες της ελληνικής ιστορίας και η νεαρή Κερκυραία έβαλε το λιθαράκι της στην προσπάθεια που κατέβαλε ο καλλιτεχνικός κόσμος για να τονώσει το ηθικό του λαού όσο ο στρατός μαχόταν στα βουνά της Αλβανίας. Η Ρένα Βλαχοπούλου ανήκε στο δυναμικό του θεάτρου "Μοντιάλ" όπου βέβαια η ρενομέ τραγουδίστρια ήταν η μεγάλη Σοφία Βέμπο, που συγκινούσε το κοινό με το τραγούδι "Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά" αλλά και το διασκέδαζε με τις κωμικές παρωδίες ("Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του", "Στον πόλεμο βγαίνει ο Ιταλός"). Τρεις ήταν οι επιθεωρήσεις που ανέβασε ο θίασος του "Μοντιάλ" στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου: την πρόχειρη Πολεμική επιθεώρηση (όπου η Ρένα πρωτοτραγούδησε το πασίγνωστο "Κορόιδο Μουσολίνι", σε στίχους του Γιώργου Οικονομίδη, που δισκογράφησε όμως ο Νίκος Γούναρης, και το "Πατρίδα, πατρίδα, Ελλάδα δοξασμένη", παρωδία της "Διαμάντως" του Γιάννη Βέλλα, από τον Μίμη Τραϊφόρο που δισκογράφησε τελικά η Σοφία Βέμπο) διαδέχτηκε η επιθεώρηση Μπέλλα Γκρέτσια, όπου η Ρένα τραγουδούσε ένα μη πολεμικό τραγούδι, το "Γλυκά μου μάτια". Τον Μάρτιο του 1941 δόθηκε η πρεμιέρα της τρίτης επιθεώρησης της σεζόν που τιτλοφορήθηκε Πολεμική Αθήνα.

Στο αρχείο του Θεατρικού Μουσείου έχει σωθεί το πρόγραμμα αυτής της επιθεώρησης--το παρουσίασε η Βιργινία Φωτιάδου στη μεταπτυχιακή της διατριβή Η επιθεώρηση του 1940-41 (τμήμα Φιλολογίας, Α.Π.Θ. 1992) από όπου το αναδημοσιεύω κι εγώ:

Στην πρώτη πράξη βλέπουμε τους τίτλους από τα επίκαιρα νούμερα των ημερών εκείνων: "Ο τσολιάς σε άδεια" με την Ηρώ Χαντά και τον Μάνο Φιλιππίδη, "Η γυναίκα στον πόλεμο" με την Αννα και τη Μαρία Καλουτά, "Ο Ζαχαρίας τραυματίας" με τη Λίτσα Λαζαρίδου και τον Μίμη Κοκκίνη, "Ένας φαντάρος φεύγει για το μέτωπο" με τη Μαρία Καλουτά, τη Γεωργία Βασιλειάδου και τον Ανακτορίδη, "Επιστροφή στη βάση μας" με την Ντιριντάουα και το μπαλέτο". Φυσικά επίκαιρο είναι και το φινάλε που έχει τον τίτλο "Ένα όνειρο του Ντούτσε". Αμέσως πριν το φινάλε όμως ήταν παραδοσιακά η θέση της πρώτης τραγουδίστριας του θιάσου. Πράγματι, διαβάζουμε στο πρόγραμμα: "Σαν κι απόψε" με τη Σοφία Βέμπο. Υποθέτω ότι με κάποιο τρόπο οι συγγραφείς της επιθεώρησης Αλέκος Σακελλάριος, Χρήστος Γιαννακόπουλος και Δημήτρης Γιαννουκάκης είχαν επικαιροποιήσει τους στίχους αυτού του τραγουδιού που είχε λανσάρει η Βέμπο του καλοκαίρι του '40 και έδιναν στη Βέμπο την ευκαιρία να τραγουδήσει όλα τα πολεμικά σουξέ που είχε λανσάρει τους προηγούμενους μήνες.

Το ενδιαφέρον για μας όμως είναι το εναρκτήριο νούμερο της δεύτερης πράξης της Πολεμικής Αθήνας. Ο τίτλος του είναι "Στο καμπαρέ" και διαβάζουμε πως συμμετέχουν "το μπαλλέττο και η κ. Ρ. Βλαχοπούλου στο τραγούδι 'Πήγαινε κι όταν ξαναρθής'"... Η κυρία Ρένα Βλαχοπούλου, ευτυχώς για την ιστορία του ελαφρού τραγουδιού, πρόλαβε και ηχογράφησε σε δίσκο 78 στροφών το τραγούδι αυτό που ελάχιστα έγινε γνωστό. Αφενός η επιθεώρηση αυτή ανέβηκε αργά, στα μέσα Μαρτίου του '41, και παίχτηκε για λιγότερο από έναν μήνα, αφού σε λίγες μέρες η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα και οι νίκες του αλβανικού μετώπου ήταν πλέον παρελθόν... Αφετέρου πρέπει να ομολογήσουμε ότι οι στίχοι του Μίμη Τραϊφόρου δεν παρουσιάζουν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Άλλωστε ό,τι είχαν να πουν πια οι στιχουργοί για τον πόλεμο, το είχαν πει στα δεκάδες τραγούδια που είχαν γραφτεί και δισκογραφηθεί κυρίως από τη Σοφία Βέμπο, αλλά και από τη Δανάη Στρατηγοπούλου (η οποία δεν δέχτηκε να ηχογραφήσει άλλο πολεμικό τραγούδι πέρα από το υπέροχο "Άντε στο καλό", θεωρώντας πατριδοκαπηλική όλη αυτή την υπερπαραγωγή) την Κάκια Μένδρη, τον Νίκο Γούναρη και την Κούλα Νικολαΐδου. Θέλω ωστόσο εμείς σήμερα να θυμηθούμε αυτό τραγούδι (μας το παραχωρεί ο φίλος desmich από το κανάλι του στο greektube):

Δεν το πίστευα, καλέ μου,
δεν το πίστευα ποτέ μου
πως θα ρθει αυτή η ώρα
να φύγεις σαν τώρα.

Μα αφού πας για την πατρίδα
σαν περήφανη Ελληνίδα
σε φιλώ χωρίς να κλαίω
και να τι σου λέω:

Πήγαινε κι όταν θα 'ρθεις, θα είμαι δική σου.
Πήγαινε κι όπου βρεθείς να θυμηθείς:
Αν σε βρουν κάπου νεκρό εγώ εδώ πέρα
Νύχτα και μέρα εσένανε θα καρτερώ.

Όλα θα σε καρτερούνε
καλώς ήρθες να σου πούνε
κι όλα θα χαρούν τριγύρω
κοντά σου σαν γείρω.

Και πιασμένοι από το χέρι
στα παλιά γνωστά μας μέρη
της αγάπης το μεθύσι
σαν πρώτα θα αρχίσει...

Πήγαινε κι όταν θα 'ρθεις, θα είμαι δική σου.
Πήγαινε κι όπου βρεθείς να θυμηθείς:
Αν σε βρουν κάπου νεκρό εγώ εδώ πέρα
Νύχτα και μέρα εσένανε θα καρτερώ...

Ο συνθέτης Κώστας Γιαννίδης έγραψε ένα γλυκό βαλς γι' αυτούς τους στίχους, οι οποίοι όμως νομίζω πως ατυχώς αναφέρουν τη λέξη "νεκρός"--δεν νομίζω ότι ήθελε κανείς ή καμιά τις μέρες εκείνες να τραγουδά αυτό το ενδεχόμενο σε ένα ερωτικό τραγούδι, ακόμα κι αν η σκέψη δεν έφευγε στιγμή από το μυαλό τους...

Εν πάση περιπτώσει, το τραγούδι δεν έκανε κάποια ιδιαίτερη καριέρα και η μήτρα του πιθανότατα καταστράφηκε μόλις μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα και φρόντισαν να εξαφανίσουν όλα τα πολεμικά τραγούδια που εμψύχωναν το ελληνικό κοινό στον πόλεμο. Όσα τραγούδια σώθηκαν και ακούγονται σήμερα είναι είτε από μήτρες του εξωτερικού είτε από τις αυθεντικές πλάκες των 78 στροφών που διέσωσαν γενναίοι συλλέκτες είτε από ηχογραφήσεις που έγιναν μετά τον πόλεμο. Το πολεμικό αυτό τραγούδι της Ρένας "αναστήθηκε" για λίγο καιρό και ξανακυκλοφόρησε, όπως και κάποια ακόμα πολεμικά τραγούδια, στα χρόνια του Εμφυλίου, όταν πια η Ρένα βρισκόταν στην Αμερική. Έκτοτε η τύχη του αγνοούνταν. Τον περσινό Δεκέμβριο όμως επανεκδόθηκε σε μια συλλογή με τίτλο Μέρες Ραδιοφώνου: χρόνια του '40 που επιμελήθηκε ο Μ. Δελαπόρτας. Έτσι έχουμε τη σπάνια ευκαιρία να ακούσουμε και να χαρούμε την υπέροχη ερμηνεία της Ρένας Βλαχοπούλου: η νεανική της φωνή, αν και σχεδόν αγνώριστη, είναι μαγευτική: η τοποθέτησή της ίσως μαρτυρεί κάποιες περιορισμένες σπουδές που έκανε στο κλασικό τραγούδι λίγα χρόνια πριν, στην Κέρκυρα, και σίγουρα αποκαλύπτει τη δυναμική της και τις τραγουδιστικές της ικανότητες. Όπως έχουμε επανειλημμένα πει και στο παρελθόν, είναι κρίμα που η Ρένα ηχογράφησε μόνο πέντε τραγούδια στη δεκαετία του '40 και από αυτά έχουμε στη διάθεσή μας δυστυχώς μόνο τα δύο... Αλλά ελπίζουμε πάντα πως κάποιος συλλέκτης ή κάποια συλλέκτρια θα μας χαρίσει κάποτε αυτούς τους χαμένους θησαυρούς....

Όπως είπαμε και πέρσι, έχουν γραφτεί ωραιότατα πολεμικά ρεμπέτικα τραγούδια (διαβάστε τη φετεινή σχετική ανάρτηση του συν-blogger Allu Fun-Marx), αλλά η επιβλητική μορφή της Σοφίας Βέμπο και η προνομιούχα, τότε, θέση του ελαφρού τραγουδιού στο ραδιόφωνο, τη δισκογραφία και την κοινωνία, έχουν περιορίσει τη δόξα των πολεμικών ρεμπέτικων. Είναι η μόνη μέρα του χρόνου όμως που το ελαφρό μπορεί να πάρει τη ρεβάνς για τον σημερινό παραγκωνισμό του, οπότε ας δώσουμε για άλλη μια χρονιά τον... λόγο στη Σοφία Βέμπο, τη Δανάη, την Κάκια Μένδρη και την Κούλα Νικολαΐδου για να μας τραγουδήσουν το παράξενο αυτό μίγμα λύπης και χαράς που νιώθουν καθώς οι σύντροφοί τους φεύγουν για το μέτωπο... Και από φέτος θα δίνουμε τον λόγο και στη Ρένα Βλαχοπούλου που θα λέει γενναία στον καλό της "Πήγαινε κι όταν θα 'ρθεις, θα 'μαι δική σου..."