Απρίλης του 1962...

Η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Γιώργος Ζωγράφος και ο Γιώργος Κωνσταντίνου σε στιγμιότυπο από την Οδό Ονείρων του Μάνου Χατζιδάκι (φωτογραφία από το CD Οδός Ονείρων που κυκλοφορεί από τη MINOS EMI)

Την Οδό Ονείρων, τη θρυλική παράσταση του Μάνου Χατζιδάκι που ανέβηκε στο θέατρο «Μετροπόλιταν» το καλοκαίρι του 1962, τη θυμόμαστε συνήθως τον Ιούνιο, τον μήνα που «φιλοξενεί» την επέτειο του θανάτου του μεγάλου συνθέτη (15 Ιουνίου 1994), αλλά και την επέτειο της πρεμιέρας της παράστασης (14 Ιουνίου 1962). Συχνά επίσης τη θυμόμαστε τον Ιανουάριο, λόγω της επετείου του θανάτου του Δημήτρη Χορν που ήταν ο πρωταγωνιστής της παράστασης. Το όνομα του Δημήτρη Χορν είναι άρρηκτα δεμένο με αυτήν την παράσταση του Χατζιδάκι και με τον δίσκο που αποτύπωσε τη μουσική της και διέσωσε τη μοναδική του ερμηνεία στο «Ηθοποιός σημαίνει φως».

Ωστόσο υπάρχει ένα ακόμα όνομα που, αν και ήταν άρρηκτα δεμένο με την Οδό Ονείρων από τις πρώτες μέρες της προετοιμασίας της (πριν ακόμα ο Χορν «κλείσει» με τον θίασο του «Μετροπόλιταν») μέχρι και την τελευταία παράσταση του έργου (ο Χορν είχε αποχωρήσει από τον θίασο 3 εβδομάδες πριν «κατεβεί» το έργο), για δεκαετίες ολόκληρες είχε ξεχαστεί η σχέση του με την παράσταση αυτή. Φυσικά αναφέρομαι στο όνομα της Ρένας Βλαχοπούλου: η Ρένα Βλαχοπούλου ήταν η πρωταγωνίστρια της Οδού Ονείρων, αλλά ήταν και κάτι παραπάνω: ο άνθρωπος στον οποίο οφειλόταν σε ένα μεγάλο ποσοστό το ανέβασμα της παράστασης αυτής.

Σαν σήμερα λοιπόν, 46 χρόνια πριν, στις 10 Απριλίου 1962 οι αναγνώστες της εφημερίδας Τα Νέα διάβασαν την παρακάτω είδηση:

Η ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ «ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ»

Η Ρένα Βλαχοπούλου υπέγραψε συμβόλαιο και θα συνεργασθή την προσεχή καλοκαιρινή περίοδο με τον θίασο που θα εγκασταθή στο «Μετροπόλιταν». Η δημοφιλής βεντέττα του ελαφρού μουσικού θεάτρου θα εμφανισθή στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι «Οδός Ονείρων».

Στο έργο οι βασικοί ερμηνευταί θα πλαισιώνονται από νέους και νέες. Όσοι επιθυμούν να εμφανισθούν μπορούν να αποτείνωνται κάθε μεσημέρι 12 εώς 1 στο «Κεντρικό» στον Μάνο Χατζιδάκι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η είδηση πως ο Μάνος Χατζιδάκις θα ανεβάσει ένα «μουσικό θέαμα αξιώσεων» στο θέατρο της λεωφόρου Αλεξάνδρας είχε δημοσιευτεί στα Νέα μόλις 4 μέρες πριν, στις 6 Απριλίου. Στις 11 Απριλίου, η ίδια εφημερίδα ανακοίνωσε ότι στην ίδια παράσταση θα εμφανιστούν ο Μανώλης Καστρινός και η Χρυσούλα Ζώκα. Η συμμετοχή του Δημήτρη Χορν στον θίασο ανακοινώθηκε αργότερα, στις 16 Απριλίου. Η αναφορά όλων αυτών των ημερομηνιών έχει σημασία για να δείξουμε ότι η Ρένα Βλαχοπούλου ήταν η αφετηρία της Οδού Ονείρων. Και αυτό το έλεγε ο ίδιος ο Χατζιδάκις.

Όπως αναφέρει ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης σε άρθρο του για την Οδό Ονείρων στο περιοδικό Δίφωνο (τεύχος 21, Ιούνιος 1997), ο μεγάλος συνθέτης του διήγηθηκε κάποτε ότι εκείνη την εποχή «τον πλησίασαν δυο γνωστοί καλλιτέχνες, μία ηθοποιός και ένας χορευτής. ‘Όσο ζουν, μη γράψεις τα ονόματά τους’, μου είχε πει και το σέβομαι. Του ζήτησαν να τους δώσει τραγούδια για να μπορέσουν με τ’ όνομά του να εξασφαλίσουν θέατρο για το καλοκαίρι. […] ‘Όχι’, είπε εκείνος, ‘δεν θα σας δώσω τραγούδια, θα κάνουμε μια παράσταση όλοι μαζί. Μια μουσική παράσταση διαφορετική απ’ ό,τι έχει γίνει ώς σήμερα’».

Η διακριτικότητα του Χατζιδάκι είναι χαρακτηριστική. Από τις ημερομηνίες όμως στις οποίες δημοσιεύτηκαν οι παραπάνω ειδήσεις καταλαβαίνουμε ότι η ηθοποιός και ο χορευτής που τον πλησίασαν ήταν η Ρένα Βλαχοπούλου και ο Μανώλης Καστρινός, από χρόνια συνεργάτες σε θέατρα και νυχτερινά κέντρα της Αθήνας. Η Ρένα Βλαχοπούλου είχε ήδη εμφανιστεί με εξαιρετική καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία στο θέατρο Μετροπόλιταν τα καλοκαίρια του ’59 και του ’60. Προφανώς όμως ο επιχειρηματίας του, ο Τάκης Μακρίδης, ήθελε να εξασφαλίσει τη συνεργασία του Μάνου Χατζιδάκι που εκείνη τη χρονιά ήταν περιζήτητο όνομα στην καλλιτεχνική Αθήνα (είχαν προηγηθεί πολλές επιτυχίες του με τη Νάνα Μούσχουρη στη δισκογραφία και την Αλίκη Βουγιουκλάκη στον κινηματογράφο, ένα Όσκαρ για τα Παιδιά του Πειραιά, καθώς και η μουσική του για την εμπορικόταταη παράσταση του Δημήτρη Μυράτ Απόψε αυτοσχεδιάζουμε) και έτσι μάλλον έθεσε ως όρο για τη συνεργασία του με τους δύο καλλιτέχνες τη συμμετοχή του Χατζιδάκι στον θίασο.

Το σημαντικό ρόλο της Ρένας στην αφετηρία της Οδού Ονείρων επιβεβαίωσε στις αρχές του 2001 ο σκηνοθέτης Βασίλης Νικολαίδης στην τηλεοπτική εκπομπή Παράξενα πράγματα που προβλήθηκε στο Alter. Ο γνωστός σκηνοθέτης, που ένα χρόνο πριν είχε επιμεληθεί την επανέκδοση του CD της Οδού Ονείρων, είπε πως, όπως του διήγηθηκε ο ίδιος ο Χατζιδάκις, η Οδός Ονείρων ξεκίνησε όταν η Βλαχοπούλου είπε στον συνθέτη «Μάνο, έλα, γράψε μας κάτι».

Συνεπώς, την Οδό Ονείρων την οφείλουμε σε ένα μεγάλο βαθμό στη Ρένα Βλαχοπούλου. Ίσως λίγοι να το ήξεραν αυτό και ίσως να μην έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Ήταν όμως μεγάλη αδικία το ότι για χρόνια ολόκληρα, και ενώ η μουσική και τα τραγούδια της παράστασης ακολουθούσαν τη δική τους ανερξάτητη επιτυχημένη πορεία μετά το κλείσιμο της αυλαίας, ο περισσότερος κόσμος αγνοούσε ότι η Ρένα Βλαχοπούλου ήταν η πρωταγωνίστρια του έργου. Η αδικία αυτή οφειλόταν στο γεγονός ότι η Ρένα Βλαχοπούλου ανήκε τότε στη δισκογραφική εταιρία Philips/Polydor ενώ ο Μάνος Χατζιδάκις στην Columbia/EMI, από την οποία φυσικά κυκλοφόρησε ο δίσκος Οδός Ονείρων. Έτσι, η συμμετοχή της Ρένας σ’ αυτόν δεν ήταν δυστυχώς δυνατή. Και ακόμα χειρότερα, δεν υπήρχε ούτε μια αναφορά στο όνομά της στο εξώφυλλο του δίσκου, ανάμεσα στα ονόματα των υπολοίπων μελών του θιάσου (που μάλιστα κάποια από αυτά, όπως και η Ρένα, δεν ακούγονταν στα τραγούδια).

Την αδικία αυτή ήρθε να αποκαταστήσει ο Βασίλης Νικολαίδης στην επανέκδοση του δίσκου σε CD. Στο πλούσιο ένθετο αυτής της επανέκδοσης υπάρχουν αρκετές φωτογραφίες της Ρένας από την παράσταση (μια από αυτές βλέπετε εδώ) καθώς και πολύτιμες πληροφορίες για τους ρόλους της σ’ αυτήν. Θα αναφέρω περισσότερα για αυτούς τους ρόλους αργότερα, αλλά σήμερα, 46 χρόνια μετά την επίσημη αναγγελία της συνεργασίας Χατζιδάκι-Βλαχοπούλου, ήθελα να θυμηθούμε αυτή τη μικρή «ανοιξιάτικη» λεπτομέρεια. Άλλωστε, η Οδός Ονείρων μπορεί να παίχτηκε καλοκαίρι, ήταν όμως, σύμφωνα με τα λόγια του δημιουργού της, ο δρόμος όπου «γεννιούνται και πεθαίνουν τα όνειρα τόσων παιδιών, ίσαμε τη στιγμή που η αναπνοή τους θα ενωθεί με τ’ ανοιξιάτικο αεράκι του επιταφίου και θα χαθεί». Αυτή την ανοιξιάτικη μέρα ας προσπαθήσουμε να αφουγκραστούμε τις ανάσες των ανθρώπων που γέννησαν την Οδό Ονείρων την άνοιξη του 1962… Θα τις βρούμε μέσα σ' αυτό το CD. Ή καλύτερα, στα αυλάκια του δίσκου εκείνου (έστω και αν στο εξώφυλλό του σημειώνουμε μια τόσο ηχηρή απουσία!)...