Είκοσι χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον θάνατο της Ρένας Βλαχοπούλου. Είναι πολλά τα είκοσι χρόνια, κι όμως μοιάζουν να πέρασαν απίστευτα γρήγορα. Και για τον δημιουργό αυτού του blog η αναφορά στην επέτειο αυτή μοιάζει να έχει λίγη σημασία, αφού εκείνος νιώθει καθημερινά έντονη την παρουσία της Μούσας του, της σπουδαίας αυτής ηθοποιού και τραγουδίστριας, μέσα από το έργο που άφησε πίσω της. Ωστόσο, οι επέτειοι για αυτό το blog ήταν πάντοτε μια ευκαιρία για λίγο περισσότερο... σκάψιμο σε αρχεία και αναμνήσεις, και αυτό θα συμβεί και σήμερα!
Σκέφτηκα λοιπόν η φετινή επετειακή ανάρτηση για τα είκοσι χρόνια από τον θάνατο της Ρένας Βλαχοπούλου να παρουσιάσει είκοσι διαφημιστικές καταχωρίσεις που αφορούν δουλειές της, κυρίως δηλαδή εμφανίσεις της σε θεατρικές σκηνές ή νυχτερινά κέντρα καθώς και διαφημίσεις ταινιών της. Είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε γνωστούς ή λιγότερο γνωστούς σταθμούς στην καριέρα της, να σκεφτούμε την εξέλιξή της μέσα στις πέντε δεκαετίες που καλύπτουν οι διαφημίσεις αυτές, να... χαζέψουμε τα διαφημιστικά κόλπα και ενδεχομένως να... ψυχανεμιστούμε απαιτήσεις καλλιτεχνικές των διαφόρων εποχών...
Πρώτος σταθμός μια από τις πρώτες διαφημίσεις της καριέρας της Ρένας που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβρη του 1940. Λίγες μέρες πριν κηρυχτεί ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ο Μίμης Τραϊφόρος οργανώνει ένα πρόχειρο βαριετέ στο θερινό θέατρο Μακέδο: ο πολυμήχανος θεατρικός επιχειρηματίας Ανδρέας Μακέδος θέλει προφανώς να εκμεταλλευτεί τις υψηλές, ακόμα, θερμοκρασίες της Αθήνας και ο Τραϊφόρος θέλει να εκμεταλλευτεί κάποια... διαθέσιμα βράδια που έχει ο ίδιος και το επιτελείο του μετά από τις καλοκαιρινές τους υποχρεώσεις και λίγο πριν αναχωρήσουν για τη Θεσσαλονίκη με τον θίασο των αδελφών Καλουτά (εκεί, στο θέατρο Παλλάς τους βρήκε η κήρυξη του πολέμου...). Στο επιτελείο αυτό ανήκει και η νεαρή Κερκυραία τραγουδίστρια Ρένα Βλαχοπούλου που μετά από τις επιτυχείς εμφανίσεις της στο κοσμικό κέντρο Αρτζεντίνα (που βρισκόταν στο Καλαμάκι), το βαριετέ Όασις του Ζαππείου και τον κινηματογράφο Αθηνά της οδού Πατησίων, το όνομά της ακούγεται ολοένα και περισσότερο. Γι' αυτό διαβάζουμε, με μικρά βέβαια στοιχεία, πως πρόκειται για την "εφετινήν αποκάλυψιν" του τραγουδιού...
Τρία χρόνια μετά τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ για τη νεαρή τραγουδίστρια. Είναι πλέον "εστεμμένη" Βασίλισσα της Τζαζ, μέσα στην καρδιά της Κατοχής, και το όνομά της στις διαφημίσεις συνυπάρχει "επί ίσοις όροις" με άλλα μεγάλα ονόματα του μουσικού (και όχι μόνο...) θεάτρου. Στη δεύτερη στάση του σημερινού αφιερώματος, για παράδειγμα, τον Αύγουστο του 1943, στη διαφήμιση του θρυλικού βαριετέ Λουξ που βρισκόταν στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, τα ονόματα της Ρένας, της Άννας Καλουτά και του Βασίλη Αυλωνίτη στοιχειοθετούνται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο...
Μετά τον πόλεμο, η Ρένα αφήνει την Ελλάδα για μερικά χρόνια και εμείς την ακολουθούμε. Συντροφιά με τον βασικότερο συνεργάτη της στα χρόνια του πολέμου, τον συνθέτη και πιανίστα Γιάννη Σπάρτακο, ξεκινούν μια μεγάλη περιοδεία στην Πόλη, τη Μέση Ανατολή και τις ΗΠΑ. Τις εμφανίσεις τους στο Κάιρο θα θυμηθούμε στον τρίτο σταθμό αυτής της επετειακής διαδρομής: ξεχώρισα αυτή τη διαφήμιση του κοσμικού κέντρου Carlton γιατί αναφέρει τους τίτλους τριών τραγουδιών ("Δεν φταις εσύ", "Αχ Ρίνα Κατερίνα", "Θα ξεχαστώ", πιθανότατα συνθέσεις του Σπάρτακου--το τρίτο δεν αποκλείεται να είναι η "Λήθη"...) που "έχουν ρίξει το ρεκόρ των μπις (sic)"
Η τέταρτη στάση του φετινού αφιερώματος γίνεται στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στο Toledo, Ohio. Το καλλιτεχνικό ζευγάρι "Rena and Spartacos" φαίνεται πως γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία εκεί προς το τέλος του 1949. Η διαφήμιση που βλέπετε αφορά την 6η εβδομάδα των εμφανίσεών τους στο La Rue Lounge ("A bit of Old France in Toledo" γράφει χαρακτηριστικά η διαφήμιση). Εκεί το κοινό μπορεί να ακούσει την "beautiful Rena" να τραγουδά όχι μόνο αγγλικά αλλά και ελληνικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά και Yiddish. Λόγω της μεγάλης τους επιτυχίας η Ρένα και ο Σπάρτακος επέστρεψαν στο Toledo για δεύτερο κύκλο εμφανίσεων το 1950 ("back by popular demand" έγραφαν οι διαφημίσεις). Η εφημερίδα Toledo Blade έγραφε τον Νοέμβριο του 1949 πως η ερμηνεία της Ρένας θύμιζε ερμηνείες της Helen Morgan, αλλά η Ρένα, χρόνια μετά, απέδιδε την επιτυχία της και στα ωραία της πόδια που αποκαλύπτονταν στους θαμώνες του κέντρου χάρη τους καθρέφτες που υπήρχαν στο πάτωμα της σκηνής...
Το 1951 η Ρένα επιστρέφει στην Ελλάδα, και στον πέμπτο σταθμό του σημερινού αφιερώματος βρισκόμαστε στο θέατρο Σαμαρτζή όπου επανεμφανίζεται τον Αύγουστο του 1951. Οι διαφημίσεις την παρουσιάζουν και πάλι ως βασίλισσα, αλλά φαίνεται πως πέντε χρόνια μετά το μουσικό κλίμα έχει κάπως αλλάξει και έτσι δεν είναι πλέον η Βασίλισσα της Τζαζ, αλλά η Βασίλισσα του Μοντέρνου Τραγουδιού...
Ο έκτος σταθμός της σημερινής μας διαδρομής είναι το θέατρο Κυβέλης, όπου το φθινόπωρο του 1954 ξεκινά παραστάσεις ένας μεγάλος εταιρικός θίασος αποτελούμενος από πολλά εκλεκτά ονόματα του ελαφρού μουσικού θεάτρου. Τα δύο πρώτα ονόματα στο πρόγραμμα είναι αυτά της Μαρίκας Κρεβατά και της Ρένας Βλαχοπούλου, ωστόσο οι διαφημίσεις της εποχής εκείνης θέλουν να κεφαλαιοποιήσουν τη μεγάλη επιτυχία που έχει γνωρίσει η Ρένα το προηγούμενο καλοκαίρι στο θέατρο Βέμπο τόσο με τα τραγούδια της όσο και με το πρώτο της νούμερο, το "Κάνε μου τέτοια": έτσι το όνομά της ξεχωρίζει από τον υπόλοιπο θίασο του θεάτρου Κυβέλης, αφού βρίσκεται εντός πλαισίου και συνοδεύεται από τον χαρακτηρισμό "η μεγάλη βεντέτα της εποχής".
Οι διαφημιστικές εταιρίες και οι επιχειρηματίες (οι τελευταίοι ενδεχομένως λόγω και των απαιτήσεων των ηθοποιών--αν και η Ρένα πάντοτε δήλωνε πως "ποτέ δεν ρώτησα πού θα μπει το όνομά μου"...) σκαρφίζονταν διάφορους τρόπους για να τραβήξουν την προσοχή του κοινού. Έτσι, τη χειμερινή σεζόν 1958-59 η Ρένα επιστρέφει έπειτα από απουσία ενός έτους στις επιχειρήσεις του Βασίλη Μπουρνέλλη και το θέατρο Ακροπόλ, και το όνομά της μπαίνει σε ξεχωριστή διαφημιστική καταχώριση από τον υπόλοιπο θίασο (επικεφαλής του οποίου είναι η Ρένα Ντορ, ο Βασίλης Αυλωνίτης, η Γεωργία Βασιλειάδου, ο Κούλης Στολίγκας, η Μπέτυ Μοσχονά και ο Αλέκος Λειβαδίτης). Εκτός από τις δυο διαφημιστικές καταχωρίσεις του Ακροπόλ και της επιθεώρησης Χειμώνας στην Αθήνα, στον έβδομο αυτό σταθμό της διαδρομής μας βλέπουμε και διαφήμιση του Κάστρου, του κέντρου δηλαδή στο οποίο ο Γιώργος Οικονομίδης παρουσιάζει την επιθεώρηση πίστας Χούλα Χουπ και κιθαρίτσα. Στο επιτελείο του ανήκουν η Ρένα Βλαχοπούλου, η Μάριον Σίβα, το χορευτικό ζευγάρι Φλερύ-Άλμα, ο μαέστρος Αλέκος Σπάθης με τη σύζυγό του Μαίρη Μοντ, ο "μοντέρνος τραγουδιστής" Φρειδερίκος και ο νεαρός Χάρρυ Κλυνν!...
Τρία χρόνια μετά, τον Νοέμβρη του 1961, η Ρένα Βλαχοπούλου συμμετέχει σε ένα φιλόδοξο εγχείρημα των αδελφών Άννας και Μαρίας Καλουτά: οι δημοφιλείς πρωταγωνίστριες συγκροτούν αποκλειστικά γυναικείο θίασο για να παρουσιάζει στο ολοκαίνουριο θέατρό τους το έργο του Γιώργου Γιαννακόπουλου Της φυλακής τα σίδερα. Μια μη δεδηλωμένη προσπάθεια ανανέωσης του επιθεωρησιακού είδους που φαίνεται πως άρεσε στους κριτικούς αλλά δεν ευτύχησε εμπορικά--άλλωστε παρουσιαζόταν σε ώρες που το κοινό της Αθήνας μάλλον δεν είχε συνηθίσει να βλέπει θέατρο, δηλαδή σε προ-απογευματινές (μεσημεριανές στην ουσία) παραστάσεις, καθώς σε απογευματινές και βραδινές παιζόταν η Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη... Παρά την παρουσία πέντε σπουδαίων πρωταγωνιστριών και άλλων καλών ανερχόμενων ηθοποιών το έργο κατέβηκε πολύ γρήγορα... Η διαφήμισή του είναι ο όγδοος σταθμός του σημερινού αφιερώματος.
Για την ένατη στάση μας μεταφερόμαστε και πάλι στις ρεβί πίστας και συγκεκριμένα σε αυτήν που παρουσίαζαν η Μπελίντα και ο Γιάννης Βογιατζής, ανερχόμενο κι εκείνος αστέρι του τραγουδιού, τη σεζόν 1961-62 στην Παλιά Αθήνα. Ο τίτλος της ρεβί ήταν Άλλοτε και τώρα και λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα της ανακοινώνεται μέσω των διαφημίσεων στον Τύπο ότι με το συγκρότημα θα συμπράξει "η μόνη που λείπει από τους εκλεκτούς του αθηναϊκού κοινού", δηλαδή η Ρένα Βλαχοπούλου. Η Ρένα είχε περάσει ένα αρκετά δύσκολο φθινόπωρο, με την ολοκλήρωση των παραστάσεων της Οδού Ονείρων, τα γυρίσματα του Μερικοί το προτιμούν κρύο, του πρώτου μιούζικαλ της Φίνος Φιλμ και του Δαλιανίδη, και με ένα πρόβλημα υγείας που οδήγησε σε εγχείρηση στον λαιμό της (και ήταν η αιτία να καθυστερήσουν αρκετά και τα γυρίσματα της ταινίας). Φαίνεται πως δεν είχε σκοπό (ή και αντοχές...) να εργαστεί εκείνον τον χειμώνα, αλλά τελικά η Μπελίντα την έπεισε και έτσι για το υπόλοιπο της σεζόν παρουσιαζόταν ως "έκτακτη συμμετοχή" στις διαφημίσεις της Παλιάς Αθήνας (από την επόμενη σεζόν θα έπαιρνε και πάλι τα ηνία στα κέντρα στα οποία θα εμφανιζόταν...).
Έναν χρόνο μετά δημοσιεύτηκε η διαφήμιση που βλέπουμε στον δέκατο σταθμό της διαδρομής μας και σχετίζεται με την κινηματογραφική καριέρα της Ρένας χωρίς ενδεχομένως να το υποπτεύεται ακόμα και η ίδια... Τον Δεκέμβριο του 1963 οι θεατρικές επιχειρήσεις του Βασίλη Μπουρνέλλη προβάλλουν σε μια ενιαία διαφήμιση τις δύο παραστάσεις που παρουσιάζουν εκείνη τη σεζόν: τη Χαρτοπαίχτρα του Δημήτρη Ψαθά με που ανέβασε ο θίασος της κ. Κατερίνας και την επιθεώρηση Κόκκινα Τριαντάφυλλα που ανέβασε ο θίασος Ρένας Βλαχοπούλου-Καίτης Μπελίντα-Θανάση Βέγγου-Γ. Δάνη. Δεν είναι ξεκάθαρο το πότε ακριβώς αποφασίστηκε να παίξει η Ρένα τον ρόλο της χαρτοπαίχτρας στο σινεμά (κάποια στιγμή ο Γιάννης Δαλιανίδης δήλωσε πως ζήτησε από τον Φίνο να "κλείσει" το έργο για τη Βλαχοπούλου αμέσως μόλις ανακοινώθηκε ο τίτλος του από τον Ψαθά και την Κατερίνα και ο Φίνος του είπε ότι το είχε ήδη κλείσει...). Το σίγουρο όμως είναι ότι εκείνο τον Δεκέμβρη τα γυρίσματα δεν είχαν ακόμα ξεκινήσει (το φιλμ γυρίστηκε το καλοκαίρι του '64) και σε καμία περίπτωση το κοινό δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως η Ρένα θα ταυτιζόταν αργότερα με τον ρόλο αυτό...
Η τεράστια επιτυχία της Ρένας στο σινεμά του Φίνου και του Δαλιανίδη θα τονώσει την καριέρα της σε απίστευτο βαθμό και το όνομά της θα αποκτήσει τεράστια δύναμη τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο. Τον Μάιο του 1966 έχει ήδη ολοκληρωθεί η πρώτη περίοδος της συνεργασίας της με τη Φίνος Φιλμ (λίγους μήνες νωρίτερα είχε προβληθεί το τέταρτο μιούζικαλ αυτής της συνεργασίας, το Ραντεβού στον αέρα) και η Ρένα ετοιμάζεται πλέον για τη συνεργασία της με την εταιρία Καραγιάννης-Καρατζόπουλος. Σε αυτό το... μεταίχμιο οι διανομείς θα θυμηθούν μια ταινία της που είχε περάσει σχετικά απαρατήρητη στην πρώτη της προβολή, την άνοιξη του 1962. Το Όταν λείπει η γάτα του Αλέκου Σακελλάριου "βγαίνει" στις αίθουσες της δεύτερης προβολής και οι διαφημιστικές καταχωρίσεις προβάλλουν τώρα υπέρ το δέον τη συμμετοχή της Ρένας στο φιλμ αυτό: στους τίτλους της ταινίας το όνομά της είναι δεύτερο (προηγείται ο Βασίλης Αυλωνίτης), και στην ίδια την υπόθεση του έργου ο ρόλος της είναι σαφώς δευτερεύουσας σημασίας, αφού η έμφαση της ιστορίας δίνεται στα δύο νεαρά ζευγάρια του έργου (η Ρένα σχεδόν εξαφανίζεται στο δεύτερο μισό της ταινίας). Όλα αυτά όμως δεν έχουν πλέον καμιά σημασία για τον κόσμο της διαφήμισης: το ατού της ταινίας είναι η Ρένα και η διαφημιστική καταχώριση αυτής της νέας εξόρμησής της, που τη βλέπουμε στην ενδέκατη στάση του σημερινού αφιερώματος, το... ξεκαθαρίζει (η διαφήμιση προέρχεται από το πολύτιμο αρχείο του κ. Μάκη Σούρμπη).
Στη δωδέκατη στάση μας θα ασχοληθούμε με τη δεύτερη από τις τρεις ταινίες της συνεργασίας της Ρένας με την εταιρία Καραγιάννης-Καρατζόπουλος, το Βίβα Ρένα, που προβλήθηκε τον Νοέμβριο του 1967. Η διαφημιστική ομάδα της εταιρίας αξιοποιεί τις θετικές κριτικές που γράφτηκαν στον Τύπο μετά την πρεμιέρα του φιλμ--κυρίως βέβαια για τη Ρένα και όχι για την ίδια την ταινία. Αξίζει τον κόπο να τις διαβάσουμε...
Για τις επόμενες τρεις στάσεις θα επιστρέψουμε στο θέατρο. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60 η Ρένα συνεργάζεται κυρίως με τον Βασίλη Μπουρνέλλη. Το όνομά της δεν είναι απλώς πρώτο στη θιασαρχική φίρμα (μια θέση που θα κρατήσει σταθερά από το 1965 ως το τέλος της καριέρας της με... μιάμιση εξαίρεση!), αλλά είναι και... επαναλαμβανόμενο στις διαφημιστικές καταχωρίσεις, σαν να πρέπει να... εμπεδώσει το κοινό ότι στις παραστάσεις αυτές πρωταγωνιστεί η Ρένα Βλαχοπούλου... Έτσι, στη δέκατη τρίτη στάση του σημερινού αφιερώματος βλέπουμε το κάτω μισό μιας σελίδας από το Έθνος (Ιούνιος 1967) που περιλαμβάνει τέσσερις διαφημιστικές καταχωρίσεις για την επιθεώρηση Λουλουδισμένη Αθήνα, στις οποίες το όνομα της Ρένας Βλαχοπούλου αναγράφεται συνολικά πέντε φορές!
Και λίγους μήνες μετά, τον Νοέμβρη του 1967, ακολουθείται η ίδια τακτική για τις διαφημιστικές καταχωρίσεις της επιθεώρησης Αθήνα χαρτοπαίχτρα που ανεβαίνει στο θέατρο Ακροπόλ. Το όνομα της Ρένας αναγράφεται συνολικά δέκα φορές! Το βλέπουμε στη δέκατη τέταρτη στάση της διαδρομής μας.
Μεταφερόμαστε και πάλι στον χώρο του κινηματογράφου για τον δέκατο έκτο και τον δέκατο έβδομο σταθμό της σημερινής διαδρομής. Στις αρχές της δεκαετίας του '70 η Ρένα Βλαχοπούλου έχει επιστρέψει στη Φίνος Φιλμ που "χτίζει" πλέον πάνω της ταινίες που υπογράφουν ο Γιάννης Δαλιανίδης και ο Αλέκος Σακελλάριος. Αρχικά η εταιρία προβάλλει στις διαφημίσεις την αλλοτινή "Βασίλισσα της Τζαζ" ως "Βασίλισσα του Γέλιου και της Χαράς", ενώ σύντομα επιστρατεύονται και επιθετικοί προσδιορισμοί σε... τριάδες! Έτσι, βλέπουμε πως τον Νοέμβρη του 1970, στις διαφημίσεις της ταινίας Η θεία μου η χίπισσα, η Ρένα χαρακτηρίζεται "ακαταμάχητη, ακάθεκτη και θεότρελη"...
