Σαν σήμερα το 1970: Έρχονται, δεν έρχονται

Στις 5 Αυγούστου 1970 η Ρένα Βλαχοπούλου εμφανιζόταν στην επιθεώρηση Έρχονται, δεν έρχονται που παιζόταν στο Θέατρο του Εθνικού Κήπου από τις 27 Ιουνίου.  Η επιθεώρηση των Κώστα Νικολαΐδη-Ηλία Λυμπερόπουλου, που γνώρισε τεράστια επιτυχία, επανέφερε τον μαέστρο Γιώργο Μουζάκη στις επιχειρήσεις του Βασίλη Μπουρνέλλη (από τις οποίες είχε αποχωρήσει για μία δεκαετία περίπου). Το έργο παρουσιαζόταν από τον θίασο Ρένας Βλαχοπούλου-Σταύρου Παράβα-Νινής Τζάνετ με τη σύμπραξη της Ελένης Προκοπίου και της Γκιζέλας Ντάλι και του χορευτικού ζεύγους Φώτη Μεταξόπουλου-Νάντιας Φοντάνα.

Σύμφωνα με τον Φάνη Κλεάνθη των Νέων, ο τίτλος Έρχονται δεν έρχονται ήταν ο πέμπτος κατά σειρά που δόθηκε στο έργο. Είχαν προηγηθεί το Μάταλα, μάταλα (αν και αυτός αρχικά λεγόταν ότι θα είναι ο τίτλος ενός μιούζικαλ που θα ανέβαινε στον Κήπο με πρωταγωνίστρια τη Ρένα Βλαχοπούλου),  το Ντίρλα-ντίρλα-ντιρλαντά (που ήταν ένα από τα βασικά νούμερα του έργου), το Κυρά-Γιώργαινα, τη σκούπα και το Έρχεται, δεν έρχεται. Οι συγγραφείς δήλωσαν πως με τον τίτλο Έρχονται, δεν έρχονται μπορεί να υπονοούνται τα δολάρια της αμερικανικής βοήθειας, μπορεί και οι εκλογές, μπορεί και κάποια πρόσωπα της επικαιρότητας (ο Καραμανλής ή ο Γλύξμπουργκ;...). 

Πάντως, το περιοδικό Οικογενειακός θησαυρός, που παρουσίασε δισέλιδο ρεπορτάζ από τις πρόβες, έγραψε πως κάποια στιγμή συζητήθηκε και ο τίτλος Τρίχες. Ήταν η εποχή που στο Λονδίνο γνώριζε τεράστια επιτυχία το μιούζικαλ Hair και ο Φώτης Μεταξόπουλος αποφάσισε να μεταφέρει κάποια από τα τραγούδια του έργου στη σκηνή του Θεάτρου Εθνικού Κήπου.

Το ρεπορτάζ στον Οικογενειακό Θησαυρό υπογράφει το Κουνούπι. Δεν είμαι σίγουρος για την ταυτότητα του ρεπόρτερ, έχω την εντύπωση πως ήταν ένας από τους διευθυντές του περιοδικού, πιθανώς ο Δ. Αγγελόπουλος. Παρουσιάζω ολόκληρο το ρεπορτάζ: αν και οι πληροφορίες που δίνει για το έργο δεν είναι πολλές (και μέρος του αναλώνεται σε αναφορές στο ίδιο το... Κουνούπι και το περιοδικό), αποτυπώνει ως ένα βαθμό το κλίμα των προβών και γενικότερα της εποχής εκείνης...

"Μαλλιά στον Κήπο". Κάπως έτσι θάταν ο σωστός τίτλος της επιθεωρήσεως, που παίζεται στο θέατρο "Μπουρνέλλη" του Εθνικού Κήπου. Για να ακριβολογήσουμε, καλύτερα, στη θέσι της λέξεως "μαλλιά" θα μπορούσε να μπη η λέξι "Τρίχες". Θάμαστε μέσα στα πράγματα αλλά... Ο Βασίλης Μπουρνέλλης, ο ρέκτης θεατρικός επιχειρηματίας, πρόβαλε βέτο στους συγγραφείς:

--Όχι και "τρίχες", βρε παιδιά. Θα γίνη καμιά σύγχυσι.

--Δηλαδή;

--Θα νομίζη ο κόσμος πως το έργο... είναι ό,τι λέει ο τίτλος.

--Μα...

Την αντίρρησι την είχε πρώτος ο χορογράφος, χορευτής και σκηνοθέτης της νέας επιθεωρήσεως, που η πρεμιέρα της δόθηκε την περασμένη εβδομάδα. 

Ο Φώτης είχε, βλέπετε, μεταβή στο Λονδίνο ειδικά για τις "Τρίχες". Τις είδε, ενθουσιάστηκε και επέστρεψε με το κεφάλι γεμάτο όχι τρίχες, αλλά ιδέες.

--Μα τι είναι επιτέλους αυτές οι "Τρίχες", βρε Φώτη; τον ρωτήσαμε.

Απόρησε.

--Είσαι ντιπ απληροφόρητος λοιπόν;

--Μάλλον.

--Μάθε, λοιπόν, πως το έργο "Τρίχες", ή "Μαλλιά αν θέλης, παίζεται δυο χρόνια στο Λονδίνο και χαλάει κόσμο. Προσκύνημα κάνουν οι Εγγλέζοι κάθε βράδυ στο ταμείο του θεάτρου.

--Για τις τρίχες;

--Μάλιστα. Και μη γελάς. Είναι το πιο έξυπνο μιούζικαλ της σύγχρονης εποχής. Εκφράζει τα νέα κοινωνικά ρεύματα και τις πνευματικές τάσεις των προηγμένων ανθρώπων.

--Σοβαρολογείς;

--Μάλιστα. Οι τρίχες, κύριέ μου, είναι η σφραγίδα της εποχής μας.

--Κύριε ελέησον!

Ο Φώτης δεν έδωσε σημασία. Πήρε αμπάριζα και συνέχισε με ιερό πάθος την "κατήχησί" μας.

--Όλα στη ζωή σήμερα είναι... τρίχες. Από κει ξεκινούν τα πάντα. Στην Αγγλία, στη Γερμανία, στην Αμερική.

--Μη μου πης.

--Στο λέω. Το μιούζικαλ παίζεται με την ίδια επιτυχία και στο Μπροντγουαίη. Και σηκώνει θύελλες κάθε βράδυ. Έτσι και μεις... 

 

Ούτε λίγο ούτε πολύ ο Μεταξόπουλος έπεισε τον κ. Μπουρνέλλη με την θεωρία περί... τριχών. Ευθύς εκλήθησαν οι συγγραφείς Κ. Νικολαΐδης και Ηλ. Λυμπερόπουλος κι έκοψαν πάνω στα ελληνικά μέτρα τις λονδρέζικες "Τρίχες". Το έργο ετοιμάστηκε και ξεκίνησαν οι πρόβες.

Ώσπου την τελευταία στιγμή, για λόγους ευαισθησίας των Αθηναίων, ο τίτλος της νέας επιθεωρήσεως άλλαξε και έγινε "Έρχεται, δεν έρχεται".

Όμως καλύτερα θα ήταν να μείνη αγνός και παρθένος: "Τρίχες".

Τι λέτε κι εσείς;

Τις προφέρεις και γεμίζει το στόμα σου.

 

Νάμαστε λοιπόν και πάλι για το... παλιό μας βιολί. Ο ρεπόρτερ-κουνούπι παίρνει πέννα και χαρτί και... πάει για τρίχες. Δουλειά κι αυτή, ε;

Βράδυ, αργά, ώρα 11 και κάτι... Μόνο δυο προβολείς στέλνουν τις φωτεινές δέσμες τους πάνω στο παλκοσένικο του θεάτρου του Εθνικού Κήπου όπου γίνονται οι πρόβες. Η Ρένα Βλαχοπούλου και ο Σταύρος Παράβας, στημένοι στη σκηνή, υπό τους μελωδικούς ρυθμούς του μαέστρου Γιώργου Μουζάκη, "στρώνουν" μια σειρά από χαριτωμένα σκετς, δεμένα με τολμηρή πολιτική σάτιρα και καυτό χιούμορ. 

Στο αντίκρυσμά μας, καθώς περνάμε μουλωχτά πίσω από τα σκηνικά, η Ρένα Βλαχοπούλου διακόπτει για λίγο την πρόβα.

--Όχι πιτσιρδέλες φωτογραφίες στο περιοδικό. Φτιάχτε κάτι μεγάλο, τσιγκούνηδες.

Ο υποβολέας και ο Παράβας τα χάνουν, καθώς φαίνεται να διερωτώνται: πού τους είδε η Ρένα...

--Τι με κυττάτε σαν χαζοί; τους ρωτάει εκείνη.

--Μάτι έχεις, παιδί μου εσύ, ή αστρίτη; της πετάει ο Παράβας και σταυροκοπιέται, καθότι Σταύρος...

Ο φωτορεπόρτερ μας κ. Καραμανώλης στέλνει μερικές δέσμες από το φλας της μηχανής του που καρφώνει στο νεγκατίφ τού φιλμ του ζωντανές πόζες από τις νυχτερινές πρόβες.

Στο μεταξύ ο σκηνοθέτης διαμαρτύρεται:

--Πρόβες κάνουμε τώρα ή φωτογραφίες;

--Και τα δυο! του πετάει η Βλαχοπούλου, που τον αγριοκυττάει... φιλικά.

Σε μια μικρή ανάπαυλα της πρόβας, ξεμοναχιάζουμε την Βλαχοπούλου.

--Ρένα...

--Λέγε, βρε κουτσομπόλικο κουνούπι, που δεν σε πιάνει ψόφος να ησυχάσουμε κι εμείς και οι κουίντες με τα τσιμπήματά σου. Τι θέλεις πάλι από μένα;

--Ιντερβιού.

--Να σε βράσω. Γράψε, βρε, πόσο ωραία γυναίκα είμαι. Δεν είμαι, μωρέ;

--Μπουκιά και συχώριο.

--Λίγο σιτεμένη, όμως, ε;

--Μωρέ μπουκιά, σου λέω.

--Δεν πιστεύω να γράψης αυτά που λέμε τώρα;

--Πώς σου πέρασε τέτοια ιδέα;

--Ξέρω γω;

--Πώς βλέπεις, Ρένα, την επιθεώρησί σας;

--Εγώ δεν την βλέπω. Την παίζω. Εσύ πώς την βλέπεις;

--Σου παίρνω ή μου παίρνεις συνέντευξι;

--Βρε θα γίνω δημοσιογραφίνα για να σε κάψω. Εσύ καις τόσον κόσμο. Νεκροκαλλιτεχνικοθάφτη!

--Λοιπόν, Ρένα;

--Δεν μιλάω. Έλα να δης την επιθεώρησί μας και μετά γράψε ό,τι νομίζεις.

--Πού πας τώρα;

--Πάω να δροσιστώ με τ' αστεία σου, κουνούπι.

Και η Ρένα χάνεται πίσω από τα παρασκήνια.

Τώρα οι ριπές της δημοσιογραφικής "ανακρίσεως" κατευθύνονται προς τον Παράβα:

--Σταύρο... 

--Λέγε, βρε κουτσομπόλη. Λέγε βρε που δεν έχετε αφήσει καλλιτέχνη σε χλωρό κλαδί.

--Πού το ξέρεις εσύ αυτό;

--Χα, χα, χα! ξεφωνίζει ο Παράβας και σείεται η σκηνή. Βρε, νομίζεις ότι δεν διαβάζουμε "Οικογενειακό ΘΗΣΑΥΡΟ"; Γυρνάμε τα ξημερώματα της Τρίτης την Ομόνοια γυροβολιά, μέχρις ότου φανή ο πρώτος εφημεριδοπώλης και αρπάζουμε το περιοδικό. Δεν πας μια φορά ξημέρωμα στην Ομόνοια να δης τα υποψήφια θύματά σας, που ψάχνουν να διαβάσουν "για ποιους χτυπάν οι καμπάνες";

--Τώρα θα μας πης για την επιθεώρησι;

--Έχω να σου πω ένα χαριτωμένο κουτσομπολιό, που συνέβη χθες βράδυ σε παραλιακό κέντρο.

--Ξέρω, ξέρω...

--Ε, όχι και ξέρεις, που να ξεραθής! Πες μου το...

--Ήσουνα σε ένα παραλιακό κέντρο με την Γκιζέλα Ντάλι. Κι εκεί συνέβη, το και το...

Ο Παράβας τα χάνει. Γίνεται στήλη άλατος.

--Ώστε το ξέρεις κι αυτό; Βρε δεν σας ξορκίζω με τον απήγανο, πούλεγε η γιαγιά μου;

--Λέγε μας για το έργο.

--Επιθεωρησάρα, αδελφέ μου!

--Δηλαδή;

--Τολμηρή πολιτική σάτιρα, ζωντανά σκετς, πολύ-πολύ πιπέρι και υπονοούμενα χωρίς τέλος.

--Ακούσαμε δυο-τρία.

--Πότε; Ποια;

--Τώρα που κάνατε πρόβες.

--Ποια μωρέ;

--Για την Ελένη Βλάχου, την Βουλή, τους Βουλευτές, τον Αβέρωφ, κι άλλους πολλούς...

--Για πες μου το.

"Πού πήγες, Ελένη,

πού πήγες, καημένη

και χάθηκες Μεσημβρινώς

στις 21 κάποιου μηνός..."

Και το άλλο που τραγουδάτε:

"Στην απάνω γειτονίτσα

στην απάνω γειτονίτσα

βρήκαμε δύο τσαρούχια

δυο τσαρούχια και μια γκλίτσα

του Αβέρωφ του Τοσίτσα..."

--Και πού να ακούσετε και τα άλλα...

--Θα τα ακούσουμε στην συνέχεια.

Μόνη, χαϊδεύοντας ένα τεράστιο μπουλντώκ, η θαυμάσια Νινή Τζάνετ, τρίτο σκέλος του θιάσου, κάθεται σε μια σκοτεινή άκρη σκεφτική.

--Βάσανα έχεις, Νινή;

--Και ποιος δεν έχει;

--Αν επιτρέπεται, τι ακριβώς σε βασανίζει;

--Οι θαυμαστές. Πληθύνανε τόσο που κοντεύω να πνιγώ!

--Μακάρι νάχουν όλες τέτοια βάσανα. Γι' αυτό έχεις το μπουλντώκ;

--Ναι. Με τη διαφορά ότι... δεν δαγκώνει.

Ας τόχουν υπ' όψι τους οι πολυάριθμοι θαυμαστές της λοιπόν. Δεν δαγκώνει το σκυλί. Ούτε και η κυρά του. Αντιθέτως μάλιστα...

Ο ρόλος της Νινής Τζάνετ στην επιθεώρησι "Έρχεται, δεν έρχεται" είναι σπαρταριστός. Κι ο πιο μπριόζος. Η Τζάνετ υποδύεται την "Κυρά-Γιώργαινα" που πετάει πικρά και δηλητηριώδη βέλη προς πάσαν κατεύθυνσιν. Κι όποιον πάρει ο χάρος! Τα περισσότερα σκάγια πέφτουν στην ράχη της Τζάκυ και του Ωνάση. Σκάγια με υπονοούμενα, που αν γράφονταν, θα κοκκίνιζε το χαρτί... Ευτυχώς που η Νινή τα λέει μονάχα.

Αθέατος σε μια γωνιά ο "Μέγας Αρχιερεύς" του Αθηναϊκού Κηποθέατρου και γενικώτερα του ελληνικού μουσικού θεάτρου Βασ. Μπουρνέλλης, παρακολουθεί τις πρόβες αμίλητος. Ούτε λέει, ούτε επεμβαίνει, ούτε διορθώνει. Μια ώρα σχεδόν κάθετα κάτω απ' τη φυλλωσιά σχεδόν απαρατήρητος. 

--Δεν λέτε τίποτε εσείς;

--Εγώ δεν λέω. Βλέπω.

--Κι έχετε δη δεκάδες φορές δεκάδες πρόβες.

--Δεν λέτε εκατοντάδες!...

--Δεν επεμβαίνετε ποτέ;

--Όχι. Ξέρουν όλοι πως του βλέπω κι αυτό είναι αρκετό.

Να μια μεγάλη κουβέντα επιχειρηματία.

 

John Petritsis, Philip Lawson, Diana Spyropoulos, Caroline Nowell
το φωνητικό κουαρτέτο που απέδιδε τα τραγούδια του μιούζικαλ Hair
στο τέλος της πρώτης πράξης της επιθεώρησης
Έρχονται, δεν έρχονται

--Γεια σου, Αρτέμη!...

Ο Αρτέμης Μάτσας, ο "κακός" του ελληνικού κινηματογράφου και καλός συνεργάτης του "Οικογενειακού ΘΗΣΑΥΡΟΥ", θα είναι ο κομπέρ των... τριχών.

--Για οδήγησέ μας. Ποια είναι η παρέα των νεαρών που κάθεται με τον Μεταξόπουλο;

--Ξένοι. Τους έφερε απ' έξω. Είναι ο Φιλίπ Λόουσον, ο Τζων Πετρίτσης, η Νταϊάνα και η Καρολίνα Νοέλ. Παίζουν στις "Τρίχες".

--Γι' αυτό είναι μακρυμάλληδες;... Ποιοι άλλοι παίρνουν μέρος στην παράστασι;

Τους απαριθμεί. Εκτός από τον Σταύρο Παράβα, την Ρένα Βλαχοπούλου, τον Φώτη Μεταξόπουλο, την παρτεναίρ του Φοντάνα και τους μακρυμάλληδες καθώς κι απ' τη Νινή Τζάνετ, που είναι συνθιασάρχις, παίζουν η Ελένη Προκοπίου, ο Βαγγέλης Πλοιός, η Ρία Δελούτση, πρώην μις Ελλάς, η Γκιζέλα Ντάλι, η Σάσσα Καστούρα κ.ά.

Ένας κι ένας που λένε. Και μία και μία...

Λάθος! Οι μίες δεν είναι μόνες τους.

Στις τέσσερις καρέκλες, κάτω απ' το φως των αστεριών και τις φωτοσκιάσεις των δέντρων, δυο ζευγάρια ψιλοκουβεντιάζουν. Είναι η Ρία Δελούτση και ο Βαγγέλης Πλοιός. Παντρεύτηκαν δυο μέρες πριν από την πρεμιέρα. Και ακόμα... δεν μπορούν να συνέλθουν.

Δίπλα, η Ελένη Προκοπίου με κάποιον θαυμαστή της.

--Καλησπέρα!

--Ω!... κουνούπια μας έλειπαν τώρα...

--Τι κάνεις, Ελένη;

--Στη σκηνή ή εκτός σκηνής;

--Στη σκηνή.

--Διάφορα. Κυρίως σατιρίζω τον... χοντρουλάκο.

--Ποιον χοντρουλάκο;

--Ένας είναι. Ο δήμαρχός μας, ο κ. Ρίτσος. 

Αμάν, δήμαρχε! Πήγαινε ώς το Κηποθέατρο να γελάσης κι εσύ!

Σάτιρα, σάτιρα, σάτιρα... Και κομμένα δέντρα, εκείνα τα περιβόητα που κόπηκαν για να στηθή η σκηνή. Και δροσιά και νύχτα και φυλλώματα.

Και τρίχες.

Θα το πιστέψετε ότι οι τελευταίες είναι το μεγαλύτερο θέλγητρο στο θέατρο του Εθνικού Κήπου;     

 

Ο ΡΕΠΟΡΤΕΡ-ΚΟΥΝΟΥΠΙ
Οικογενειακός Θησαυρός, 30-6-1970

Δεν ξέρω αν το τελευταίο ήταν απλώς ένα λογοπαίγνιο ή ένα σχόλιο για την ποιότητα των κειμένων της επιθεώρησης. Αξίζει πάντως, αφού πρόκειται για έργο που γνώρισε τόσο μεγάλη επιτυχία, να δούμε το περιεχόμενο των νούμερων, όπως το παρουσίασε ο Φάνης Κλεάνθης στα Νέα. 

Η επιθεώρηση αρχίζει με το σατιρικό νούμερο "Τελευταία νέα" με τον Μπάμπη Ανθόπουλο εφημεριδοπώλη. Ακολουθεί το ντουέττο της Σάσας Καστούρα με τον Σ. Τσολακάκη "Ψύλλοι στα αυτιά μου μπήκανε", σάτιρα πάνω στο τραγούδι της εποχής. Οι Φ. Μεθυμάκης, Βαγγ. Πλοιός, Τζεβελέκος εμφανίζονται γέροι στο νούμερο "Νάμαστε στο 21" αναλογιζόμενοι τι θα μπορούσαν να κάμουν αν ήσαν νέοι. Η Γκιζέλα Ντάλι εμφανίζεται στο νούμερο "Στον ρυθμό του Κάντυ Ε Κάντυ" με τον Ανθόπουλο και τον Μεθυμάκη. Η Νινή Τζάνετ σαν "Κυρά-Γιώργαινα αποτείνεται στην κυρά-Κώσταινα, την κυρά-Νίξαινα και την κυρά-Τάσκαινα και λέει τον καημό της. Η Ελένη Προκοπίου, στο αντιπολεμικό σόλο "Παλαιστίνη '70" εμφανίζεται σαν θύμα του πολέμου κοριτσάκι που έχει μητέρα Εβραία και πατέρα Άραβα. Η Ρένα Βλαχοπούλου ερμηνεύει το διεθνούς σατίρας νούμερο "Πυθία του '70" στο οποίο προλέγει τη μοίρα διαφόρων πολιτικών. Επίσης, ερμηνεύει κι ένα νέο τραγούδι. Ο Σταύρος Παράβας έχει δύο εμφανίσεις. Η πρώτη είναι το σόλο "Ο τρελός του Λούνα-Παρκ" [Σημείωση του Rena Fan: την προηγούμενη σεζόν είχε ξεκινήσει ο θρίαμβος του Θανάση Βέγγου στο ομότιτλο έργο του Γιώργου Λαζαρίδη], στο οποίο τρελλός είναι ο λαουτζίκος και λούνα-παρκ ο κόσμος. Η δεύτερη είναι μια σάτιρα πάνω στο σύνθημα "Σκέψου πριν αγοράσης", στην οποία λέγει στους θεατάς, στη μουσική του "Ντιρλαντά", πώς πρέπει να σκέφτωνται για όσα λογαριάζουν να κάμουν. Και το α' μέρος τελειώνει μ' ένα χορευτικό, διασκευή από τις θρυλικές "Τρίχες".

Η Ρένα Βλαχοπούλου ως Πυθία στο Έρχονται, δεν έρχονται
(μαζί της ο Σωτήρης Τζεβελέκος ως δημοσιογράφος).
Στις πρώτες παραστάσεις φαίνεται πως φορούσε περούκα,
την οποία αργότερα εγκατέλειψε...

Εκτός από την περούκα, υπάρχουν βέβαια και κάποιες διαφοροποιήσεις στο σκηνικό
(δείτε και τη φωτογραφία παρακάτω), οπότε η συγκεκριμένη πόζα είναι πιθανώς
από τη φθινοπωρινή εκδοχή του Έρχονται, δεν έρχονται στο θέατρο Ακροπόλ.
Πηγή φωτογραφιών: Γιώργος Μουζάκης--Βίρα τις Άγκυρες του Ιάσονα Τριανταφυλλίδη
(εκδ. Άγκυρα, 2001)

Το Β' μέρος χωρίζεται σε τρία ταμπλώ. Το α' είναι οι ποδοσφαιρικοί αγώνες του Μεξικού. Οι άνδρες του θιάσου εκπροσωπούν τις διάφορες ομάδες και η Νινή Τζάνετ την Εουροβίζιον [sic]. Το β' είναι το σκούπισμα των ακτών. Οι γυναίκες του θιάσου με επικεφαλής την Ελένη Προκοπίου και την Γκιζέλα Ντάλι εμφανίζονται μαθητριούλες κι η Ρένα Βλαχοπούλου με τον Σταύρο Παράβα παιδιά του νηπιαγωγείου. Το γ' ταμπλώ έχει για ντεκόρ μια κάλπη που τη βρήκαν τα παιδιά στα σκουπίδια. Τα χρόνια περνούν, τα παιδιά γίνονται γέροι κι ακόμα να χρησιμοποιηθή η κάλπη... 

Η διανομή της Β' πράξης
από το πρόγραμμα του Έρχονται, δεν έρχονται
της συλλογής του Τμήματος Παραστατικών Τεχνών
του ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Το Β' μέρος είχε τον τίτλο "Μεγάλες στιγμές της ανθρωπότητας" (όπως είπαμε ήδη, από το προηγούμενο καλοκαίρι το φινάλε των επιθεωρήσεων είχε μεταφερθεί στη δεύτερη πράξη) και είχε δύο ακόμα ταμπλό: το τέταρτο που ήταν ένα χορευτικό του μπαλέτου με τίτλο "Οδοκαθαριστές" και το πέμπτο, με όλον τον θίασο, που παρουσίαζε εκλογές του μέλλοντος. Στο πρόγραμμα που έχει στο αρχείο του ο Rena Fan ο τίτλος του ταμπλό είναι "Εκλογές του 3015". Στο πρόγραμμα που βρίσκεται στο Τμήμα Παραστατικών Τεχνών του ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ ο τίτλος είναι "Εκλογές του 2051". Δεν ξέρω δυστυχώς ποια εκδοχή είναι πρώτη και ποια δεύτερη... 

Ένθετη η φωτογραφία του Γιώργου Νταλάρα 
στο πρόγραμμα της επιθεώρησης Έρχονται, δεν έρχονται

Λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα (πιθανότατα την 1η Ιουλίου) άρχισε να εμφανίζεται στην επιθεώρηση Έρχονται, δεν έρχονται και ο Γιώργος Νταλάρας. Το πρόσωπο, πάντως, που φαίνεται πως έκλεβε την παράσταση σε αυτήν την παράσταση δεν ήταν η Ρένα Βλαχοπούλου, αλλά ο Σταύρος Παράβας. Αυτό επισημαίνεται και στις δυο κριτικές που έχω εντοπίσει. Ξεκινάω, με αντίστροφη χρονολογική σειρά, από την κριτική του Γιώργου Κάρτερ στην εφημερίδα Νέα Πολιτεία. 

Θα θέλαμε, απ' την αρχή κι όλας, να το σημειώσουμε: ότι σε τούτη την επιθεώρησι το ταλέντο του Στ. Παράβα εμφανίζει μιαν εξέλιξι ιδιαίτερα εντυπωσιακή. Σε δύο από τους ρόλους του έχει βρει τις πιο χαρακτηριστικές λεπτομέρειες για να "κρεάρη" έναν "τρελλό" κι έναν "Κρητικό" με αληθινή κωμική υπόστασι. Ο Παράβας δεν καταφεύγει στο φθηνό για να εξασφαλίση το χειροκρότημα, δεν ξεπερνάει το μέτρο για να κερδίση το γέλιο με το χυδαίο, καθώς πράττουν άλλοι συνάδελφοί του και, τις περισσότερες φορές, οι συγγραφείς των επιθεωρήσεων, που προσφέρονται, λες, σε μια προσπάθεια της εποχής, να χαμηλώση το, τόσο χαμηλωμένο με τα ποδόσφαιρα, τις γκαγκστερικές ταινίες, τις πολυποίκιλες φυλλάδες, πνευματικό επίπεδο της μάζας.

     Τα διάφορα νούμερα, που έγραψαν οι Νικολαΐδης και Λυμπερόπουλος για την επιθεώρησι "Έρχονται, δεν έρχονται", έχουν μια εμφανή ανομοιογένεια ποιότητος. Άλλα βασίζονται, πράγματι, σε χονδρά σόκιν, άλλα επαναλαμβάνουν την ιδέα από προγενέστερα δικά τους νούμερα--και, μάλιστα, όχι από τα πιο επιτυχημένα--και άλλα διακρίνονται για το πνεύμα τους κι ένα χιούμορ, όπως το "Σκέψου πριν αγοράσης", το "Τρελλός του Λούνα Παρκ", το "Νηπιαγωγείον Δ. Αθηναίων", που (συμπτωματικά;) και στα τρία αυτά πρωταγωνιστεί ο Παράβας [Σημείωση του Rena Fan: στο τελευταίο παρέα με τη Ρένα Βλαχοπούλου].

     Από τους άλλους πρωταγωνιστάς του θιάσου, η Ρένα Βλαχοπούλου μάς αρέσει πάντα για το ιδιότυπο προσωπικό της παίξιμο, την άνεσί της και το αδιάλειπτο κέφι της, η Ελένη Προκοπίου για την ευγενική σκηνική της εμφάνισι και την συγκίνησι με την οποία ντύνει το ρόλο της, καθώς και η Νινή Τζάνετ για την ζωντάνια της, που εδώ, όμως, τα κείμενα δεν την βοηθούν να εκφραστή.

Ξεχωριστά, επίσης, αναφέρω τον Σάκη Παπανικολάου. Έχει ένα θερμό μέταλλο φωνής, ξέρει να φραζάρη σωστά και, επιτέλους, δεν διαθέτει... φαβορίτες, μακρυά μαλλιά και... δαντέλλες.

     Σ' ένα αρκετά μεγάλο μέρος της επιθεωρήσεως, πλούσια θεαματικό, το μπαλλέτο του θιάσου, με κορυφαίους τον Φ. Μεταξόπουλο και την Ν. Φοντάνα, μάς προσέφερε μια γεύσι από... "Χαιρ".

     Τα σκηνικά της Ριακόνι, σε πρόχειρα επίπεδα κυρίως, δεν ταίριαζαν καθόλου μ' εκείνο το μόνιμο φόντο του μεσαιωνικού πύργου... 

     Η μουσική του Γ. Μουζάκη απλώς ευχάριστη.

Νέα Πολιτεία, 17-7-1970

Ο Σταύρος Παράβας κι η Ρένα Βλαχοπούλου
λίγο πριν ανέβουν στη σκηνή του Θεάτρου του Εθνικού Κήπου
όπου στο δεύτερο μέρος της επιθεώρησης Έρχονται, δεν έρχονται
υποδύονται τα νήπια που καθάρισαν την Αθήνα
(κάποια εγχείρημα του Δήμου Αθηναίων εκείνης της εποχής)
και ο κομπέρ Αρτέμης Μάτσας.
Και σ' αυτή την εμφάνιση η Ρένα φορούσε αρχικά περούκα
την οποία όμως στη συνέχεια εγκατέλειψε...
Πηγή φωτογραφίας: Ανάρτηση του Βασίλη Χαρισόπουλου
στη σελίδα του Facebook Θέατρα που έκλεισαν

Η Ρένα ως νήπιο με το φυσικό της μαλλί.
Δίπλα της ο Σταύρος Παράβας και ο Αρτέμης Μάτσας.
Πηγή φωτογραφίας: Γιώργος Μουζάκης--Βίρα τις άγκυρες
του Ιάσονα Τριανταφυλλίδη (εκδ. Άγκυρα, 2001)

Ο Γιάννης Φερμάνογλου στη Βραδυνή έμεινε, όπως φαίνεται, πιο ικανοποιημένος από τη μουσική του Μουζάκη και την επιστροφή της πολιτικής σάτιρας στα κείμενα της επιθεώρησης (εκφράζει βέβαια κι αυτός επιφυλάξεις). Έμεινε επίσης ικανοποιημένος από τον Σάκη Παπανικολάου και φυσικά από τον Σταύρο Παράβα...

Η ελληνική επιθεώρησις ξαναβρίσκει τον παληό δρόμο της, με την δηκτική πολιτική σάτιρα που έλειψε αρκετά χρόνια από τις σκηνές των θεάτρων μας. Ως τόσο, όμως, αυτό δεν είναι το μοναδικό ατού της επιθεωρήσεως του Κήπου "Έρχονται δεν έρχονται", που έγραψαν οι Νικολαΐδης και Λυμπερόπουλος. Πρόκειται για ένα υπερθέαμα ευρωπαϊκού επιπέδου, που θα ζήλευαν πολλές ξένες σκηνές, με τρεις βασικούς συντελεστάς επιτυχίας, τον Μουζάκη, τον Παράβα και τον Μεταξόπουλο.

Ο πρώτος, εκτός συναγωνισμού εις το είδος--συμπληρώνει εφέτος τις 90 επιθεωρήσεις--, πλημμυρίζει την ατμόσφαιρα με αιθέριες μελωδίες, άλλοτε μοντέρνες και άλλοτε, όπως χρειάζεται συμφωνικές, ενώ ο δεύτερος ερμηνεύει αριστοτεχνικά, με τον δικό του τρόπο, τον "Τρελλό του Λούνα Παρκ" και τον "Ντιρλαντά" που είναι, αναμφισβήτητα, τα πιο επιτυχημένα νούμερα της επιθεωρήσεως. Όσο για τον Φώτη Μεταξόπουλο, δεν μπορεί να χαρακτηρισθή παρά σαν άθλος το ότι κατάφερε μαζί με την παρτεναίρ του Νάντια Φοντάνα να δώση μια ακριβή αναπαράστασι του θρυλικού Σόου του Λονδίνου "Χαιρ", με την αυθεντική μουσική του, τα αυθεντικά του τραγούδια που αποδίδει το κουαρτέτο των Άγγλων (Τζων, Φιλίπ, Νταϊάνα, Καρολίν) και με μία απίθανη κίνησι του τριακονταμελούς μπαλλέτου του. Μία μυσταγωγία τέχνης--εις το είδος της, φυσικά--που ολοκληρώνεται με τα τόσο εντυπωσιακά κοστούμια της Ριακόνι. 

     Η Ρένα Βλαχοπούλου στην μοναδική της εμφάνισι, εκτός από ένα ωραίο λαϊκό τραγούδι του Μουζάκη [Σημείωση του Rena Fan: "Το παλιό το καπηλειό" ο τίτλος του, ακριβώς πριν το "Hair"], δίνει όλο τον εαυτό της, για να ζωντανέψη την "Πυθία", παρ' ότι δεν την βοηθά και πολύ το νούμερο, ενώ η Νινή Τζάννετ σημειώνει ξεχωριστή επιτυχία σε μία επιτυχημένη σατιρική παρωδία της "Κυραγιώργαινας" που είναι στο στοιχείο της.

     Όπως, επίσης, είναι στο στοιχείο της η Ελένη Προκοπίου, σε ένα δραματικό σκετς, εμπνευσμένο από τον πόλεμο Αράβων και Ισραήλ.

     Συμπαθητικαί εμφανίσεις η Σάσα Καστούρα, η Μάρω Γραβλιώτου, η Πόπη Μαρέλλι, ο Αρτέμης Μάτσας, ο Ανθόπουλος, ο Πλοιός, ο Τσολακάκης και ο Μίνως Μωράκης, ενώ την λαϊκή νότα δίδει κάπως κουραστικά με το "Νάτανε το 21" και... δύο άλλα τραγούδια του ο Νταλάρας.

     Η δεύτερη πράξις υστερεί, κάπως, σαν κείμενο, βλέπεται όμως ξεκούραστα, με την παρεμβολή της ωραίας φωνής του Σάκη Παπανικολάου, και με μια μεγαλοπρεπή αποθέωσι σε ένα απίθανο συνδυασμό σκηνικών και κουστουμιών που δίδει την ευκαιρία να εκτιμηθή για μία ακόμη φορά η εργασία της Ριακόνι.

Βραδυνή, 6-7-1970

Σταύρος Παράβας, Ρένα Βλαχοπούλου,
Γκιζέλα Ντάλι, Γιώργος Νταλάρας και Γιάννης Ντουνιάς
στα καμαρίνια του Θεάτρου του Εθνικού Κήπου το καλοκαίρι του 1970.
Πηγή φωτογραφίας: Βίβα Ρένα του Μάκη Δελαπόρτα
(εκδ. Άγκυρα, 2002)

Στο βιβλίο της Βίος και πολιτεία μιας γηραιάς κυρίας στην επταετία. Επιθεώρηση και δικτατορία η Κωνστάντζα Γεωργακάκη δημοσιεύει το μεγαλύτερο μέρος του νούμερου της Ρένας "Η Πυθία τα λέει όλα" (το οποίο εντόπισε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους). Πράγματι, όπως ανέφερε και ο Κλεάνθης παραπάνω, η πολιτική του σάτιρα αφορά κυρίως τα διεθνή γεγονότα (ξένοι διπλωμάτες, πόλεμος του Βιετνάμ, πρόεδρος Νίξον), ενώ το μόνο πρόσωπο της χούντας στο οποίο γίνεται αναφορά είναι ο Πατακός (ενδεχομένως υπάρχει και ένα υπονοούμενο για τη σχέση δικτατόρων και πρεσβευτών ξένων χωρών). Στο νούμερο υπάρχουν ακόμα αυτοαναφορικά σχόλια για τα μιούζικαλ του Δαλιανίδη και την ηλικία της Ρένας, καθώς και τις ηλικίες άλλων ηθοποιών (Παξινού, Μινωτής, Κωνσταντάρας) αλλά και της Λίνας Τσαλδάρη... Υπάρχει, φευ, και μια ομοφοβική ενότητα με έναν θηλυπρεπή ομοφυλόφιλο από την Αγγλία. Για την ιστορία, η Ρένα, η Πόπι Μαρέλι--ως κορυφαία του χορού γυναικών του μαντείου των Δελφών--και ο Σωτήρης Τζεβελέκος--ως εκπρόσωπος των δημοσιογράφων έπαιξαν την αρχή του νούμερου στη θεατρική εκπομπή της Μαρίας Δημητρέα (μία από τις πέντε σελίδες που δημοσιεύει η Γεωργακάκη): είναι χαρακτηριστικό ότι η Ρένα διακόπτει τη σκηνή όταν πρέπει, σύμφωνα με το κείμενο, να πετάξει ένα σόκιν υπονοούμενο για τη σεξουαλική δραστηριότητα του ηλικιωμένου Τζον Γουέιν και συνειδητοποιεί έγκαιρα πως το συγκεκριμένο αστείο δεν μπορεί να ακουστεί από το ραδιόφωνο...

"Τι διάολο πάθατε και ουρλιάζετε έτσι;
Εδώ είναι μαντείο, δεν είναι μιούζικαλ του Δαλιανίδη!"
λέει η Πυθία στις γυναίκες του χορού.
Φωτογραφία από ανάρτηση του Βασίλη Χαρισόπουλου
στη σελίδα του Facebook Θέατρα που έκλεισαν.
Η Ρένα Βλαχοπούλου είχε ήδη ερμηνεύσει την Πυθία
σε επιθεωρήσεις θεάτρου και πίστας,
ενώ την υποδύθηκε για τελευταία φορά
τη σεζόν 1988-89 στο δεύτερο μέρος της επιθεώρησης
του Γιώργου Κωνσταντίνου
Οι τελευταίοι ΠΑΣΟΚράτορες 

Από τα νούμερα του Παράβα κατόρθωσα, ως τώρα, να εντοπίσω ένα μόνο ρεφρέν από την παρωδία του "Ντιρλαντά" που δημοσίευσε ο Οικογενειακός Θησαυρός προς το τέλος Αυγούστου, σε ένα δισέλιδο αφιέρωμα στο τραγούδι που ήταν το μεγάλο σουξέ της εποχής εκείνης. Ο Παράβας τραγουδούσε προς το τέλος του νούμερου για τον Γλύξμπουργκ:

Και ντιρλαντά, ντιρλανταντά.

πάνε να φέρουνε εκείνον,

τον ντίρλα-ντίρλα-ντίρλα-ντίνον.

Όμως αν έρθει η αφεντιά του,

ντίρλαντά, ντιρλανταντά,

σκέψου πως θα 'ρθει κι η μαμά του...

Η πολιτική σάτιρα του Έρχονται, δεν έρχονται και η μεγάλη επιτυχία της παράστασης ("πρωτοφανείς πιέννες στα ταμεία του Βασίλη Μπουρνέλλη" σημειώνει ο Οικογενειακός Θησαυρός) ενόχλησαν τους δικτάτορες και του το φύλαγαν του Μπουρνέλλη και του θιάσου του. Δεν έκαναν κάτι για να σταματήσουν την επιτυχία του έργου στο Θέατρο του Εθνικού Κήπου, αλλά όταν το έργο μεταφέρθηκε στο χειμερινό θέατρο Ακροπόλ (και τον Σταύρο Παράβα αντικατέστησε ο Κώστας Χατζηχρήστος), έναν μήνα μετά τη χειμερινή πρεμιέρα του, η επιτροπή λογοκρισίας του Υπουργείου Προεδρίας διέταξε τη διακοπή των παραστάσεων επικαλούμενη, όπως έχουμε πει ξανά, την άρνηση των συγγραφέων να συμμορφωθούν προς τις υποδείξεις της και την προσθήκη στο έργο τριών νούμερων που δεν υποβλήθηκαν προς έγκριση. Ωστόσο, η Γεωργακάκη, που μελέτησε τον ογκώδη φάκελο του Έρχονται, δεν έρχονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, αναφέρει πως η πραγματική αιτία της απαγόρευσης ήταν οι αντιδράσεις του κοινού στη διάρκεια των παραστάσεων στο Θέατρο του Εθνικού Κήπου: "Οι αστυνομικοί που παρακολούθησαν την παράσταση αλλά και μέλη της επιτροπής λογοκρισίας συμφωνούσαν ότι 'ως εκ του τρόπου και του τόνου της διδασκαλίας και των υπονοουμένων εις τους διαλόγους αυτούς εδημιουργείτο έξαψις μεταξύ των θεατών λόγω αναζωπυρώσεως παλαιών πολιτικών παθών με βεβαίαν συνεπείαν εφ' όσον εσυνεχίζετο η διδασκαλία του έργου την διατάραξιν της τάξεως'. Επομένως η ανυπακοή των επιθεωρησιογράφων ήταν το πρόσχημα για την ανάκληση της άδειας" (Βίος και πολιτεία μιας γηραιάς κυρίας στην επταετία, σ. 42).

Η θιασαρχική τριάδα της φθινοπωρινής εκδοχής του Έρχονται, δεν έρχονται:
Ρένα Βλαχοπούλου, Κώστας Χατζηχρήστος, Νινή Τζάνετ
Μαζί τους ο Χρηστάκης και οι δημιουργοί της επιθεώρησης:
ο επιχειρηματίας Βασίλης Μπουρνέλλης, ο συγγραφέας Κώστας Νικολαΐδης,
ο συνθέτης Γιώργος Μουζάκης και ο συγγραφέας Ηλίας Λυμπερόπουλος.
Πηγή φωτογραφίας: Γιώργος Μουζάκης--Βίρα τις άγκυρες του Ιάσονα Τριανταφυλλίδη
(εκδ. Άγκυρα, 2001)

Μετά την απαγόρευση του Έρχονται, δεν έρχονται, ο θίασος του Ακροπόλ επανέλαβε την επιτυχημένη επιθεώρηση της άνοιξης του '70 Να 'τανε το '21 έως ότου ετοιμαστεί η νέα επιθεώρηση που τιτλοφορήθηκε Λέγονται, δεν λέγονται. Και αυτού του έργου όμως η πρεμιέρα αναβλήθηκε, όπως επίσης έχουμε δει, όταν η πρωτοβάθμια επιτροπή λογοκρισίας ζήτησε να γίνουν πολλές περικοπές. Λίγες μέρες αργότερα η δευτεροβάθμια επιτροπή επέτρεψε να επανέλθουν στο έργο κάποια από τα κομμένα νούμερα, αλλά οι δικτάτορες "χτύπησαν" για τρίτη φορά το καλοκαίρι του '71, όταν δεν ανανέωσαν την άδεια λειτουργίας του Θεάτρου του Εθνικού Κήπου, αναγκάζοντας τον Βασίλη Μπουρνέλλη να ματαιώσει το ανέβασμα της επιθεώρησης Αθήνα-Ρώμη-Παρίσι (στην οποία θα πρωταγωνιστούσαν η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Σωτήρης Μουστάκας και η Ζωζώ Σαπουντζάκη). Έτσι, το Έρχονται, δεν έρχονται αποδείχτηκε πως ήταν η τελευταία παράσταση που ανέβηκε στο Θέατρο του Εθνικού Κήπου, κλείνοντας έναν κύκλο πολύ επιτυχημένων επιθεωρήσεων που είχαν παρουσιαστεί στη σκηνή του από το καλοκαίρι του 1964, στις περισσότερες από τις οποίες πρωταγωνίστρια ήταν η Ρένα Βλαχοπούλου...

Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του.