Σαν σήμερα το 1994: Αφιέρωμα στον Ψαθά Ι

Στις 23 Ιανουαρίου 1994 η εφημερίδα Το Βήμα δημοσίευσε ένα αφιέρωμα στον συγγραφέα Δημήτρη Ψαθά με τίτλο "Πέντε πρόσωπα που βρήκαν συγγραφέα". Η δημοσιογράφος Μυρτώ Παπαδοπούλου ζήτησε από πέντε ηθοποιούς που ταυτίστηκαν με ρόλους σε κλασικά έργα του Ψαθά να μιλήσουν για τους ρόλους που ενσάρκωσαν και για τον συγγραφέα. Αξίζει τον κόπο να διαβάσουμε τα λόγια και των πέντε:

Πέντε πρόσωπα που βρήκαν συγγραφέα

ΡΕΝΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ

"Η χαρτοπαίχτρα", σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη, με τους Ρένα Βλαχοπούλου, Λάμπρο Κωνσταντάρα, Κώστα Βουτσά, Χλόη Λιάσκου, Σαπφώ Νοταρά κ.ά. Παραγωγή 1964. [Σημείωση του Rena Fan: και στο θέατρο, το 1975 αλλά και εκείνη τη σεζόν, 1993-94, σε παραγωγή Βασίλη Πλατάκη].

"'Η χαρτοπαίχτρα' βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Διότι γυναίκες σαν κι αυτήν υπήρξαν και εξακολουθούν να υπάρχουν. Ο καθένας μας έχει τα πάθη του και εκείνη είχε την τράπουλα, κάτι που το αγαπούσε τόσο πολύ ώστε κανένας δεν μπορούσε να της το αφαιρέσει. Συγχρόνως όμως είναι καλή με την οικογένειά της, γελαστή, χαρούμενη. Και όλα αυτά δίνονται από τον συγγραφέα πρώτα απ' όλα με χιούμορ. Όταν τον γνώρισα θυμάμαι ότι μου έλεγε: 'Είσαι γεννημένη χαρτοπαίχτρα και αυτό φαίνεται από τον τρόπο που κρατάς στα χέρια σου την τράπουλα'. Εγώ όμως δεν είχα ιδέα από χαρτιά". [Σημείωση του Rena Fan: Το δήλωσε πολλές φορές εκείνη τη χρονιά αυτό, αλλά μάλλον όταν γνώρισε τον Ψαθά το 1964 ήξερε ήδη να παίζει χαρτιά...]

ΝΤΙΝΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ 

"Ζητείται ψεύτης", σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη. με τους Ντίνο Ηλιόπουλο, Άννα Κυριακού, Παντελή Ζερβό, Θανάση Βέγγο κ.ά. Παραγωγή 1961.

"Στο 'Ζητείται ψεύτης'" ο Θόδωρος είναι ένας πολύ έξυπνος που ξέρει να ελίσσεται και να βρίσκει πάντα εξηγήσεις για να ικανοποιεί τον βουλευτή του και τους οπαδούς του διατηρώντας ανάμεσά τους πελατειακές σχέσεις. Έχει όλα τα προσόντα που πρέπει να έχει ο άνθρωπος του βουλευτή. Νομίζω ότι σήμερα δεν είναι ακριβώς η ίδια κατάσταση γιατί οι βουλευτές είναι πιο κλεισμένοι στο γραφείο τους. Επιπλέον δε δεν στενοχωριούνται όταν δεν μπορούν να κάνουν τα ρουσφέτια των οπαδών τους. Αντίθετα, ο Τιμολέων έλεγε πάντα 'ναι' και προσπαθούσε να τακτοποιήσει τους πάντες αποφεύγοντας τις παρεξηγήσεις. 

ΘΥΜΙΟΣ ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗΣ

"Φον Δημητράκης", σε σκηνοθεσία Κώστα Μπάκα με τους: Θύμιο Καρακατσάνη, Τίμο Περλέγκα, Ηλία Λογοθέτη κ.ά. Θεατρική περίοδος 1978-79.

"Ο Ψαθάς είναι ένας κλασικός συγγραφέας. Όσο για το "Φον Δημητράκης"  θα έλεγα ότι είναι ένα έργο μοναδικό στο διεθνές δραματολόγιο. Ο Δημητράκης είναι ο καρεκλοκένταυρος, αυτός που για να κρατήσει την καρέκλα του είναι ικανός να σκοτώσει τα παιδιά του, τους πάντες. Νομίζω ότι στο παγκόσμιο ρεπερτόριο δεν υπάρχει άλλος τέτοιος χαρακτήρας. Συγχρόνως στο έργο υπάρχουν στοιχεία για την αντίσταση του πνευματικού ανθρώπου, τη διακίνηση των ιδεών, τις θυσίες για τα ιδανικά και τον τρόπο που ανδρώνονται μέσα σε μια κοινωνία οι πολίτες της--οι ήρωες του έργου".

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

"Ξύπνα, Βασίλη", σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη με τους: Γιώργο Κωνσταντίνου, Έλενα Ναθαναήλ, Αλέκο Αλεξανδράκη, Ελένη Ζαφειρίου, Γιώργο Τσιτσόπουλο κ.ά. Παραγωγή 1969.

"Αν υπάρχουν δύο πράγματα που έχουν μείνει από μένα στον κόσμο, το ένα είναι σίγουρα το "κοκοράκι" που έκανα στο "Ξύπνα, Βασίλη" του Ψαθά (το άλλο ήταν το "προφιτερόλ" στην ταινία "Χτυποκάρδια στο θρανίο" του Αλέκου Σακελλάριου).

Το συγκεκριμένο έργο μιλά για τους ανθρώπους που αλλάζουν όταν αποκτήσουν χρήματα, κάτι που είναι πέρα για πέρα αληθινό και δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ. Και αυτό ισχύει σ' όλο τον κόσμο και περισσότερο στη χώρα μας. Με τον ρόλο αυτόν ευτύχησα πολύ. Ο Βασίλης ήταν ένας πολύ καταπιεσμένος άνθρωπος που ήθελε να κερδίσει χρήματα, ο οποίος όμως τρελάθηκε γιατί δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην πίεση και την καταπίεση. Και η τρέλα τού έδωσε την ενέργεια να τα πει στον άδικο κόσμο.

ΑΝΝΑ ΠΑΪΤΑΖΗ

"Μαντάμ Σουσού", σε σενάριο Δημήτρη Ψαθά και σκηνοθεσία Μήτσου Λυγίζου, με τους Άννα Παϊταζή, Ιάκωβο Ψαρρά κ.ά. Τηλεοπτική παραγωγή 1972-73.

"Η 'Μαντάμ Σουσού' είναι ένα έργο με μεγάλη απήχηση στον κόσμο. Η ηρωίδα του είναι μία γυναίκα φαντασιόπληκτη που θέλει να φθάσει στην κορυφή και πιστεύει ότι μπορεί. Ξεκινά από τον Μπίθουλα και ανεβαίνοντας προς το κέντρο της Αθήνας, στέκεται στην οδό Σταδίου για να παρατηρεί το Κολωνάκι. Και όταν τελικά φθάνει εκεί, δεν καταφέρνει να παραμείνει. Η Σουσού διαγράφει μια πορεία κυκλική που τελειώνει έτσι ακριβώς όπως άρχισε. Ωστόσο ήταν κυρία στην ψυχή και, πέρα από τα αστεία, ο κόσμος την σεβόταν. Ήταν καλή, αλλά δεν είχε τις δυνατότητες να φθάσει εκεί που ήθελε. Ήταν όμως κι ένα δυστυχισμένο πλάσμα.

Θυμάμαι ότι ο Ψαθάς ήταν ικανοποιημένος από την τηλεοπτική σειρά γιατί έπαιζα τη Σουσού χωρίς να την κοροϊδεύω. Αντίθετα, την πίστευα. Άλλωστε είναι ένας χαρακτήρας σημερινός, αφού γύρω μας υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Μήπως κι εμείς οι ίδιοι αν ψάξουμε μέσα μας δεν θα βρούμε κάποια στοιχεία φαντασιοπληξίας; Θα την χαρακτήριζα θηλυκό Δον Κιχώτη.

Το Βήμα, 23-1-1994

Φρέντυ Γερμανός, Μαρία Ψαθά, Βαγγέλης Λιβαδάς, Ρένα Βλαχοπούλου
στην εκδήλωση στη μνήμη του Δημήτρη Ψαθά
στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, στις 17 Ιανουαρίου 1994.
Πηγή φωτογραφίας: Ελεύθερος Τύπος, 19-1-1994

Το συγκεκριμένο αφιέρωμα του Βήματος στον Ψαθά ήταν ένα από τα πολλά που έγιναν εκείνο το διάστημα λόγω της συμπλήρωσης 15 χρόνων από τον θάνατο του συγγραφέα. Με την ευκαιρία αυτής της επετείου, η κόρη του Μαρία Ψαθά και η κόρη της Ελένη Νίτσου ίδρυσαν τις "Εκδόσεις Μαρίας Δ. Ψαθά" με σκοπό να εκδώσουν τα άπαντα του συγγραφέα. Το εγχείρημα ξεκίνησε με την έκδοση των θεατρικών του έργων Φον Δημητράκης, Ξύπνα, Βασίλη και Ζητείται ψεύτης (από αυτά το Ξύπνα, Βασίλη παρουσιαζόταν σε περιοδεία εκείνη τη σεζόν από τον Σπύρο Παπαδόπουλο). Για να εορταστεί η έκδοση των τριών έργων οργανώθηκε, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία στις 17 Ιανουαρίου 1994, μια πανηγυρική εκδήλωση με ομιλήτριες/-τές την Άννα Συνοδινού, τον Φρέντυ Γερμανό, τον σκηνοθέτη Μανούσο Μανουσάκη (που είχε σκηνοθετήσει εκείνη τη σεζόν το έργο του Ψαθά Ένας βλάκας και μισός που παρουσίαζε ο Δημήτρης Πιατάς στο θέατρο Γκλόρια), τον Γιώργο Λεονταρίδη (τότε αντιπρόεδρος της ΕΣΗΕΑ), τον ακαδημαϊκό Κ. Δεσποτόπουλο και την ίδια τη Μαρία Ψαθά. 

Άννα Καλουτά, Άννα Συνοδινού, Μαρία Ψαθά
Πηγή φωτογραφίας: 7 Μέρες TV, 5-2-1994

Μίλησαν επίσης για την επαφή τους με τα κείμενα του Ψαθά οι δύο πρωταγωνιστές τους εκείνη τη σεζόν Σπύρος Παπαδόπουλος και Δημήτρης Πιατάς, ο Θύμιος Καρακατσάνης, ο Γιώργος Κωνσταντίνου και η Άννα Καλουτά (που στάθηκε στο απολαυστικό ευθυμογράφημα του Ψαθά "Η κυρία και το τσαντάκι"). Είχε επίσης προσκληθεί να μιλήσει η τότε Υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη, η οποία όμως δεν κατάφερε να παραστεί (είχε, αν δεν κάνω λάθος, ξεκινήσει η επιδείνωση της υγείας της που οδήγησε στον θάνατό της) και απέστειλε γραπτό μήνυμα, στο οποίο αποκάλυπτε ότι η τελευταία λέξη του Ζητείται ψεύτης ("Πριτς!") ήταν δικιά της επινόηση, καθώς στις πρόβες του έργου όλες/-οι έψαχναν μια ζουμερή λέξη για το κλείσιμό του. 

Φρέντυ Γερμανός, Βαγγέλης Λιβαδάς, Ρένα Βλαχοπούλου
και Μίμης Τραϊφόρος.
Πηγή φωτογραφίας: Λοιπόν, 27-1-1994

Η εκδήλωση είχε μεγάλη επιτυχία. Παραβρέθηκαν πολλές/-οί από τον καλλιτεχνικό, δημοσιογραφικό και πολιτικό χώρο. Ανάμεσά τους η Ρένα Βλαχοπούλου, που, όπως είπαμε, έπαιζε εκείνη τη σεζόν τη Χαρτοπαίχτρα (αλλά προφανώς δεν είχε όρεξη για... ομιλίες--ούτε καν το ρεπορτάζ της Κικής Σεγδίτσα στον ΑΝΤ1 δεν περιείχε δήλωσή της), ο Μίμης Τραϊφόρος, ο Νικήτας Τσακίρογλου, η Χρυσούλα Διαβάτη, ο Πέτρος Φυσσούν, η Ρίκα Διαλυνά, ο Παύλος Χαϊκάλης (την επόμενη σεζόν θα έπαιζε τον Τιμολέοντα στο Φωνάζει ο κλέφτης), ο Ερρίκος Μπριόλας και η Έλντα Πανοπούλου (συμπρωταγωνιστούσαν με τη Ρένα στη Χαρτοπαίχτρα) και πολλές/-οί άλλες/-οι ακόμα. Τον χώρο της πολιτικής εκπροσώπησαν η τότε Γενική Γραμματέας του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα και ο τότε Υπουργός Εργασίας Ευάγγελος Γιαννόπουλος.

Από το ρεπορτάζ της Νίνας Βλάχου στο περιοδικό 1000 θέματα.
Στη φωτογραφία 20 οι Άννα Καλουτά, Παύλος Χαϊκάλης, Μαρία Ψαθά,
Έλντα Πανοπούλου. Στη φωτογραφία 21 οι Φρέντυ Γερμανός, Μαρία Ψαθά, 
Βαγγέλης Λιβαδάς, Ρένα Βλαχοπούλου. Στη φωτογραφία 22 οι Σόνια Ζαχαράτου,
Θύμιος Καρακατσάνης Δημήτρης Πιατάς. Στη φωτογραφία 23 οι
Γεράσιμος Βασιλόπουλος, Ίων Βορρές, Απόστολος Δοξιάδης

Αντίθετα από την εκδήλωση, φαίνεται πως δεν είχαν εμπορική επιτυχία οι εκδόσεις. Και ήταν κρίμα. Επρόκειτο για πολυτελείς εκδόσεις με χρήσιμο φωτογραφικό υλικό (αν και δεν κάλυπτε όλα τα ανεβάσματα των έργων), αλλά πιθανώς το κόστος τους δεν καλύφθηκε από τις πωλήσεις. Αν και η Μαρία Ψαθά ανακοίνωσε εκείνο το βράδυ πως το Πάσχα του '94 θα εκδίδονταν Η χαρτοπαίχτρα (θα έπρεπε να έχει προβλεφθεί να εκδοθεί νωρίτερα, όσο παιζόταν το έργο), Το Στραβόξυλο και Ο Αχόρταγος, αυτό δεν συνέβη. 

Έλντα Πανοπούλου, Παύλος Χαϊκάλης, Ρένα Βλαχοπούλου
Πηγή φωτογραφίας: 7 Μέρες TV, 5-2-1994

Την επόμενη σεζόν, με την ευκαιρία του ανεβάσματος του Φωνάζει ο κλέφτης (με τη Μάρθα Καραγιάννη, τον Γιάννη Μιχαλόπουλο και τον Χαϊκάλη) πραγματοποιήθηκε η αντίστοιχη έκδοση (με αρκετές φωτογραφίες από την κινηματογραφική του εκδοχή με τη Ρένα Βλαχοπούλου, τον Ντίνο Ηλιόπουλο και τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο--αλλά και το ανεπίτρεπτο λάθος στη χρονολόγηση της ταινίας, 1962 αντί για 1965) και έναν χρόνο μετά κυκλοφόρησε τελικά Ο αχόρταγος. Είναι κρίμα που δεν εκδόθηκαν περισσότερα έργα (αν και τότε ήταν ακόμα διαθέσιμα αντίτυπα κάποιων έργων από τις εκδόσεις Μαρή--Η χαρτοπαίχτρα, Ένας βλάκας και μισός, Εμπρός να γδυθούμε), θα ήταν πολύ χρήσιμο να κυκλοφορούν περισσότερα έργα του (ευτυχώς κυκλοφόρησαν αρκετές συλλογές με ευθυμογραφήματα του Ψαθά καθώς και το έργο του Γη του Πόντου).

Έλντα Πανοπούλου, Φρέντυ Γερμανός, Ρένα Βλαχοπούλου
στην εκδήλωση των εκδόσεων Μαρίας Δ. Ψαθά
στη Μεγάλη Βρετανία
Πηγή φωτογραφίας: Απογευματινή, 19-1-1994

Οι εκδόσεις Μαρίας Δ. Ψαθά είχαν πάντως την πρωτοβουλία να απονείμουν το "Μετάλλιο Δημήτρη Ψαθά" σε ηθοποιούς που διακρίθηκαν για την ερμηνεία των έργων του--αλλά αυτά θα τα πούμε σε επόμενα "Σαν σήμερα"...