Σαν σήμερα το 1944: Ντουμπλάζ στο Κάπιτολ

Στις 22 Ιουλίου 1944 η Ρένα Βλαχοπούλου ξεκίνησε εμφανίσεις με την ορχήστρα τζαζ του Γιάννη Σπάρτακου στον κινηματογράφο Κάπιτολ που βρισκόταν στη γωνία Αχαρνών και Αγίου Μελετίου.

Η διαφήμιση μάς δίνει πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη σύνθεση της ορχήστρας του Γιάννη Σπάρτακου: Σταύρος Ρουχωτάς (τρομπέτα), Α. Σιδεράς (τρομπόνι), Γ. Σαρλής (κλαρίνο), Α. Αθηναίος (κρουστά, νομίζω...), Γιώργος Καρδάμης (κιθάρα). Δεν γνωρίζω αν υπήρχαν και κάποιοι ακόμα μουσικοί κι η διαφήμιση αναφέρει απλώς τους γνωστούς σολίστ--στο Περοκέ την προηγούμενη χρονιά η ορχήστρα του Σπάρτακου ήταν δωδεκαμελής. Ο δημοφιλής πιανίστας και οι μουσικοί του εμφανίζονταν ταυτόχρονα και στο βαριετέ Παναθήναια της λεωφόρου Αλεξάνδρας, όπου συνόδευαν σε τζαζ τραγούδια την Ηρώ Χαντά (σύντροφός τότε του Σπάρτακου). Αντίστοιχα, η Ρένα Βλαχοπούλου συνέχιζε τις εμφανίσεις της στη... βασική της έδρα της εκείνο το καλοκαίρι, το θέατρο Ερμής, όπου ερμήνευε τραγούδια του Γιώργου Μυρογιάννη. Μου κάνει εντύπωση που αποφάσισε να ντουμπλάρει, αφού μετά τον γάμο της με τον Γιάννη Κωστόπουλο θα έλεγε κανείς πως δεν χρειαζόταν την επιπλέον αμοιβή. Από τότε όμως φαίνεται πως προτιμούσε να είναι οικονομικά ανεξάρτητη. Άλλωστε, το ντουμπλάρισμα ή ντουμπλάζ είχε επίσημα (δηλαδή με διαφημίσεις και για τις δύο ταυτόχρονες εμφανίσεις της) εγκαινιάσει εκείνη στα χρόνια της Κατοχής, τη χειμερινή σεζόν 1942-43, όταν εμφανιζόταν στο θέατρο Παπαϊωάννου και στο θέατρο Πάνθεον. Ανεπίσημα φυσικά δεν ήταν μια άγνωστη πρακτική στον χώρο του ελαφρού μουσικού θεάματος, απλώς δεν πολυδιαφημιζόταν. Από το καλοκαίρι του '43 και μετά όμως οι διαφημίσεις για μεγάλα ονόματα που εμφανίζονταν παράλληλα σε ένα κεντρικό θέατρο και σε ένα λιγότερο κεντρικό βαριετέ πλήθυναν. Ο θεατρικός συγγραφέας και χρονογράφος Παναγιώτης Παπαδούκας αποφάσισε να αφιερώσει στη νέα μόδα ένα κείμενό του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καλλιτεχνικός Κόσμος.

Το ντουμπλάζ

Όταν δεν πηγαίνει το όρος στον Μωάμεθ, πηγαίνει ο Μωάμεθ προς το όρος. Αυτή η αρχή ενέπνευσε την καταπληκτική ιστορία του ντουμπλάζ, ήτοι της περιοδείας των ηθοποιών ανά τις διάφορες συνοικίες της πρωτευούσης. Στην επιλεγομένη εποχή της ειρήνης, όταν τραμ ώργωναν τα τέσσερα σημεία της πόλεως και περιορισμός της κυκλοφορίας δεν υπήρχε, ξεκινούσαν άνθρωποι από τις πιο μακρινές περιοχές της Αθήνας για να κατέβουν στο Μεταξουργείο, τη μεγάλη αυτή θεατροπιάτσα, να ιδούν τους αγαπημένους των καλλιτέχνες. Κατέβαιναν από το Παγκράτι, από τους Αμπελοκήπους, από την Κυψέλη, από τα Πατήσια, από το Μαρούσι, από την Κηφισσιά, από τα περίχωρα της Αττικής ακόμα. Κι ανέβαιναν από την Καλλιθέα, από το Φάληρο, από τον Πειραιά. Υπόθεσις μισής ώρας με τ' αυτοκίνητο, ή το τραίνο. Τώρα αυτή η μετακίνηση είναι αδύνατη. Κι έτσι αναγκάζονται οι ηθοποιοί να "ντουμπλάρουν" και να "τριπλάρουν" μερικοί. Μέσα σε τέσσερις ώρες μόνο ένας ηθοποιός μπορεί να κάνη εμφανίσεις στο τέρμα Ιπποκράτους, στο Ζάππειο και στην Καλλιθέα, μ' επιστροφή πάντοτε, γιατί πρέπει να εμφανισθή και στα δυο προγράμματα. Τώρα, πώς τα καταφέρνουν με τα φτωχά μέσα συγκοινωνίας της εποχής είνε μια ιστορία που χρειάζεται έναν Όμηρο να τη γράψη και να την προσθέση στην "Οδύσσειά" του.

Ποδήλατα, μοτοσυκλέττες, σαραβαλιασμένα ταξί, γκαζοζέν, όλα τα μεταφορικά μέσα μεταχειρίζονται, για να φτάσουν με την ψυχή στο στόμα στα διάφορα θέατρα. ν' ανέβουν στη σκηνή, να κάνουν το νούμερό τους και να φύγουν αμέσως για να προφτάσουν και τ' άλλο θέατρο. Και πρέπει νάναι πάντα στην ώρα τους, γιατί μερικοί παίζουν σε κεντρικά θέατρα και δεν πρέπει να λείπουν την ώρα που ο οδηγός της σκηνής θα τους καλέση να βγουν.

Εσείς π.χ. αγαπητέ μου φίλε, που καθόσαστε στην πλατεία του "Περοκέ" και απολαμβάνετε τον Αυλωνίτη, ας πούμε στην πρώτη του εμφάνισι, φαντάζεσθε ότι ως που νάρθη η σειρά του να ξαναβγή στο δεύτερο νούμερό του--μισή ώρα ή τρία τέταρτα το πολύ--ο χριστιανός αυτός έχει πάει στο "Λουξ"--τέρμα Ιπποκράτους--έχει εκτελέσει άλλο νούμερο κι έχει ξαναγυρίσει; Και ότι, ως που να βγη για τρίτη φορά, θα ξαναπάη και θα ξαναγυρίση; Το ίδιο κι ο Μαυρέας, το ίδιο κι η Ντιριντάουα, το ίδιο κι η Νικολαΐδου. Ενώ οι παραστάσεις των μουσικών θεάτρων διεξάγονται κανονικά και στην ώρα τους, χωρίς το παραμικρό χάσμα, οι μισοί ηθοποιοί τους διασχίζουν με παραφρονήσαντα αυτοκίνητα και μοτοσυκλέττες τους δρόμους της Αθήνας, προς όλες τις διευθύνσεις, για να χαρίσουν λίγο γέλιο και λίγο κέφι στους διψασμένους θεατάς των συνοικιών. Και για να προφτάσουν, αναγκάζονται να μπαίνουν στ' αυτοκίνητα μακιγιαρισμένοι και ντυμένοι πολλές φορές με τα παρδαλά ρούχα της σκηνής που εκτελούν ή να γδύνονται και να ντύνονται μέσα στ' αυτοκίνητο. Έτσι βλέπετε π.χ. αυτό το θέαμα: Έξω από το "Περροκέ" μια γυναίκα με χωριάτικα ρούχα, με χοντρή φωνή κι ένα τσιγάρο στο στόμα να πηδάη στο ταξί. Ποια είνε; Είνε ο Μαυρέας με τα ρούχα της Γκόλφως. Θα τα βγάλη κατά τη διάρκεια της διαδρομής και θα κατέβη στο "Λουξ" μάγγας για να εκτελέση ένα διαφορετικό νούμερο. Κι αυτό γίνεται με τους περισσότερους ηθοποιούς. 

Αυτό είναι το "ντουμπλάζ", το νέο θεατρικό φρούτο της πολεμικής εποχής. Στην Αθήνα υπάρχουν σήμερα περί τα δέκα ή δώδεκα βαριετέ. Κι όλα αυτά, εκτός από το περιωρισμένο μόνιμο προσωπικό, τροφοδοτούνται με τους νέους Οδυσσείς, δηλαδή τους ντουμπλάροντας ηθοποιούς. Χωρίς ν' απομακρυνθήτε από τη γειτονιά σας, κ.κ. των μακρυνών συνοικιών, απολαμβάνετε τους άσσους του γέλιου, του χορού και του τραγουδιού, που τσακίζονται κυριολεκτικά για να σας ξεκουράσουν από την πλήξιν της ζωής. Και την απόλαυσι αυτή την έχουν με τρία ή τέσσερα εκατοστάρικα. Τι πληρώνετε: τον ηθοποιό, τον κόπο του, το λαχάνιασμά του ή την βενζίνα του αυτοκινήτου;

Παναγιώτης Παπαδούκας

Καλλιτεχνικός Κόσμος, 14-6-1944

Ο Παπαδούκας βέβαια δεν αναφέρει την άλλη μεγάλη αλήθεια της Κατοχής: με τον αυξανόμενο πληθωρισμό ακόμα και τα μεγάλα ονόματα του θεάτρου χρειάζονταν μια επιπλέον αμοιβή για να τα βγάλουν πέρα. Οπότε εύλογα μπορούμε να αναρωτηθούμε πώς τα έβγαζαν πέρα τα μικρότερα ονόματα... Οι επιχειρηματίες φυσικά δεν ήταν ικανοποιημένοι με τις διπλές εμφανίσεις των καλλιτεχνών τους (εκτός από τις ελάχιστες περιπτώσεις που ο ίδιος επιχειρηματίας διατηρούσε και τις δυο επιχειρήσεις!...) και ασκούσαν πιέσεις στην Άδεια για να απαγορευτεί το ντουμπλάζ. Στη διάρκεια της Κατοχής όμως δεν το κατάφεραν. 

Και βέβαια κυκλοφόρησαν και τα σχετικά ανέκδοτα. Πρωταγωνιστής, παντρεμένος με επίσης ηθοποιό, έφυγε από το θέατρό του για την παράλληλη εμφάνισή του σε βαριετέ. Όταν επέστρεψε στο θέατρο βρήκε τη σύζυγό του στην αγκαλιά άλλου ηθοποιού. Οπότε εκείνη του απάντησε "Μα, αγάπη μου, κι εγώ ντουμπλάρω..."

Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του.