Σαν σήμερα το 1943: Το Στραβόξυλο στο θέατρο Λυρικόν

Στις 5 Ιουλίου 1943 ο θίασος του θεάτρου Λυρικόν, που βρισκόταν στην οδό Γ' Σεπτεμβρίου, παρουσίασε την κωμωδία του Δημήτρη Ψαθά Το στραβόξυλο. Όπως έχουμε ήδη δει, ο θίασος παρουσίαζε από τις 30 Μαΐου 1943 την επιθεώρηση του Ασημάκη Γιαλαμά Ακουαρέλλες. Μετά από έναν μήνα παραστάσεων, το έργο είχε ολοκληρώσει τον κύκλο του. Αν και ένας μήνας παραστάσεων ήταν η συνηθισμένη διάρκεια για τις πετυχημένες επιθεωρήσεις της Κατοχής, ειδικά το καλοκαίρι του 1943 τα πράγματα ήταν δύσκολα για τα μουσικά θέατρα της πρωτεύουσας που πάλευαν να τα βγάλουν πέρα με τα υπέρογκα έξοδά τους (ορχήστρα, πολλά σκηνικά): παρά τη σχετικά καλή προσέλευση του κοινού, οι επιχειρήσεις παρουσιάζουν μεγάλο παθητικό... 

Ο Βασίλης Αργυρόπουλος ως Νικολάκης Μαρουλής
στην κινηματογραφική μεταφορά της κωμωδίας του Δ. Ψαθά
Το στραβόξυλο (1952).
Η ταινία του Χρήστου Αποστόλου και της Σπέντζος Φιλμ
διασώζει μια μάλλον παραμορφωτική εικόνα
του μέγιστου, όπως λένε όλες οι πηγές, κωμικού, ο οποίος δυστυχώς
πέθανε την επόμενη χρονιά, με αποτέλεσμα να μη γυρίσει άλλες
ταινίες. Όπως μου υπέδειξε ο φίλος του blog Αντώνης Ευθυμίου,
ο Αργυρόπουλος είχε πραγματοποιήσει και μια cameo εμφάνιση
στα Χειροκροτήματα του Γιώργου Τζαβέλλα, ως ένα από τα "ψώνια"
που διαγωνίζονται στον διαγωνισμό ταλέντων του Άλφα (Αττίκ)...

Μετά τις Ακουαρέλλες ο θίασος του θεάτρου Λυρικόν επρόκειτο να παρουσιάσει μια καινούρια επιθεώρηση του Δημήτρη Γιαννουκάκη. Μέχρι όμως να ολοκληρωθεί η συγγραφή της, ο Βασίλης Αργυρόπουλος, που ήταν ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θιάσου, αποφάσισε να παρουσιάσει την κωμωδία του Δημήτρη Ψαθά, που είχε πρωτοπαίξει ο ίδιος το 1940. Αυτή τη φορά όμως η παράσταση θα παρουσίαζε μια πρωτοτυπία: ανέβαινε από έναν μικτό θίασο ηθοποιών πρόζας (Αργυρόπουλος, Γιώτα Λάσκαρη) και μουσικού θεάτρου (Μαρίκα Κρεββατά, Κώστας Δούκας, Ιωάννης Στυλιανόπουλος). Έχουμε κάποιες πληροφορίες για τη διανομή. Η Γ. Λάσκαρη (σύζυγος του Αργυρόπουλου) που στο προηγούμενο ανέβασμα του έργου υποδυόταν την Καίτη, την ανηψιά του στραβόξυλου Νικολάκη Μαρουλή, έπαιζε τώρα τη σύζυγό του Ουρανία, και τον ρόλο της Καίτης ανέλαβε η Μαρίκα Κρεββατά: όπως επισημαίνουν τα Αθηναϊκά Νέα, η πρωταγωνίστρια του μουσικού θεάτρου έπαιξε τον ρόλο "με μπρίο, φρεσκάδα και αρκετή δραματικότητα". Τον σπαρταριστό ρόλο του ανεκδιήγητου Περικλή έπαιζε ο κωμικός της επιθεώρησης Β. Κοντογιάννης, ενώ τους δυο νέους του έργου ο Ιωάννης Στυλιανόπουλος και ο Ερρίκος Κονταρίνης, ο σύζυγος της Μαρίκας Νέζερ. Ειδικά για τον Κονταρίνη, ο Πρωινός Τύπος έγραψε: "εις τον ρόλον του Κώστα αποδεικνύει ότι δεν είνε ο κομπέρ της επιθεωρήσεως που συνήθισε να τον βλέπη ο κόσμος, αλλά ένας καλός ηθοποιός με αρκετά προσόντα και διά το θέατρον της πρόζας". Δεν έχω καταφέρει να ανακαλύψω αν στην παράσταση ανατέθηκε κάποιος ρόλος και στη Μαρίκα Νέζερ, που ανήκε στον θίασο και θριάμβευε στις Ακουαρέλλες. Θα μπορούσε ίσως να έπαιζε τον ρόλο της υπηρέτριας (που παίζει η Γεωργία Βασιλειάδου στην κινηματογραφική εκδοχή του έργου με τον Αργυρόπουλο--εκεί που η Νέζερ υποδύεται την Ουρανία), αλλά δεν έχω επιβεβαιώσει την υποψία μου--θεωρώ ότι θα έβρισκα κάποια αναφορά στις εφημερίδες, αφού είναι σίγουρο πως η Νέζερ θα ξεχώριζε (όπως συνέβη δέκα χρόνια αργότερα όταν έπαιξε έναν μικρό ρόλο υπηρέτριας στο Ζητείται ψεύτης του Ψαθά και έκλεβε την παράσταση...). Επιπλέον, το όνομα της Νέζερ εμφανίζεται τον Ιούλιο του '43 στο πρόγραμμα του βαριετέ Πεύκα σε τρία νούμερα: αν και η Νέζερ, όπως και όλα τα μεγάλα ονόματα του ελαφρού μουσικού θεάτρου, ντουμπλάριζε εκείνο το καλοκαίρι, μου φαίνεται μάλλον δύσκολο να εμφανιζόταν σε τρία νούμερα στα Πεύκα και ταυτόχρονα σε έργο πρόζας στο Λυρικόν. Τίποτα όμως δεν αποκλείεται, ειδικά την περίοδο της Κατοχής...

Το νέο ανέβασμα του Στραβόξυλου με τον μικτό θίασο πρόζας και μουσικού θεάτρου, που σύμφωνα με τον Πρωινό Τύπο ήταν καλύτερο από το πρώτο ανέβασμα γνώρισε μεγάλη επιτυχία: με φτηνότερο εισιτήριο από ό,τι οι επιθεωρήσεις της περιόδου (2.000 δρχ αντί για 3.000 δρχ--και στις λαϊκές απογευματινές 1000 δρχ.) οι εισπράξεις στο θέατρο της Γ' Σεπτεμβρίου αγγίζουν το 1.300.000 δρχ. ημερησίως, οπότε τα σχέδια για παρουσίαση επιθεώρησης ματαιώνονται... 

Ωστόσο, η συνύπαρξη ηθοποιών πρόζας και μουσικού θεάτρου δεν είναι η μόνη πρωτοτυπία της παράστασης. Στον θίασο του θεάτρου Λυρικόν ανήκει και μια δημοφιλέστατη τραγουδίστρια, η "Βασίλισσα της Τζαζ" Ρένα Βλαχοπούλου. Από τη στιγμή που τόσο εκείνη όσο και η ορχήστρα έχουν συμβόλαιο με τον θίασο, ο επιχειρηματίας αποφασίζει να αξιοποιήσει τη δημοτικότητά της: έτσι, από την επομένη της πρεμιέρας, η Ρένα Βλαχοπούλου τραγουδά κάθε βράδυ τα ρυθμικά της τραγούδια στα διαλείμματα του Στραβόξυλου--συνηθιζόταν τότε να γίνονται διαλείμματα μεταξύ των πράξεων, οπότε το τρίπρακτο Στραβόξυλο έδινε την ευκαιρία για δυο εμφανίσεις της Ρένας σε κάθε παράσταση... Έχω την αίσθηση πως πρόκειται για μια σπάνια--αν όχι μοναδική στα χρονικά του αθηναϊκού θεάτρου--περίπτωση ύπαρξης ενός "άσχετου" μουσικού διαλείμματος σε έργο πρόζας. Οι διαφημιστικές καταχωρίσεις του Στραβόξυλου μιλούν από μόνες τους: τα ονόματα του Βασίλη Αργυρόπουλου και της Ρένας Βλαχοπούλου είναι τυπωμένα με ισομεγέθη γράμματα...

Οι παραστάσεις του Στραβόξυλου συνεχίστηκαν θριαμβευτικά μέχρι τις 5 Αυγούστου (με μια αναγκαστική διακοπή από 22 έως 29 Ιουλίου, κατόπιν διαταγής της Commando Piazza να κλείσουν όλα τα θέατρα και οι κινηματογράφοι της πρωτεύουσας μετά την παναθηναϊκή διαδήλωση διαμαρτυρίας εναντίον της σχεδιαζόμενης επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής στο μεγαλύτερο τμήμα της κεντρικής Μακεδονίας). Και ενώ ο Αργυρόπουλος σχεδίαζε μετά το Στραβόξυλο να παρουσιάσει μια βιεννέζικη μουσική κωμωδία (η μουσική κωμωδία ήταν η άλλη μεγάλη μόδα της κατοχικής θεατρικής Αθήνας), κατάλαβε ότι το μεγάλο του κοινό δεν επιθυμούσε να τον δει ξανά σε μουσικό θέαμα, αλλά στις καθαρόαιμες κωμωδίες στις οποίες τον είχε αγαπήσει. Έτσι, μετά το Στραβόξυλο, ανέβασε τον Πρωτευουσιάνο του Γεωργίου Ρούσσου και, αργότερα, τον Γυναικά. Η σύνθεση του θιάσου παρέμεινε "μικτή", αλλά το συμβόλαιο της ορχήστρας προφανώς δεν ανανεώθηκε και η Ρένα Βλαχοπούλου διέκοψε τη συνεργασία της με το θέατρο Λυρικόν και επέστρεψε στα μουσικά θεάματα στα οποία ανήκε, χωρίς να φαντάζεται (όπως και κανένας άλλος) ότι θα εμφανιζόταν ως πρωταγωνίστρια σε έργο του Ψαθά 22 χρόνια αργότερα στον κινηματογράφο και 32 χρόνια αργότερα στο θέατρο...

Όσο για τον Δημήτρη Ψαθά, είχε λόγους να πανηγυρίζει, γιατί οι δυο μεγάλοι Βασίληδες της κωμωδίας παρουσίαζαν ταυτόχρονα έργα του (ο Λογοθετίδης ήταν επικεφαλής του θιάσου της Μαρίκας Κοτοπούλη που παρουσίαζε στο Ρεξ την κωμωδία Οι ελαφρόμυαλοι), ενώ όταν ο θίασος της Κατερίνας Ανδρεάδη ανέβασε το έργο του Παύλου Παλαιολόγου Ο κόσμος που έρχεται, ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη πανηγύριζε (με χρονογραφήματα και σχόλια στις θεατρικές στήλες των δύο εφημερίδων του), γιατί τρία στα πέντε αθηναϊκά θέατρα πρόζας παρουσίαζαν ταυτοχρόνως έργα που είχαν γράψει οι συνεργάτες του...

Η προτομή του Βασίλη Αργυρόπουλου που βρισκόταν
στην είσοδο του Θεατρικού Μουσείου,
όταν αυτό λειτουργούσε....

Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του.