Σαν σήμερα το 1962: Οδός Ονείρων

Στις 14 Ιουνίου 1962 δόθηκε στο θέατρο Μετροπόλιταν η πρεμιέρα της παράστασης του Μάνου Χατζιδάκι Οδός Ονείρων. Έχουμε γράψει και ξαναγράψει για την παράσταση, για τον βασικό ρόλο της Ρένας Βλαχοπούλου στη δημιουργία της, για τα νούμερα στα οποία εμφανιζόταν και για τις κριτικές που είχε πάρει η ίδια αλλά και το έργο. 

Ο θίασος του Μετροπόλιταν, με επικεφαλής τον Δημήτρη Χορν, τη Ρένα Βλαχοπούλου,
τη Μάρω Κοντού, τη Χρυσούλα Ζώκα και τη Ζωή Φυτούση,
χειροκροτεί τον Μάνο Χατζιδάκι στην πρεμιέρα της Οδού Ονείρων
στις 14 Ιουνίου 1962.
Πίσω από τη Μ. Κοντού ο Γιώργος Μαρίνος.

Πηγή φωτογραφίας: το βιβλίο του Δημήτρη Μπαγιέρη Δημήτρης Χορν (εκδ. Οδός Πανός, 1997) 

Η Οδός Ονείρων μπορεί να μην έφερε την πολυπόθητη ανανέωση στο ελαφρό μουσικό θέατρο, τάραξε όμως τα νερά του από την άνοιξη του '62 μέχρι και το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, όταν οι παραστάσεις της είχαν λήξει, αλλά ο Χατζιδάκις, με την ευκαιρία της πρεμιέρας του έργου Καίσαρ και Κλεοπάτρα, στο οποίο συνεργαζόταν με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, συνέχιζε να κάνει δηλώσεις παίρνοντας αφορμή από την αντιμετώπιση που είχε η θερινή του μουσικοθεατρική κατάθεση από κριτικούς αλλά και παράγοντες του θεατρικού χώρου. Ένα από τα κείμενα που γράφτηκαν με αφορμή τις φθινοπωρινές δηλώσεις του Χατζιδάκι και κατακεραύνωνε την Οδό Ονείρων είναι το παρακάτω σημείωμα του Δημήτρη Ψαθά, που δημοσιεύτηκε στις 4 Οκτωβρίου του 1962 στην πρώτη σελίδα των Νέων (η σελίδα παραδόξως δεν υπάρχει στο ψηφιακό αρχείο του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη, παρόλο που υπάρχει η δεύτερη σελίδα...) και το αναδημοσιεύω ολόκληρο, για να πάρουμε, όπως πάντα, μια γεύση από τα θεατρικά και δημοσιογραφικά ήθη της εποχής εκείνης... 

Εύθυμα και Σοβαρά

ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΙ

του ΔΗΜ. ΨΑΘΑ

Έχουμε αναμφισβήτητα δυο λαμπρούς μουσικοσυνθέτες στον τόπο μας--αντιμαχόμενους, φυσικά, σαν γνήσια τέκνα της Ελλάδας--τον Μάνο Χατζηδάκι και τον Μίκη Θεοδωράκη. Συμπαθώ και θαυμάζω απεριόριστα αμφότερους--πηγές αστείρευτες θαυμαστής μουσικής κι οι δυο τους--αλλά δεν μπορώ να μη σημειώσω, εξ ίσου ειλικρινώς, και τα αντίστοιχα ελαττώματά τους. Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει αδυναμία στις πολιτικές δηλώσεις κι ο Μάνος Χατζιδάκις αδυναμία στις επαγγελματικές ανταγωνιστικές ανακοινώσεις. Και η μεν αδυναμία του Θεοδωράκη είναι κοινή αδυναμία όλων των Ελλήνων, του Χατζηδάκι, όμως, είναι αδυναμία μόνο των Ναρκίσσων.

Λυπούμαι ειλικρινά γιατί ένας άνθρωπος τόσο προικισμένος πότε βρίζει ή διαγράφει, συλλήβδην και αθρόως όλους τους συναδέλφους του, πότε αποκαλεί τους ηθοποιούς "ρεμάλια", πότε μιλά με γλώσσα ανάρμοστη για δημοσιογράφους (που για την εντιμότητα και την ειλικρίνειά τους αποτελούν στολίδια του επαγγέλματός μας, όπως στην περίπτωση Παύλου Παλαιολόγου), ενώ, προκειμένου για τον εαυτό του, δράττεται κάθε ευκαιρίας για να αυτοεγκωμιασθή.

"Ουδέποτε έκανα ελαφρό θέατρο, ούτε επιθεώρηση, δήλωσε πάλι χθες σε ειδική πρες-κόνφερανς. Μπορεί η 'Οδός Ονείρων' να είχε επιθεωρησιακά στοιχεία, αλλά δεν ήταν επιθεώρηση... Δεν θέλω να βάζουν την δική μου την δουλειά στον ίδιο τορβά με την δουλειά οποιουδήποτε άλλου... Ποτέ δεν βγαίνω να πω μεγάλα λόγια (!). Δεν μ' αρέσουν τα λόγια..."

Δεν του αρέσουν τα λόγια του συμπαθέστατου μουσικοσυνθέτη, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει καθόλου να τα λέη και μάλιστα χοντρά-χοντρά. Κατά σύμπτωση δε, τα λέει στην αρχή πάντα μιας επαγγελματικής εξόρμησής του, όπως στις αρχές του καλοκαιριού με την περίφημη "Οδό Ονείρων" και τώρα με την νέα του εξόρμηση στο θέατρο "Ρεξ". Σαματάς να ένεται... Διότι ο σαματάς στις εφημερίδες ωφελεί, όπως ωφέλησε τρομακτικά την ανεκδιήγητη εκείνη "καλλιτεχνική εξόρμησή" του στο θέατρο "Μετροπόλιταν".

Μια αξιοθρήνητη ιστορία, λοιπόν, ήταν εκείνη της "Οδού Ονείρων", που όταν πήγα και την είδα--στο τέλος του καλοκαιριού--κατάλαβα αφ' ενός πόσα χρωστά ο κ. Χατζηδάκις στις εφημερίδες, που σπάταλα διέθεσαν τις στήλες τους για την διαφήμισή της--δωρεάν--και πόσο άδικο έχω εγώ, όταν παρασύρομαι από πνεύμα αντικειμενικότητας σε έστω κι ελάχιστες γραμμές ευνοϊκές.

Ελπίζω τούτη την φορά--του το εύχομαι ολόψυχα, όπως και στην συμπαθέστατη Αλίκη Βουγιουκλάκη--η νέα καλλιτεχνική εξόρμηση να είναι εντελώς διαφορετική από την "Οδό Ονείρων". Γιατί εκεί επρόκειτο για ένα κατασκεύασμα απερίγραπτο,, ανούσιο, δίχως ίχνος δροσιάς και πνεύματος, όπου όλοι μαζί οι θεατές υποχρεωνόντουσαν να γυρνάνε τα κεφάλια πότε δεξιά και πότε αριστερά--και πότε να ξελαιμιάζονται σε πλήρη στροφή προς τα πίσω--για ν' ακούσουν τι; Κουβέντες τετριμμένες, αφόρητα κοινοτοπικές, χωρίς κανένα νόημα.

Το γέλιο χαριζόταν στο κοινό σε μια σκηνή, όπου μια από τις πρωταγωνίστριες εμφανιζότανε ημίγυμνη στα μπάνια, με τον φίλο της, που κάθε τόσο εφωρμούσε γρυλλίζοντας επάνω της για να κατασιγάση τις ορμές τους, την κυλούσε χάμω και... ήταν έτοιμος, αλλά διακοπτόταν από τους περαστικούς! Ή κάθε τόσο, ενώ εκείνος ήταν πάλι καθ' όλα έτοιμος κι εκείνη ανάσκελα, θυμόταν τις καραμέλλες της εκείνη και σηκωνόταν για να τις πάρη από το τσαντάκι.

Ομολογώ ότι σπάνια μ' έπιασε σε επιθεώρηση τόση αμηχανία και τόση αηδία, όση ένοιωσα βλέποντας το δήθεν "γελαστικό" εκείνο σκετς. Άλλη τόση αηδία μ' έπιασε με τους μπανιστηρτζήδες, που μπαίνανε με τρυπάνια μέσα στις μπανιέρες (για να... γελάση ο κόσμος) και τόση πλήξη με μια άλλη μακροσκελέστατη σκηνή, όπου βρισκόντουσαν επί σκηνής τριάντα πρόσωπα, μ' έναν κινηματογραφιστή και μια δήθεν πρωταγωνίστρια οθόνης, η οποία υποχρεωνόταν--μαζί με τα τριάντα άλλα πρόσωπα--να λέη και να κάνη επί μισή ώρα ή και περισσότερο αφάνταστες σαχλαμάρες. [Σημείωση του Rena Fan: Φυσικά ο Ψαθάς αναφέρεται στο νούμερο "Το όνειρο της οθόνης" στο οποίο έπαιζε η μετέπειτα πρωταγωνίστρια των έργων του Ρένα Βλαχοπούλου...]

Η πρωταγωνίστρια Ρένα Βόλβο (Βλαχοπούλου), ο σκηνοθέτης Τζων Φάπας (Γιώργος Κωνσταντίνου)
και το συνεργείο της ταινίας Η Ναυμαχία της Σαλαμίνος
Φωτογραφία από το ένθετο του CD Οδός Ονείρων της Minos EMI

Κι αυτά για να μη θυμηθώ την φρικαλέα εκείνη παρλάτα του Δημήτρη Χορν, όπου ο λαμπερός καλλιτέχνης ούρλιαζε, σπαταλώντας το ακριβό ταλέντο του σε μια απίθανη... διάλεξη περί του επαγγέλματος του ηθοποιού και των σχέσεών του μετά του θεάτρου--...ρίντι παλιάτσο!--ο δε κόσμος κυτταζότανε αμήχανος και μουρμούριζε:

--Τι λέει, μωρέ; Τρελλάθηκε ο Χορν;

Ευτυχώς, όμως. απεζημίωνε το κοινό με μια στιγμιαία παρωδία μπαλλαρίνας, τραγουδώντας το "Ελλάδα-Ελλαδίτσα μας" που ήταν και η μοναδική όαση μέσα στην άδροση ξεραΐλα της οδού ύπνου και ονείρων. Δυο-τρία πραματάκια ακόμα, ωραία κι έξυπνα, φαινόντουσαν τόσο αταίριαστα με την όλη στειρότητα του έργου. ώστε φαντάζανε σαν εμβόλιμες παραφωνίες. Ούτε, όμως, και η μουσική ανάβλυζε από τις καλύτερες στιγμές του Χατζηδάκι, παρ' όλον ότι απείχε παρασάγκες από το κείμενο.

Πώς έτρεχε, λοιπόν, όλος ο κόσμος το καλοκαίρι; Απλούστατα, χάρις στα μεγάλα λόγια--τα οποία δήθεν αποφεύγει ο λαμπρός, κατά τ' άλλα, μουσικοσυνθέτης--και χάρη στην καλοπροαίρετη διαφήμιση των θεατρικών στηλών του Τύπου. Ας πάψη, λοιπόν, να μιλά για το σύμπαν με τόση περιφρόνηση. Στο κάτω-κάτω δεν βλάπτει λίγη σεμνότητα σ' έναν καλλιτέχνη με τόσο ταλέντο και τόση δόξα.

ΔΗΜ. ΨΑΘΑΣ

Τα Νέα, 4-10-1962

Τελικά φαίνεται πως όλες οι κριτικές είχαν καλά λόγια να πουν για το "Ελλάδα-Ελλαδίτσα μου". Κρίμα που δεν συμπεριλήφθηκε στον δίσκο με τα τραγούδια της Οδού Ονείρων. Όπως φυσικά είναι κρίμα που, όπως έχουμε πει και ξαναπεί, δεν ακούγεται σε κανένα από τα τραγούδια που έλεγε στην παράσταση η φωνή της Ρένας Βλαχοπούλου...

Οι τέσσερις από τις πέντε "Αδελφές Τατά":
Νίκη Λεμπέση, Μάρω Κοντού, Ζωή Φυτούση
και Ρένα Βλαχοπούλου
Φωτογραφία από την έκδοση του Θ. Κρίτα Θέατρο '62

Το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου της Οδού Ονείρων σώζεται στο αρχείο του σκηνοθέτη της Αλέξη Σολομού που φυλάσσεται στο Τμήμα Παραστατικών Τεχνών του ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ. Σύντομα θα έχουμε την ευκαιρία να διαβάσουμε μια παρουσίαση του κειμένου από την Κωνσταντίνα Σταματογιαννάκη στον υπό έκδοση τόμο των Πρακτικών του Συνεδρίου για τα 121 χρόνια της Επιθεώρησης που διοργάνωσε το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης το 2015...

Ο Μάνος Χατζιδάκις και η Ρένα Βλαχοπούλου
στα παρασκήνια του θεάτρου Μετροπόλιταν.
Φωτογραφία από το βιβλίο του Μάκη Δελαπόρτα
Βίβα Ρένα (εκδ. Άγκυρα, 2002)

Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του.