Σαν σήμερα το 1944: "Πρωινή παράστασις υπέρ των απόρων καλλιτεχνών"

Στις 21 Μαΐου 1944 δόθηκε στο θέατρο Ολύμπια μια πανηγυρική παράσταση υπέρ των απόρων καλλιτέχνιδων και καλλιτεχνών, στην οποία συμμετείχαν δημοφιλή ονόματα από το θέατρο πρόζας, το λυρικό θέατρο και το ελαφρό μουσικό θέατρο. Η παράσταση ήταν στημένη από τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Αχιλλέα Μαμάκη (τότε αρχισυντάκτη των Αθηναϊκών Νέων), ο οποίος είχε επιμεληθεί τις δύο προηγούμενες χρονιές τις πανηγυρικές παραστάσεις του Φανού των Συντακτών (περισσότερα για αυτές θα διαβάσουμε σύντομα σε ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο της θεατρολόγου Κατερίνας Καρρά στον υπό έκδοση τόμο των πρακτικών του Συνεδρίου για τα 121 χρόνια της επιθεώρησης που διοργάνωσε το Πανεπιστήμιο Κρήτης). Το 1944, αντί του Φανού των Συντακτών, διοργανώθηκε η συγκεκριμένη εκδήλωση, η οποία όμως φαίνεται πως ήταν πρωτοβουλία του "Γερμανικού Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών". Ο προπαγανδιστικός της χαρακτήρας αποδεικνύεται άλλωστε από το γεγονός ότι διαφημίστηκε με το ίδιο κείμενο σε όλες σχεδόν τις εφημερίδες, ενώ, την επομένη της εκδήλωσης, δημοσιεύτηκε το ίδιο ακριβώς ρεπορτάζ στις απογευματινές εφημερίδες, και τη μεθεπομένη ένα συντομότερο αλλά σχεδόν όμοιο κείμενο στις πρωινές--τα κείμενα αυτά μάλιστα δημοσιεύονταν σε διαφορετικό χώρο από αυτόν που αφιερωνόταν συνήθως στις καλλιτεχνικές ειδήσεις. Για να πάρουμε μια καλή ιδέα για την εκδήλωση, αναδημοσιεύω το αναλυτικό ρεπορτάζ (που δημοσίευσαν τα Αθηναϊκά Νέα και η Βραδυνή), με κάποιες πρόσθετες πληροφορίες που συνέλεξα από τα υπόλοιπα δημοσιεύματα.  

Το εξώφυλλο του προγράμματος της εκδήλωσης
από το βιβλίο του Πολύβιου Μαρσάν
Ελένη Παπαδάκη. Μια φωτεινή θεατρική πορεία
με απροσδόκητο τέλος
(εκδ. Καστανιώτη)

.

ΕΝΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΝ ΓΕΓΟΝΟΣ

Η ΧΘΕΣΙΝΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΙΣ
ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΑΠΟΡΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ

Η μετά ζωηροτάτου ενδιαφέροντος αναμενομένη χθεσινή παράστασις υπέρ των απόρων καλλιτεχνών που ωργανώθη από τον Γερμανικόν Ραδιοφωνικών Σταθμόν Αθηνών και ειδικώς από την ώραν εκπομπής "Μεταξύ μας" εδόθη χθες την πρωίαν εις τα "Ολύμπια" και εστέφθη υπό καταπληκτικής επιτυχίας. Είνε αφάνταστος η σημειωθείσα κοσμοσυρροή. Όχι μόνον υπερπληρώθησαν όλαι αι θέσεις θεωρείων, αμφιθεάτρου και εξώστου--οι θεαταί του οποίου άρχισαν να φθάνουν εις το θέατρον από της 7.30 πρωινής, και εχρειάσθη ισχυρά αστυνομική δύναμις διά να επιβάλη την τάξιν--αλλ' εκατοντάδες θεατών παρηκολούθησαν την ιστορικήν αυτήν παράστασιν όρθιοι. Το μοναδικόν αυτό θέαμα, που εξετελέσθη με απόλυτον ακρίβεια και εξαιρετικήν φροντίδα και επιμέλειαν, χάρις εις τον κ. Μαμάκην, ο οποίος το διοργάνωσε και το διηύθυνε, επιτελέσας τεράστιον καλλιτεχνικόν άθλον, διήρκεσεν επί 4 1/2 ολόκληρες ώρες, ήτοι η παράστασις ήρχισε εις τας 10.15' και ετελείωσε εις τας 3 παρά τέταρτο, αφού ενεφανίσθη ό,τι καλλίτερον έχει να επιδείξη το ελληνικόν θέατρον εις ολους τους τομείς.

Εις την αρχή επρολόγισεν ο Αιμίλιος Βεάκης επί στίχων του κ. Γεώργου (sic) Γιαννακοπούλου. Αμέσως η μεγάλη ορχήστρα της Α.Ε.Ρ.Ε. [Σημείωση του Rena Fan: Ανώνυμη Εταιρία Ραδιοφωνικών Εκπομπών], υπό την διεύθυνσιν του μουσουργού Γεωργίου Βιτάλη, έπαιξε εις πρώτην εκτέλεσιν την "Ελληνικήν Ραψωδίαν" του ιδίου. Ακολούθως ενεφανίσθη το ζεύγος των κομπέρ της πρώτης πράξεως, η διακεκριμένη πρωταγωνίστρια Κα Κατερίνα Ανδρεάδη, που το κοινόν εδέχθη μ' ιδιαιτέραν εγκαρδιότητα, όπως επίσης και ο τόσον δημοφιλής πρωταγωνιστής Γεώργος (sic) Παππάς. Ακολούθως εξετέλεσαν ένα εύθυμο σκετς καταχειροκροτηθέντες η κ. Μαρίκα Κρεββατά και οι κ.κ. Αντώνης Γιαννίδης και Χριστόφορος Νέζερ. Μετά δύο νοσταλγικά τραγούδια του φωνητικού κουαρτέττου του ραδιοφωνικού σταθμού επαίχθηκε το ιστορικό νούμερο του Μωραϊτίνη "Γιαπί" με τους δημοφιλείς καλλιτέχνας Αυλωνίτην, Αποστολίδην, Δούκα, Ιατρίδη, Κυριακό και τον βαρύτονο του μελοδράματος Τσουμπρήν. Χείμαρροι γέλωτος κατόπιν με το σκετς "Πυγμαχικόν ματς" όπου πρωταγωνίστησε ο άσσος του μουσικού θεάτρου Μίμης Κοκκίνης συμπαραστατούμενος από τον συμπαθήν νέον πρωταγωνιστήν Γεώργο Γαβριηλίδη, τον Μιχ. Δημητρίου και τον καλλιτέχνη της λυρικής σκηνής Καραβουσάνον. Η κ. Μιράντα ακολούθως απήγγειλε με την γνωστήν τέχνην της και κατά διδασκαλίαν του κ. Αλέκου Λιδωρίκη ένα δημοτικό ποίημα καταχειροκροτηθείσα [Σημείωση του Rena Fan: απήγγειλε το "Του Μαυριανού και της αδελφής του"]. 

Εντελώς εξαιρετική υπήρξεν μετά ταύτα η επιτυχία της διαλεκτής πρωταγωνιστρίας Μαίρης Αρώνη, σ' ένα επίκαιρον μονόλογο όπου της εδόθη η ευκαιρία να επιδείξη τόσον τα θαυμάσια υποκριτικά της προσόντα όσον και την ωραία της φωνή. Ο "βασιλεύς της τζαζ" Σπάρτακος κατόπιν με την ορχήστρα του επί σκηνής έπαιξε διάφορα μοντέρνα τραγούδια που εξετέλεσαν κατά τον επιτυχέστερον τρόπον η δις Ηρώ Χαντά, ο τενόρος Μανιατάκης και η Ρένα Βλαχοπούλου. Με δαιμονισμένο μπρίον κατόπιν η βεντέττα της μουσικής σκηνής Άννα Καλουτά με τον Δημήτρη Χορν εξετέλεσαν υπό τας θερμοτέρας εκδηλώσεις του κοινού ένα μουσικό και χορευτικό νούμερο. Συμπαθώς έγινε δεκτός μετά ένας μουσικός μονόλογος που εξετέλεσε με φινέτσα η γνωστή πρωταγωνίστρια της πρόζας κ. Βάσω Μανωλίδου. Το κοινόν ακολούθως απεθέωσε τον κ. Γεώργο Γληνό που απήγγειλε μ' έξαρσι και τέχνη τον πρόλογο από την "Φλογέρα του Βασιληά" του Παλαμά.

Η Μαρίκα Νέζερ και ο Άρης Βλαχόπουλος εσκόρπισαν πολύ κέφι με τις ευτυχείς απομιμήσεις διαφόρων καλλιτεχνικών φυσιογνωμιών. Και η πρώτη πράξις ετελείωσε μ' ένα περίφημο χορευτικό σκετς που κυριολεκτικώς εγοήτευσε και εις το οποίον έλαβον μέρος οι κορυφαίοι χορευταί μας Τατιάνα Βαρούτη, Λουκία Κωτσοπούλου, Νίνα Παυλόφσκα, Μπέλλα Σμάρω, Άγγελος Γριμάνης, Σταύρος Σπυρόπουλος και Γιάννης Φλερύ με ολόκληρον το ανδρικόν και γυναικείον μπαλέττο της "Εθνικής Λυρικής Σκηνής" μ' επί κεφαλής τις σολίστ του Μιμίκα Μαρτάκη, Μιράντα Βούλγαρη και Ελένη Παπαγιαννοπούλου.

Μια σελίδα του προγράμματος
από το βιβλίο του Πολύβιου Μαρσάν
Ελένη Παπαδάκη. Μια φωτεινή θεατρική πορεία
με απροσδόκητο τέλος
(εκδ. Καστανιώτη).
Η εκδήλωση έμελλε να είναι η τελευταία εμφάνιση
της Παπαδάκη μπροστά σε κοινό.

Η δευτέρα πράξις είχε μουσικόν πρόλογον, τον πρόλογον των "Παληάτσων" που ετραγούδησε συνοδεία της υπό τον Γ. Βιτάλη ορχήστρας ο μοναδικός μας βαρύτονος Μαγκλιβέρας. Ακολούθως άλλη 60μελής συμφωνική ορχήστρα, επί σκηνής αυτή, η ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, υπό την διεύθυνσιν του αρχιμουσικού της Λεωνίδα Ζώρα, εξετέλεσε καταχειροκροτηθείσα την εισαγωγή από την "Νυχτερίδα" του Στράους και συνώδευσε τους πρωταγωνιστάς του κρατικού μουσικού θεάτρου Ναυσικά Βουτυρά-Γαλανού [Σημείωση του Rena Fan: στο δημοτικό τραγούδι "Το λαγιαρνί"], Κίτσα Δαμασιώτου [σε απόσπασμα από την Κάρμεν του Μπιζέ], Μαίρη Καλογεροπούλου [ναι, τη Μαρία Καλλάς στην "Casta Diva" από τη Νόρμα του Μπελίνι!...] και τον τενόρο Δελένδα [στο δημοτικό τραγούδι "Ο Λύγκος"] εις μελοδραματικές άριες και δημοτικά τραγούδια. Η ιδία ορχήστρα υπό την διεύθυνσιν του Γερμανού αρχιμουσικού Χανς Χαίρνερ εξετέλεσε δύο ελληνικούς χορούς. Τις μουσικές αυτές εκτελέσεις διήνθιζαν ωραιότατα νούμερα και σκετς. Ο διακεκριμένος πρωταγωνιστής Κώστας Μουσούρης επανέλαβε την παληά μεγάλη του επιτυχία "Ένας γκριζομάλλης κύριος" [νούμερο των Αλ. Σακελλάριου-Θεόφρ. Σακελλαρίδη που έπαιζε στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου και απορώ πώς "πέρασε" σε μια εκδήλωση που διοργάνωσαν οι αρχές κατοχής. Πιθανώς ο Σακελλάριος άλλαξε τους στίχους του...]. 

Μετά ταύτα η πρωταγωνίστρια της μουσικής σκηνής Μαρίκα Καλουτά με τον θιασάρχη της μουσικής κωμωδίας εκλεκτόν καλλιτέχνην Μάνον Φιλιππίδην και τον Γεώργο Γαβριηλίδη κατεχειροκροτήθησαν εις τον "Εργένη" του Ασημάκη Γιαλαμά. Ο αμίμητος Ορέστης Μακρής έδωσε κατόπιν τον καλλίτερον εαυτόν του εις ένα σπαρταριστόν μεθυσμένον. Είχε μια αφάνταστη επιτυχία και εσκόρπισε ακράτητη ευθυμία η εμφάνισις του μοναδικού μας Μαυρέα ως "Γκόλφω". Γέλιο ατελείωτο και ασυγκράτητο προεκάλεσε και η εκτέλεσις του περίφημου σκετς του κ. Δ. Ψαθά "Ένας νευρικός κύριος" που είχεν απαράμιλλη απόδοσι από τον Βασίλη Αργυρόπουλο, συμπαραστατούμενον από τον κ. Άγγελο Λάμπρου. Προεκάλεσεν ωσαύτως ιδιαιτέρως αίσθησιν η πρώτη εμφάνισις της εξ 22 οργάνων ειδικής γυναικείας τζαζ υπό την διεύθυνσιν του μουσουργού Αινιάν που εξετέλεσε μ' έκτακτον απόδοσιν μοντέρνα τραγούδια.

Το κοινόν διασκέδαζε πολύ και με τις ευφυέστατες αναγγελίες των διαφόρων σκηνών επί στίχων Γιαλαμά και Γεώργου Γιαννακόπουλου που εις το δεύτερο μέρος εγίνοντο από ένα άλλο εκλεκτό ζεύγος κομπέρ: την εξαιρετική μας τραγωδό και πρωταγωνίστριαν του "Εθνικού Θεάτρου" Ελένη Παπαδάκη [Σημείωση του Rena Fan: η τελευταία φορά που εμφανίστηκε επί σκηνής...] και τον δημοφιλή κωμικό Βασίλη Λογοθετίδη. Η μεγαλειώδης παράστασις ετελείωσε μ' εκτέλεσι τριών ελληνικών χορών από τον "Πραματευτή" του Πετρίδη, που εξετέλεσε το μπαλέττο του κρατικού θεάτρου με τραγούδι της 50μελούς χορωδίας του και τον συνθέτη εις την ορχήστρα.

Αι εισπράξεις της εορτής έφθασαν τα 7 1/2 περίπου δισεκατομμύρια [Σημείωση του Rena Fan: δεν έχω εντοπίσει τις τιμές των εισιτηρίων, αλλά βρισκόμαστε στην περίοδο που μια εφημερίδα κόστιζε 40.000 δραχμές] και θα διανεμηθούν μεθαύριον εις τους απόρους καλλιτέχνας υπό ειδικής επιτροπής εις την οποίαν μετέχουν οι κ.κ. Αιμίλιος Βεάκης και Μανώλης Καλομοίρης, ο πρόεδρος του σωματείου ηθοποιών κ. Πατρίκιος, ο πρόεδρος του πανελληνίου μουσικού συλλόγου κ. Σιλαίος και ο κ. Αχ. Μαμάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής της αλησμονήτου αυτής παραστάσεως.

Αθηναϊκά Νέα, 22-5-1944 

Να συμπληρώσω μόνο πως κάποια από τα κείμενα έγραψαν ο Δημήτρης Γιαννουκάκης (την παρλάτα της Μανωλίδου) και οι Βασίλης Σπυρόπουλος-Παναγιώτης Παπαδούκας (το νούμερο της Κρεββατά). Τις σκηνογραφίες επιμελήθηκε ο Κλεόβουλος Κλώνης.

Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του.