Σαν σήμερα το 1956: Άσπρο, μαύρο και ζερό

Στις 15 Μαρτίου 1956 οι αθηναϊκές εφημερίδες ασχολήθηκαν με την επίσημη πρεμιέρα της επιθεώρησης Άσπρο, μαύρο και ζερό που είχε δοθεί το προηγούμενο βράδυ στο θέατρο Ακροπόλ. Μια από τις πρωταγωνίστριες του θιάσου ήταν και η Ρένα Βλαχοπούλου. Η εφημερίδα Αθηναϊκή δημοσίευσε μια φωτογραφία από την τραγουδιστική εμφάνιση της Ρένας--μια φωτογραφία που δείχνει ότι το τραγούδι της εκτελούνταν με τη συνοδεία χορευτών του μπαλέτου του Μανώλη Καστρινού.

Αθηναϊκή, 15-3-1956
Από το αρχείο του Μάκη Σουρμπή

Μια πιο καθαρή φωτογραφία από την εμφάνιση αυτή υπάρχει και στο βιβλίο Η εφήμερη γοητεία της επιθεώρησης της Κωστάντζας Γεωργακάκη (με σχολιασμό φωτογραφιών του Γιώργου Χατζηδάκη).

Η Ρένα και οι χορευτές που συνοδεύουν τα τραγούδια της
"Έτσι το θέλω" και "Δεν θα ξαναγαπήσω"
στην επιθεώρηση Άσπρο, μαύρο και ζερό
Το ωραιότατο σκηνικό του Γιώργου Ανεμογιάννη ταιριαστό στο ύφος
του "ρεαλιστικού", όπως έλεγαν τότε, τραγουδιού "Έτσι το θέλω": 
αμπαζούρ, κομπολόι, πίπα... Κρίμα που δεν έχει χρώμα η φωτογραφία...
Από το βιβλίο Η εφήμερη γοητεία της επιθεώρησης της Κωστάντζας Γεωργακάκη
με σχολιασμό φωτογραφιών από τον Γιώργο Χατζηδάκη (εκδ. Polaris, 2013)

 

Το πρόγραμμα της παράστασης διασώζει τους στίχους του "ρεαλιστικού" αυτού τραγουδιού (δυστυχώς δεν ξέρουμε κάτι για τη μουσική του).

Έτσι το θέλω, έτσι μ' αρέσει,

βάν' το στον νου σου και να το δέση.

Έτσι το θέλω, στον νου σου βάν' το

εγώ στους δυο μας κάνω κουμάντο.

Όποτε θέλω θα σ' ανταμώνω

και θα σωπαίνεις όταν θυμώνω.

Θα μου χορεύεις σαν έχω κέφι

με το δικό μου χαβά στο ντέφι.

Όπου γουστάρω θα σε τραβάω

και όπου θέλω θα τα σκορπάω.

Σε ό,τι λέω "ναι" θέλω μόνο

γιατί το όχι δεν το σηκώνω.

Θα κάνεις μόνο ό,τι εγκρίνω

και σ' ό,τι κάνω λόγο δεν δίνω.

Έτσι μ' αρέσει και έτσι είναι

κι αν θέλεις φεύγα, κι αν θέλεις μείνε.

Η "πρώτη" της επιθεώρησης Άσπρο, μαύρο και ζερό
δόθηκε στις 13 Μαρτίου και η επίσημη πρεμιέρα
στις 14 Μαρτίου 1956.
Προσέξτε: "και η μοντέρνα τραγουδίστρια Σκουράντζο Βραχνά"
που ήταν η Γεωργία Βασιλειάδου!"

Το Άσπρο, μαύρο και ζερό ήταν η δεύτερη επιθεώρηση της σεζόν 1955-56 (η πρώτη σεζόν που το Ακροπόλ λειτούργησε και ως χειμερινό θέατρο). Η πρώτη ήταν το Τζώννηδες και κάου-μπόυ για το οποίο έχουμε μιλήσει πριν από χρόνια. Και τις δυο επιθεωρήσεις έγραψε η θρυλική τριάδα Γιώργος Ασημακόπουλος-Βασίλης Σπυρόπουλος-Παναγιώτης Παπαδούκας. Τη μουσική της πρώτης είχε γράψει ο Γιώργος Μουζάκης, ενώ στο Άσπρο, μαύρο και ζερό συνθέτης και μαέστρος ήταν ο Μίμης Πλέσσας. Συνεπώς η επιθεώρηση αυτή καταγράφεται ως η πρώτη συνεργασία του Πλέσσα με τη Ρένα Βλαχοπούλου. Εκτός από το "Έτσι σε θέλω", η Ρένα τραγουδούσε και το "Δεν θα ξαναγαπήσω". Από αυτό το τραγούδι, εκτός από τους στίχους του προγράμματος, έχουμε και μια ηχογράφηση του ρεφρέν που διέσωσε η εκπομπή του Αχιλλέα Μαμάκη Το θέατρο στο μικρόφωνο (το μετέδωσε πριν από λίγα χρόνια ο Σιδερής Πρίντεζης στη σειρά εκπομπών που αφιέρωσε στον Φώτη Μεταξόπουλο--ο Μεταξόπουλος ήταν ένα από τα νεαρά αγόρια του μπαλέτου του Καστρινού).

Όσα ακόμα κι αν μου πεις

και ό,τι κι αν μου τάξεις,

στον κόπο άδικα θα μπεις

και δεν θα με αλλάξεις.

Έχω απ' τον έρωτα καεί

και μ' έχει τυραννήσει

που πια για πάντα στη ζωή

εγώ τον έχω σβήσει.

Δεν αγαπώ, δεν αγαπώ, δεν θα ξαναγαπήσω.

Άλλη φορά το 'χω σκοπό να μην καρδιοχτυπήσω.

Δεν θέλω πίκρες, δεν θέλω πια καημούς

ούτε ξενύχτια με αναστεναγμούς.

Δεν αγαπώ, δεν αγαπώ, δεν θα ξαναγαπήσω.

και τη ζωή το 'χω σκοπό ξέγνοιαστα να τη ζήσω.

Ρένα Βλαχοπούλου και Πόπη Αλβα
στο ντουέτο τους "Δεν παντρεύομαι"
στην επιθεώρηση Άσπρο, μαύρο και ζερό.
Πηγή φωτογραφίας: Απογευματινή, 22-3-1956

Στο τραγούδι της η Ρένα ισχυριζόταν πως δεν θα ξαναγαπήσει, ενώ στο νούμερό της ότι δεν παντρεύεται... Ήταν ένα ντουέτο με την Πόπη Άλβα, με τίτλο "Δεν παντρεύομαι", από το οποίο το πρόγραμμα μάς διασώζει ένα κουπλέ κι ένα ρεφρέν.

Για βάλε με τον νου σου, Ασπασία,

αν ήθελες αποκαταστασία,

να σου έφερναν έναν Κρητικό

που κι όνομα να έχει ιστορικό.

Να σου ερχόταν λέει, τέλος-τέλος,

κι ο Σοφοκλέας, λέει, ο Βενιζέλος

να σου 'λεγε πως θα σε παντρευτεί,

τι θα 'λεγες στην πρόταση αυτή;

Τον πήρε ο ύπνος κι έγειρε

στου κρεβατιού την πλώρη,

και έτσι και της εκλογής

έχασε το βαπόρι.

Άιντε και μαλώνει κι αγριεύει

και καινούριες εκλογές γυρεύει...

Εκτός από το ντουέτο και την τραγουδιστική της εμφάνιση, η Ρένα εμφανιζόταν φυσικά και στο φινάλε του έργου, το οποίο είχε τίτλο "Καινούρια ζωή" και θέμα του το... ρεπερτόριο του Εθνικού Θεάτρου. Γινόταν εκείνη την περίοδο συζήτηση για την "ξενομανία" της κρατικής σκηνής, καθώς έδειχνε προτίμηση σε έργα ξένων συγγραφέων με αποτέλεσμα να υφίστανται "διωγμό" οι Έλληνες συγγραφείς (ο τίτλος "Καινούρια ζωή" προφανώς εμπνευσμένος από το ομότιτλο έργο του Δημήτρη Μπόγρη). Στην αρχή του φινάλε λοιπόν εμφανιζόταν ο Άμλετ (δεν ξέρω δυστυχώς ποιος τον υποδυόταν) μπροστά στην είσοδο του Εθνικού μονολογώντας πως σ' αυτό το θέατρο μπορούν να παιχτούν έργα αραβικά, αγγλικά, γαλλικά, ρωσικά, αλαμπουρνέζικα αλλά όχι ελληνικά! Και έτσι όλα τα μέλη του θιάσου υποδύονταν, αν έχω καταλάβει καλά ήρωες και ηρωίδες έργων του ξένου δραματολογίου. Η Ρένα Βλαχοπούλου εμφανιζόταν ντουέτο με τη Νανά Σκιαδά, όπως βλέπουμε σε μια φωτογραφία που έχει διασωθεί: δεν ξέρω δυστυχώς ποιες ηρωίδες υποδύονται. Τις δύο ορφανές ίσως;

Στο φινάλε "Καινούρια ζωή"
της επιθεώρησης Άσπρο, μαύρο και ζερό.
η Ρένα Βλαχοπούλου, η Νανά Σκιαδά
και στο βάθος ο Ραφαήλ Ντενόγιας, περίφημος
τενόρος του ελαφρού μουσικού θεάτρου
που θα τον θυμάστε ίσως ως δικαστή
στην κινηματογραφική Χαρτοπαίχτρα του 1965.
Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο Έθνος στις 17-3-1956
και αναδημοσιεύτηκε στο βιβλίο Οι απέναντι του Σωτ. Κακίση
(εκδ. Επίκεντρο, 2006)

Επικεφαλής του θιάσου, σύμφωνα με τη σειρά των ονομάτων στο πρόγραμμα, ήταν η Νανά Σκιαδά (αργότερα δυστυχώς το όνομά της "υποβιβάστηκε" στις ιεραρχίες των θιάσων), η Ρένα Βλαχοπούλου (η φωτογραφία της στη μέση και πιο πάνω...), η Σπεράντζα Βρανά, ο Βασίλης Αυλωνίτης, ο Ορέστης Μακρής (η φωτογραφία του στη μέση και πιο πάνω...), ο Κυριάκος Μαυρέας, η Πόπη Άλβα, η Γεωργία Βασιλειάδου (η φωτογραφία της στη μέση και πιο πάνω...), η Ρένα Στρατηγού, ο Νίκος Ρίζος και η Στέλλα Στρατηγού. Τραγουδίστρια του θιάσου, εκτός από τη Ρένα Βλαχοπούλου, ήταν και η Λένα Παμέλα, ενώ ξεχωριστή θέση είχε και το ζευγάρι Ραφαήλ Ντενόγιας και Λέλα Πασσαλή (τραγουδούσαν ως ντουέτο μια διασκευή της "Czardas". Χόρευαν ο Μανώλης Καστρινός και η Χρυσούλα Ζώκα. Κομμέρ της παράστασης ήταν η Ζωή Φυτούση. 

Στον θίασο ανήκε αρχικά και η Καλή Καλό: εμφανιζόταν στην πρώτη επιθεώρηση, αλλά διαφώνησε με τον Βασίλη Μπουρνέλλη λίγο πριν την πρεμιέρα του Άσπρο, μαύρο και ζερό. Ο λόγος; Ο Μπουρνέλλης της είχε δώσει το σόλο που επρόκειτο αρχικά να ερμηνεύσει η Σπεράντζα Βρανά ("Στον ρυθμό του Ταμ-Ταμ"), γιατί η Βρανά είχε διαφωνήσει με τους καλλιτεχνικούς διευθυντές του θιάσου, τον Αυλωνίτη και τον Μακρή, και τον σκηνοθέτη-χορογράφο Καστρινό για τον τρόπο με τον οποίο εμφανιζόταν στο φινάλε και αποφάσισε να αποχωρήσει από τον θίασο. Τελικά βρέθηκε λύση για την εμφάνιση της Σπεράντζας, οπότε εκείνη επέστρεψε στον θίασο και πήρε πίσω το σόλο της, με αποτέλεσμα να νιώσει μειωμένη η Καλή Καλό και να αποχωρήσει εκείνη. Η φωτογραφία της παρέμεινε στο πρόγραμμα, αλλά το όνομά της δεν εμφανίζεται στη διανομή. Επρόκειτο να ερμηνεύει ένα ντουέτο με τον Μαυρέα, "Τα παράσιτα στην Κύπρο", αλλά ο ρόλος της μοιράστηκε στην Άννα Μαντζουράνη και τη Στέλλα Στρατηγού.

Η Σπεράντζα Βρανά στο σόλο της "Στον ρυθμό του Ταμ Ταμ"
που στάθηκε η αφορμή να αποχωρήσει η Καλή Καλό από τον θίασο
του Ακροπόλ και την επιθεώρηση Άσπρο, μαύρο και ζερό.
Από το βιβλίο Η εφήμερη γοητεία της επιθεώρησης της Κωστάντζας Γεωργακάκη
με σχολιασμό φωτογραφιών από τον Γιώργο Χατζηδάκη (εκδ. Polaris, 2013).
Αξίζει να αναφέρουμε ότι το Άσπρο, μαύρο και ζερό είναι ένας από τους δύο τίτλους
επιθεωρήσεων που η Βρανά ξεχνά να αναφέρει στην κατά τα άλλα λεπτομερέστατη
καταγραφή της θεατρικής της πορείας.

Μέχρι τώρα εντόπισα μια μόνο κριτική για την παράσταση. Δημοσιεύτηκε σαν σήμερα στην Εστία.

Πτωχή εις νούμερα, εμφανίσεις και πρωτοτυπίαν, η νέα επιθεώρησις "Άσπρο, μαύρο και ζερό", που παίζεται από προχθές εις το "Ακροπόλ". Απορεί κανείς πώς η συνεργασία τριών συγγραφέων δίδει τόσον πενιχρόν αποτέλεσμα--τραγούδια προχειρογραμμένα, μόνον και μόνον διά να επιτευχθή κάποια ομοιοκαταληξία, διάλογοι χιλιοειπωμένοι και σκετς χωρίς πνεύμα.

Εν πάση περιπτώσει, σχετικώς καλλίτερα ήσαν τα νούμερα με τας κυρίας Βασιλειάδου, Σπ. Βρανά, Ρέναν Βλαχοπούλου και--ιδίως--την κ. Πόπην Άλβα, καθώς και τους κ.κ. Αυλωνίτην, Μαυρέαν και Μακρήν. Το τραγούδι Ντενόγια-Πασσαλή και Παμέλας αρκετά καλόν, ενώ τα χορευτικά υστερούν καταφανώς. Ωραία τα σκηνικά του κ. Ανεμογιάννη.

Εστία, 15-3-1956 

Η Χρυσούλα Ζώκα και ο Μανώλης Καστρινός
στο χορευτικό "Ο συνθέτης και η μελωδία"
στην επιθεώρηση Άσπρο, μαύρο και ζερό.
Φωτογραφία από το Έθνος, 17-3-1956

Από τα υπόλοιπα νούμερα, αναφέρω το σόλο του Ορέστη Μακρή "Λόγω κατεδαφίσεως" (η κατεδάφιση της ταβέρνας όπου ο μεθύστακας ξεκίνησε να πίνει), το σόλο της Νανάς Σκιαδά "Έρως και πολιτική", το ντουέτο Στέλλας Στρατηγού και Νίκου Ρίζου "Η ζήλεια είναι βάσανο" και το τρίο "Τα βιβλία " με τον Κυριάκο Μαυρέα, τον Ρίζο και τη Φυτούση (αντικατέστησε το τρίο "Τρεις προοδευτικές κυρίες" με τη Βασιλειάδου, τον Μαυρέα και τον Ρίζο). Η Γεωργία Βασιλειάδου εμφανιζόταν στο σόλο "Το λαϊκό τραγούδι" ως η τραγουδίστρια... Σκουράντζο Βραχνά πλαισιωμένη από το γυναικείο μπαλέτο. Τέλος, υπήρχαν και δύο σκετς στην παράσταση: ένα στην πρώτη πράξη με τίτλο "Φωτογραφείον 'Η καλλονή'" με τον Αυλωνίτη, τον Μακρή, την Ασημακοπούλου, τον Γρηγόρη Βαρόση και την Έλσα Ρίζου" και ένα στη δεύτερη πράξη με τίτλο "Επιστροφή από τον νεραντζόκαμπο" με τη Σκιαδά, τον Αυλωνίτη και τον Βαρόση (ηταν η τελευταία σκηνή της παράστασης).

Φωτογραφία από την έναρξη της επιθεώρησης
Άσπρο, μαύρο και ζερό
(από το πρόγραμμα της παράστασης του Εθνικού Θεάτρου
Βίρα τις άγκυρες, 1997)...

...και η αντίστοιχη μακέτα από το αρχείο του Γιώργου Ανεμογιάννη.

Μέχρι να βρούμε περισσότερα στοιχεία για την παράσταση ας αρκεστούμε στους στίχους της έναρξης, στην οποία εμφανιζόταν η Μπεάτα Ασημακοπούλου, μαζί με το μπαλέτο, και τραγουδούσε:

Μες στο παιχνίδι της ζωής

δεν χάνουμε στιγμή

τις μάρκες να ποντάρουμε

και παίζουμε γραμμή.

Και πότε άσπρο φέρνουμε

που είναι τυχερό,

αλλά και μαύρο φέρνουμε

και πότε το ζερό.

Άσπρο, μαύρο και ζερό

είναι ένα σύστημα στης τύχης την μπαγκέτα

που ετούτο τον καιρό

στων εκλογών τα παίξαν όλοι τη ρουλέτα.

Εποντάρησαν πολλοί

να πάρουν νούμερο για να μπουν στη Βουλή.

Και έφερε σωρό

της τύχης το φτερό,

άσπρο, μαύρο και ζερό.

Μια πανδαισία κοστουμιών, σκηνικών χρωμάτων, (αν και, λόγω και του τίτλου της επιθεώρησης
και με βάση κάποιες μακέτες από το αρχείο του Γιώργου Ανεμογιάννη,
εδώ κυριαρχούσε μάλλον το άσπρο και το μαύρο).
Στο κέντρο, με το μαγιό, η Χρυσούλα Ζώκα και δεξιά της η Ρένα Βλαχοπούλου.
Από το βιβλίο Η εφήμερη γοητεία της επιθεώρησης της Κωστάντζας Γεωργακάκη
με σχολιασμό φωτογραφιών από τον Γιώργο Χατζηδάκη (εκδ. Polaris, 2013). 

Και βέβαια στις εντυπωσιακές φωτογραφίες της αποθέωσης. Η αποθέωση καθιερώθηκε στο θέατρο Ακροπόλ από τον Βασίλη Μπουρνέλλη: ήταν η αποχαιρετιστήρια εμφάνιση του θιάσου στο τέλος της πρώτης πράξης. Δεν πρέπει να τη συγχέουμε με το φινάλε: το φινάλε ήταν παραδοσιακά το ομαδικό νούμερο με το οποίο έκλεινε η πρώτη πράξη (και πολύ σπάνια η δεύτερη), αλλά όταν άρχισαν να δουλεύουν στην επιθεώρηση σκηνογράφοι όπως ο Γιώργος Ανεμογιάννης, αποφασίστηκε να υπάρχει μια μεγαλειώδης αποχαιρετιστήρια εμφάνιση του θιάσου με εντυπωσιακά κοστούμια. Για να προλάβει ο θίασος να αλλάξει κοστούμια μεταξύ φινάλε και αποθέωσης, εμφανιζόταν η κατά κάποιον τρόπο "δεύτερη" τραγουδίστρια του θιάσου (στην περίπτωση του Άσπρο, μαύρο και ζερό η Λένα Παμέλα) για να πει ένα ή δύο τραγούδια...

Η Ρένα Βλαχοπούλου στην πασαρέλα
στην αποθέωση της επιθεώρησης
Άσπρο, μαύρο και ζερό.
Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε
στο πρόγραμμα της παράστασης
του Εθνικού Θεάτρου
Βίρα τις Άγκυρες (1997)

...και η μακέτα της τουαλέτας από το αρχείο του Γιώργου Ανεμογιάννη
Τελικά προτιμήθηκε ένα πιο κλασικό καπέλο...

Η παρούσα ανάρτηση, όπως και όλα τα κείμενα που δημοσιεύονται στο ιστολόγιο αυτό, είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας. Είναι υποχρεωτική η ρητή αναφορά στο ιστολόγιο, όταν χρησιμοποιείται υλικό από τις αναρτήσεις του.