Εννιά χρόνια χωρίς τη Ρένα Βλαχοπούλου

Εννιά χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη μέρα που πέθανε η Ρένα Βλαχοπούλου. Ένα ζεστό καλοκαιρινό απόγευμα Πέμπτης μάθαμε το δυσάρεστο νέο που περιμέναμε, βέβαια, όλοι/ες από μέρες... Σκεφτόμουν ότι το καλοκαίρι ήταν πάντα μια σημαδιακή εποχή στη ζωή της Ρένας--παρόλο που τα τελευταία χρόνια της ζωής της η ίδια δήλωνε ότι δεν το αγαπάει πολύ γιατί την ενοχλούσε αφόρητα η ζέστη: καλοκαίρι γεννήθηκε, καλοκαίρι έκανε τα πρώτα της επαγγελματικά βήματα και στον χώρο του τραγουδιού και στον χώρο του θεάτρου, ενώ καλοκαίρι γυρίστηκαν οι περισσότερες ταινίες της--τουλάχιστον οι έγχρωμες. Έτσι αποφάσισα φέτος να τιμήσω τα εννιά χρόνια από τον θάνατό της με εννιά... καλοκαιρινές φωτογραφίες της που μας μεταφέρουν τη δροσιά της, την αύρα της και αυτό το καλοκαιρινό βράδυ...

Η πρώτη φωτογραφία μάς μεταφέρει στα προπολεμικά χρόνια, τότε που η μικρή Ρηνούλα τραγουδούσε στην Κέρκυρα. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία ούτε αν, όταν τραβήχτηκε αυτή η φωτογραφία, η Ρένα είχε ήδη αρχίσει να τραγουδά επαγγελματικά στο νησί (σας θυμίζω εδώ τη σχετική αφήγηση του Νέντη Κονταρίνη), ωστόσο μπορούμε με τη βοήθειά της να μεταφερθούμε σε ένα κερκυραϊκό απομεσήμερο που το "έντυνε" μουσικά η σπάνια φωνή μιας Κερκυραίας που αρκετά χρόνια μετά θα λάτρευε όλη η Ελλάδα...

Η μικρή Ρηνούλα τραγουδά για συμπατριώτες/τισσές της στην Κέρκυρα...
Αχ και να 'χαν εφευρεθεί τα μαγνητόφωνα τότε...

(φωτογραφία από το βιβλίο Βίβα Ρένα του Μ. Δελαπόρτα, εκδ. Άγκυρα, 2002)

Το καλοκαίρι του 1940 η Ρένα άρχισε να τραγουδά επαγγελματικά στην Αθήνα, πρώτα στο κοσμικό κέντρο Αρζεντίνα και αργότερα στο περίφημο βαριετέ του Ζαππείου Όασις. Τα επόμενα πέντε καλοκαίρια συνέχισε ανελλιπώς να ψυχαγωγεί τους Αθηναίους και τις Αθηναίες μέχρις ότου έφυγε για μεγάλη περιοδεία με τον Γιάννη Σπάρτακο στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια στην Αμερική. Από την Αμερική επέστρεψε τον Αύγουστο του 1951 και ελάχιστες μέρες μετά την άφιξή της άρχισε να τραγουδά σε ένα θρυλικό θέατρο του Μεταξουργείου, το Σαμαρτζή, όπου παιζόταν από τις αρχές του καλοκαιριού η επιθεώρηση Φεστιβάλ στην Αθήνα από ένα τεράστιο θίασο με επικεφαλής τις αδελφές Καλουτά. Οι τρεις καλλιτέχνιδες έκαναν αρκετή παρέα και συχνά πήγαιναν για φαγητό μετά την παράσταση με το ολοκαίνουριο αυτοκίνητο που είχε φέρει μαζί της η Ρένα από την Αμερική--κάποιο βράδυ μάλιστα το αυτοκίνητο χάλασε και οι αδελφές Καλουτά αναγκάστηκαν να κατεβούν και να σπρώξουν... Στη δεύτερη καλοκαιρινή φωτογραφία βλέπουμε τη Ρένα να ποζάρει με καμάρι μπροστά από το αυτοκίνητό της, έξω από το Ηρώδειο...

Η Ρένα με το καινούριο της αυτοκίνητο (1951)

(φωτογραφία από το βιβλίο Βίβα Ρένα, εκδ. Άγκυρα, 2002)

Τρία χρόνια μετά η καριέρα της Ρένας απογειώνεται όταν ο Μίμης Τραϊφόρος έχει την έμπνευση να της αναθέσει έναν κωμικό ρόλο σε ένα σκετσονούμερο με τίτλο "Άλα, πασά μου, κάνε μου τέτοια". Ο συμπρωταγωνιστής της Νίκος Σταυρίδης τα χάνει από την επιτυχία της νεοφώτιστης κωμικής ηθοποιού ("Με διέλυσε η κωλοκερκυραία" ομολογεί στον Τραϊφόρο) και οι κριτικοί μιλούν ενθουσιασμένοι για ένα σπάνιο κωμικό ταλέντο που έρχεται να συμπληρώσει τη σπάνια φωνή της Ρένας Βλαχοπούλου. Δεν θα μπορούσε λοιπόν να λείψει η παρακάτω φωτογραφία από τη σημερινή ανάρτηση!

Ρένα Βλαχοπούλου-Νίκος Σταυρίδης, στο θέατρο Βέμπο,
το καλοκαίρι του 1954 στην επιθεώρηση Σουσουράδα.

Οι δυο πρώτες ταινίες της Ρένας δεν γυρίστηκαν καλοκαίρι. Δεν είναι ασφαλώς αυτός ο λόγος που παρά τη σεβαστή οικονομική τους επιτυχία δεν ευνόησαν την κινηματογραφική της καριέρα. Ωστόσο το καλοκαίρι του 1962 την κινηματογραφική καριέρα της Ρένας Βλαχοπούλου ανέλαβε ο αξέχαστος Γιάννης Δαλιανίδης και της χάρισε με αυτόν τον τρόπο την αθανασία. Το Μερικοί το προτιμούν κρύο αρχίζει να γυρίζεται τον Αύγουστο του 1962 (την εποχή που η Ρένα θριάμβευε σε άλλη μια αξέχαστη καλοκαιρινή παράσταση, την Οδό Ονείρων του Μάνου Χατζιδάκι) και είναι η πρώτη φορά που βλεπουμε τη Ρένα με μαγιώ στην οθόνη (υπήρχαν βέβαια ήδη αρκετές φωτογραφίες της με μαγιώ από τα πρώτα χρόνια της καριέρας της). Έκτοτε τη βλέπουμε πολλές φορές με μαγιώ--και... μαυρισμένη!!--σε έγχρωμές μουσικές ταινίες μέχρι της αρχές της δεκαετίας του '70. Στην τέταρτη καλοκαρινή μας φωτογραφία τη βλέπουμε ανάμεσα στο υπόλοιπο καστ της ταινίας Κορίτσια για φίλημα στη Ρόδο (κάπου εκεί θα απειλήσει τον Κώστα Βουτσά ότι θα του βουλιάξει το κότερο...).

Ντούζος, Λάσκαρη, Βογιατζής, Βουτσάς και Τζανετάκος πλαισιώνουν τη Ρένα στη Ρόδο στα Κορίτσια για φίλημα.
(Φωτογραφία από την ιστοσελίδα της Ταινιοθήκης της Ελλάδας).

 Η Ρένα γύρισε αρκετές ταινίες σε νησιά, πιο συχνά όμως επισκέφτηκε την Κέρκυρα (πώς αλλιώς;). Ωστόσο κάποια στιγμή βρέθηκε και στη Μύκονο, για τα γυρίσματα της Παριζιάνας. Δεν πρέπει να έμεινε πολύ στο νησί, γιατί, αντίθετα από τα νεότερα μέλη του καστ, είχε πολύ λίγοα εξωτερικά πλάνα, αλλά τη θαυμάζουμε εδώ στη βεράντα ενός ξενοδοχείου του νησιού...

Μια Παριζιάνα στη Μύκονο...

Η έκτη καλοκαιρινή φωτογραφία είναι... εσωτερικού χώρου. Σε κάποια σκηνή της ταινίας του Αλέκου Σακελλάριου Η θεία μου η χίπισσα η Ρένα γράφει στην κόρη της ένα γράμμα: της λέει ότι κάνει αφόρητη ζέστη γιατί έχει χαλάσει το κλιματιστικό του ξενοδοχείου της. Της κρύβει φυσικά την αλήθεια ότι είναι πάμπτωχη και ότι δουλεύει καθαρίστρια σε ξενοδοχείο και ότι προσπαθεί να ζεσταθεί κάνοντας αέρα με ένα κομμάτι χαρτόνι... Μου αρέσει η φωτογραφία αυτή γιατί μας αποκαλύπτει ότι η Ρένα είναι αριστερόχειρας! Μου θυμίζει ακόμα πόσο σπουδαία ηθοποιός είναι η Ρένα αφού μου μεταφέρει εκείνη τη στιγμή τη ζέστη που τη βασανίζει--σε τέτοιο βαθμό που να ιδρώνω κι εγώ όταν τη βλέπω!...

Μπορεί η Ρένα να έλεγε ότι δεν αγαπά πολύ το καλοκαίρι, λάτρευε όμως το κολύμπι και το ψάρεμα. Τη θυμόμαστε επίσης στο Ζητείται επειγόντως γαμπρός να δοκιμάζει και το θαλάσσιο σκι με φριχτά αποτελέσματα... Στην έβδομη καλοκαιρινή μας φωτογραφία σε ένα διάλειμμα από το γυρίσμα της ταινίας η Ρένα έχει βγάλει το χαρακτηριστικό σκουφάκι με το οποίο εμφανίζεται σε όλη τη σχετική σκηνή και φωτογραφίζεται με ένα ψάρι που θα μπορούσε να το έχει πιάσει και η ίδια...

Διάλειμμα από το γύρισμα του Ζητείται επειγόντως γαμπρός

(Φωτογραφία από την έκδοση: Ρένα Βλαχοπούλου, μια ζωή ατάκες)

Μέχρι και το 1983 η Ρένα εμφανιζόταν στο θέατρο σχεδον κάθε καλοκαίρι. Τη χρονιά εκείνη όμως απέκτησε την περίφημη βίλλα της στη Δασιά της Κέρκυρας (βίλλα που δυστυχώς οι οικείοι της αναγκάζονται σήμερα να πουλήσουν λόγω του μεγάλου κόστους που έχει η συντήρηση της) και αποφάσισε πως είνει πλέον προτιμότερο να περνάει τα καλοκαίρια της εκεί. Όταν όμως βρισκόταν στην Αθήνα τους καλοκαιρινούς μήνες έμενε στη Βάρκιζα, ενώ συχνά πεταγόταν και στα κοντινά νησιά του αργοσαρωνικού. Εδώ τη βλέπουμε σε μια σπάνια φωτογραφία πάνω στο πλοίο που τη μεταφέρει στην Ύδρα, το 1990. Δίπλα της ο επιχειρηματίας και ραλλίστας Νίκος Αγγλούπας.

Η Ρένα Βλαχοπούλου με τον Νίκο Αγγλούπα

(Φωτογραφία από το περιοδικό Γυναίκα)

Η ένατη και τελευταία φωτογραφία κλείνει τον κύκλο που άνοιξε η πρώτη και μεταφερόμαστε και πάλι στην Κέρκυρα. Καλοκαίρι του 1994. Λίγους μήνες πριν η Ρένα έχει ολοκληρώσει τις παραστάσεις της Χαρτοπαίχτρας. Έχει αποφασίσει ότι δεν θα εμφανιστεί ξανά στο θέατρο: η απόφαση την πονάει. Το κέφι της αναλαμβάνει να της το φτιάξει ο καλός της φίλος και προσωπογράφος της Νίκος Ζαχόπουλος. Σε έναν περίπατό τους στα καντούνια της Κέρκυρας παίρνουν μια αστεία πόζα για χάρη του φακού...

Η Ρένα Βλαχοπούλου και ο Νίκος Ζαχόπουλος στην Κέρκυρα. Αν δεν κάνω λάθος, η Ρένα τρώει τα αγαπημένα της ποπ κορν.

(φωτογραφία από το αρχείο του Νίκου Ζαχόπουλου)

Κυρία Ρένα Βλαχοπούλου, και αυτό το καλοκαιρινό βράδυ η μνήμη μου πλημμυρίζει από τη φωνή σας, τις ατάκες σας, το γέλιο σας αλλά και κάποιες λιγότερο συχνές στιγμές μελαγχολίας σας... Απόψε, όπως και κάθε βράδυ, κάθε μέρα, θα σας το ξαναπώ: σας ευχαριστώ για όλα!

Απουσίες

Χτες το βράδυ στο διαδικτυακό ραδιόφωνο της ΕΡΤ ο Νίκος Αϊβαλής και ο Σιδερής Πρίντεζης, αγαπημένοι παραγωγοί του Δεύτερου Προγράμματος της ΕΡΑ, παρουσίασαν ένα αφιέρωμα με τίτλο "Οι απούσες του Ιουλίου: Τζένη, Αλίκη και Ρένα". Μια εκπομπή γεμάτη ευαισθησία, χιούμορ, σεβασμό και όμορφες μουσικές επιλογές με τις φωνές των τριών πρωταγωνιστριών που από μια παράξενη σύμπτωση πέθαναν και οι τρεις Ιούλιο: στις 22 Ιουλίου 1992 η Τζένη Καρέζη, στις 26 Ιουλίου 1996 η Αλίκη Βουγιουκλάκη και στις 29 Ιουλίου 2004 η Ρένα Βλαχοπούλου.

Ο τρεις τους δεν είναι βέβαια, όπως είπαν χτες και οι δυο παραγωγοί, οι μόνες απούσες του Ιουλίου: ο μήνας αυτός φαίνεται ότι προτιμά (ή τον προτιμούν;) οι κυρίες του θεάτρου για την τελευταία τους αυλαία. Πρόχειρα μου έρχονται στο μυαλό η Μαίρη Αρώνη και η Μαρίκα Νέζερ. Ωστόσο, πέρα από τις προσωπικές προτιμήσεις του καθενός/της καθεμιάς, οι τρεις αυτές γυναίκες αποτελούν ιδιαίτερες περιπτώσεις, γιατί παράλληλα με τη μακρόχρονη θεατρική τους πορεία έγιναν και λαϊκά είδωλα μέσα από τον κινηματογράφο και η απήχησή τους συνεχίζεται χάρη στην προβολή της κινηματογραφικής τους εργασίας από την τηλεόραση αλλά--πλέον--και από το διαδίκτυο.

Ωστόσο, καθώς άκουγα χτες την εκπομπή, αναλογιζόμουν ότι φέτος μεγάλη απούσα του φετινού Ιουλίου είναι η ΕΡΤ, η δημόσια ραδιοφωνία--αλήθεια, γιατί ακούγεται όλο και πιο σπάνια στις σχετικές συζητήσεις η ραδιοφωνία;--και τηλεόραση. Η ΕΡΤ που ανέκαθεν μας είχε καλομάθει με εκπομπές για τον πολιτισμό, με την προβολή τεχνών και καλλιτεχνών/καλλιτέχνιδων που άλλα ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα δεν θέλουν ή δεν μπορούν να προβάλουν (γιατί, κακά τα ψέματα, η ΕΡΤ είχε και ανθρώπους με τις κατάλληλες γνώσεις στα σχετικά πόστα) και βέβαια με αφιερώματα σαν το χθεσινοβραδινό: γιατί σε ποιον άλλον ραδιοφωνικό σταθμό θα μπορούσαμε να ακούσουμε σπάνιες ηχογραφήσεις από θεατρικές παραστάσεις (όπως από τοΚοροϊδάκι της δεσποινίδος με την Καρέζη, τον Ηλιόπουλο και τον Παπαγιαννόπουλο), ραδιοφωνικές διασκευές μυθιστορημάτων (όπως το Τρίτο στεφάνι με τη Ρένα Βλαχοπούλου) και τραγούδια που δεν δισκογραφήθηκαν ποτέ (όπως το "Καπηλειό" ή το "'Ελα πάρε μου τη λύπη" με τη Ρένα Βλαχοπούλου); Βρείτε μου έναν ραδιοσταθμό που παραγωγός του θα μπορούσε να μεταδώσει ένα τραγούδι του 1908 σε σπάνια ηχογράφηση του 1955 ("Τα καπέλα" από τα Παναθήναια 1908 με τη Ρένα Βλαχοπούλου, τον Γιώργο Γαβριηλίδη και τη Σωτηρία Ιατρίδου ακούστηκαν στο χθεσινό αφιέρωμα των Αϊβαλή-Πρίντεζη).

Σε σημερινό άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών ο Γιάννης Λεοντάρης γράφει:

η έννοια του δημόσιου εμπεριέχει την έννοια της κοινότητας ή μάλλον των πολλών, ιδιαίτερων και ετερόκλιτων κοινοτήτων που απαρτίζουν το δήμο. Η κοινότητα των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας, για παράδειγμα, μετά το κλείσιμο της ΕΡΤ έχει στερηθεί το δικαίωμα να ακούει μουσική του '50 και του '60 από το δημόσιο ραδιόφωνο. Μια άλλη κοινότητα, αυτή των θεατρόφιλων, δεν έχει πλέον καμία ενημέρωση από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο για όσα σημαντικά συμβαίνουν στο Φεστιβάλ Αθηνών, κάτι για το οποίο την ίδια στιγμή ενημερώνεται ο Γάλλος πολίτης. Και ούτω καθ' εξής, για διάφορες άλλες κοινότητες πολιτών.

(Και προφανώς δεν είναι μόνο η κοινότητα των ατόμων τρίτης ηλικίας που δεν απολαμβάνει εδώ και 35 μέρες το τραγούδι του '50 και του '60, αλλά και του '30 και του 40!!!...). Όλοι/ες εμείς που ανήκουμε σε αυτές τις μικρές(;) κοινότητες ας συνεχίσουμε να δηλώνουμε με κάθε ευκαιρία πως το δημόσιο ραδιόφωνο και η δημόσια τηλεόραση μας λείπουν. Η απουσία τους (αδικαιολόγητη και δεν ευθύνονται γι' αυτό οι απόντες/απούσεις όπως συμβαίνει συνήθως στο σχολείο!) είναι αισθητή και είναι καιρός πια να επιστρέψουν στις συχνότητές τους. Για το καλό όλων μας.

(Το διαδικτυακό ραδιοφωνικό πρόγραμμα της ΕΡΤ μπορείτε να το ακούτε από εδώ: http://ert-live.tv:8000/era.mp3)