Οκτώ χρόνια χωρίς τη Ρένα Βλαχοπούλου

Σήμερα στις 7 το απόγευμα συμπληρώνονται οκτώ χρόνια από τον θάνατο της Ρένας Βλαχοπούλου. Σκέφτηκα λοιπόν να απαριθμήσω... οκτώ από τους πολλούς λόγους για τους οποίους αγαπώ τη Ρένα Βλαχοπούλου.

1. Την αγαπώ για τη φωνή της. Η μεγάλης έκτασης φωνή της άλλωστε της άνοιξε την πόρτα του καλλιτεχνικού κόσμου. Χάρη σε αυτή την υπέροχη φωνή ξεκίνησε την καριέρα της από μικρό κοριτσάκι στα καφενεία της Κέρκυρας, πέρασε στα βαριετέ και τα μουσικά της θέατρα της Αθήνας, έφτασε σε κέντρα διασκέδασης της Μέσης Ανατολής και της Αμερικής. Χάρη και στη φωνή της πήρε πρώτη θέση στο ελληνικό κινηματογραφικό μιούζικαλ του Δαλιανίδη και από εκεί σε όλες τις ταινίες που γύρισε, μουσικές και μη, και που της χάρισαν την αθανασία. Και όταν η φωνή αυτή με το πέρασμα του χρόνου άρχισε αναπόφευκτα να φθείρεται, διατήρησε (και ίσως και να αύξησε) την εκφραστικότητα και την ευαισθησία της. Δεν έχει σημασία αν η Ρένα Βλαχοπούλου δεν έγινε η μέτζο σοπράνο που θα μπορούσε να γίνει αν είχε ακολουθήσει τον δρόμο του λυρικού θεάτρου. Δόξασε κι εκείνη τη "μεγάλη τέχνη των μικρών τραγουδιών", και τη δόξασε όσο λίγες/οι.

2. Την αγαπώ για το γέλιο που μας χάρισε τόσο απλόχερα--και μας χαρίζει ακόμα, βέβαια, μέσα από τις ταινίες της. Οι δολοφονικές ατάκες και οι καυγάδες της Παριζιάνας, οι νευρικές εκρήξεις της στο Μερικοί το προτιμούν κρύο και στο Η Ρένα είναι οφ σάιντ, ο εθισμός και η μανία της Χαρτοπαίχτρας, η πανουργία και οι δολοπλοκίες στο Φωνάζει ο κλέφτης, στο Κορίτσια για φίλημα και στο Μια ελληνίδα στο χαρέμι, η εφευρετικότητα της Βουλευτίνας, η ειρωνία της στο Η θεία μου η χίπισσα και στην Κόμησσα της Κέρκυρας. Δυναμική, κατεργάρα, νευρική, εφευρετική, ατίθαση, απρόβλεπτη, ανατρεπτική, ριψοκίνδυνη, ερωτευμένη, αχόρταγη, αγανακτισμένη, αδικημένη, αγχωμένη, κυνηγημένη, φοβισμένη, κουρασμένη, βαρυπενθούσα, τραυματισμένη: ποια άλλη μπορούσε να τα ενσαρκώσει όλα αυτά και να χαρίζει ταυτόχρονα τόσο γέλιο;

3. Την αγαπώ για τις στιγμές συγκίνησης που μας χάριζε, δυστυχώς, πιο σπάνια. Το παράπονο της μεγαλοκοπέλας στο Κάτι να καίει και το Ραντεβού στον αέρα. Η πίκρα της απατημένης γυναίκας στη Χαρτοπαίχτρα. Η μοναξιά και τα δάκρυα της ώριμης κυρίας στο Ζητείται επειγόντως γαμπρός. Το φιλοσοφημένο παράπονο, η πίκρα, η οργή, η απογοήτευση, η συμπόνοια της Νίνας στο ραδιοφωνικό Τρίτο στεφάνι. Αλλά και τα μινόρε τραγούδια της: "Κάθε μέρα σ' αγαπώ και πιο πολύ", "Μια ζωή ολόκληρη πήγε στα χαμένα" και, κυρίως, "Το πρωτοβρόχι μου"...

4. Την αγαπώ για τον ρυθμό, το timing της και τον αυθορμητισμό της. Μπορούσε να ρίχνει τις ατάκες της με ρυθμό πολυβόλου, να βγάζει νοκ-άουτ τους συμπρωταγωνιστές/τις συμπρωταγωνίστριές της, να τρέχει και να χοροπηδά ακούραστα πάνω στη σκηνή, να κάνει τούμπες και... γυμναστικές επιδείξεις, να απαντά σε σχόλια του κοινού. Ξέφευγε από το κείμενο για σχολιάσει και να κοροϊδέψει τους άλλους αλλά και τον εαυτό της, να συνομιλήσει από σκηνής με το κοινό. Αιφνιδίαζε τους παρουσιαστές/τις παρουσιάστριες των τηλεοπτικών εκπομπών με τις αυθόρμητες παρατηρήσεις της. Μπορούσε on-camera να παραδεχτεί ότι είχε φορέσει ανάποδα τη φούστα και δεν δίσταζε να διορθώσει το λάθος επιτόπου... Μπορούσε να γλυκάνει τις πιο βαριές αθυροστομίες. Μπορούσε να νομιμοποιήσει τις ατέλειες των κειμένων. Μπορούσες, εντέλει, να της συγχωρήσεις οτιδήποτε...

5. Την αγαπώ για την απλότητά της. Δεν της άρεζε να της θυμίζουν πόσο σπουδαία ηθοποιός ή τραγουδίστρια ήταν, πόσο σημαντική ήταν η συμβολή της στο ελληνικό σινεμά ή το μουσικό θέατρο. Και αυτό δεν ήταν επιτηδευμένα σεμνό στυλ, δεν ήταν επικοινωνιακό τρικ. Ήταν η αλήθεια: έκανε τη δουλειά της όσο πιο καλά μπορούσε, με συνέπεια και επαγγελματισμό, και αυτό ήταν όλο για εκείνη. Δεν την ενδιέφεραν οι κάμερες, οι κοσμικές εμφανίσεις, οι συνεντεύξεις. Τα βράδια μετά το θέατρο ήθελε απλά να γλεντήσει με την παρέα της. Τα πρωινά ήθελε απλά να ασχοληθεί με το νοικοκυριό της. Με την ίδια απλότητα ανταποκρινόταν στις εκδηλώσεις αγάπης του κόσμου. Τους ευχαριστούσε από την καρδιά της κι αυτή η ειλικρίνεια φαινόταν στα λόγια της, στα μάτια της, στη γλώσσα του σώματός της.

6. Την αγαπώ για την ντομπροσύνη της και την αυτογνωσία της. Δεν φοβόταν να πει τη γνώμη της. Δεν δίσταζε να ομολογήσει ότι δεν είναι μορφωμένη, δεν δοκίμαζε να κάνει πράγματα για τα οποία ήξερε κατά βάθος ότι δεν έχει τη διάθεση ή τον χρόνο να ασχοληθεί (πχ. αρχαία αττική κωμωδία). Κατάλαβε τέλος πότε έπρεπε να κλείσει την αυλαία πίσω της, ακόμα κι αν οι θεατρικοί επιχειρηματίες επίμονα της ζητούσαν να επανεμφανιστεί.

7. Την αγαπώ γιατί ήταν Ελληνίδα και Ρωμιά μαζί. Ήταν, όπως πρώτη επισήμανε η θεωρητικός του κινηματογράφου Λυδία Παπαδημητρίου, η τέλεια ενσάρκωση της διπλής ταυτότητας (ελληνική/ρωμέικη ταυτότητα) που περιέγραψε ο ανθρωπολόγος Michael Hertzfeld. Με την εμπειρία της στο  μπελκάντο και την τζαζ, την Κερκυραϊκή της καταγωγή, τις αριστοκρατικές ρίζες του πατέρα της, η Ρένα ήταν η Ελληνίδα που μας θύμιζε τις ευρωπαϊκές μας συγγένειες. Με την εμπειρία της στην κωμωδία και την επιθεώρηση, την απλότητα και την αμεσότητά της, τις λαϊκές ρίζες της μητέρας της, η Ρένα ήταν η Ρωμιά που μας θύμιζε τη συγγένειά μας με την ανατολή. Μπορούσε να είναι το ίδιο καλή και ως "βασίλισσα της τζαζ" και ως λαϊκή τραγουδίστρια. Μπορούσε να φοράει την πιο ακριβή τουαλέτα και να βάλει από πάνω και την ποδιά της κουζίνας. Μπορούσε να κατέβει τις πιο αστραφτερές σκάλες ενός πολυτελέστατου music hall και, όπως είπε ο Ιάσονας Τριανταφυλλίδης, στο τελευταίο σκαλοπάτι να παραπατήσει και να αρχίζει να βρίζει...

Η Ρένα Βλαχοπούλου στην κουζίνα του σπιτιού της στη Βούλα, όπως τη φωτογράφισε ο Γιώργος Καλφαμανώλης για τις ανάγκες ενός αφιερώματος στην ελληνική Show Biz που παρουσίασε το 100ό τεύχος του περιοδικού Κλικ τον Αύγουστο του 1995. Η φωτογραφία προέρχεται από την προσωπική ιστοσελίδα του Γ. Καλφαμανώλη

.

8. Την αγαπώ γιατί μας έδωσε παραδείγματα ζωής: πέρα από κάποια ελαττώματά της, κάποιες λανθασμένες κινήσεις στην καριέρα της και κάποιες συντηρητικές δηλώσεις της, μας έμαθε πώς μια γυναίκα μπορεί να σταθεί σε περιβάλλον καθαρά ανδροκρατούμενο (οι περισσότεροι κωμικοί είναι άνδρες), να διεκδικεί τη θέση της και να κατακτά την πρωτιά, να χαίρεται τον έρωτα και τη ζωή χωρίς περιορισμούς και προκαταλήψεις, παραδίνοντας έτσι μαθήματα φεμινισμού (έστω και αν οι συντηρητικές της καταβολές δεν της επέτρεπαν να δηλώνει φεμινίστρια). Μας έδωσε όμως και μαθήματα φιλανθρωπίας, βοηθώντας χωρίς να το βροντοφωνάζει συνανθρώπους της, επώνυμους/ες και μη. Μας δίδαξε τέλος πώς αξίζει να ωριμάζει κανείς: να μην το βάζει κάτω, να μην αποσύρεται από τη ζωή, να μη δέχεται την περιθωριοποίηση που επιβάλλει η κοινωνία μας στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Εντάξει, έκλεψα, το ξέρω. Δεν ανέφερα οκτώ μόνο λόγους για τους οποίους αγαπώ τη Ρένα Βλαχοπούλου. Πώς όμως μπορούσα να περιοριστώ;

Θα κλείσω το σημερινό μου αφιέρωμα στην επέτειο του θανάτου της Ρένας Βλαχοπούλου με δύο τραγούδια: το ένα το είχα ανεβάσει και παλιότερα, τέτοια μέρα. Είναι το "She", ο απόλυτος ύμνος στη γυναίκα που έγραψε ο Herbert Kretzmer με μουσική του Charles Aznavour και τραγούδησε ο Elvis Costello. Εγώ το αφιερώνω σε εκείνη που συνδύαζε τόσο πολλά και διαφορετικά χαρακτηριστικά, σε εκείνη που στα μάτια του κόσμου φαινόταν πάντα τόσο ευτυχισμένη, αλλά που η περηφάνεια της κι η αξιοπρέπειά της δεν μας επέτρεψαν να δούμε ποτέ το δάκρυ στα μάτια της.

She may be the face I can't forget
a trace of pleasure or regret,
may be my treasure or the price I have to pay.
She may be the song that summer sings,
may be the chill that autumn brings,
may be a hundred different things within the measure of a day.
...She may not be what she may seem inside her shell.

She who always seems so happy in a crowd,
whose eyes can be so private and so proud,
no one's allowed to see them when they cry.
She may be the love that cannot hope to last,
may come to me from shadows of the past
 
that I'll remember till the day I die.
...
Me, I'll take her laughter and her tears
and make them all my souvenirs...

Το δεύτερο τραγούδι είναι το "Καληνύχτα, μη φοβάσαι" που έγραψαν ο Σταμάτης Κραουνάκης και η Λίνα Νικολακοπούλου: το τραγούδησε πρώτη η Δήμητρα Γαλάνη, αλλά σήμερα το ακούμε στη live εκδοχή του με τη Δήμητρα Γαλάνη και την Τάνια Τσανακλίδου. Εγώ το αφιερώνω σήμερα σε εκείνη που σαν μάγισσα μπορούσε να μας κρατάει στα δίχτυα της, σε εκείνη που δεν ξέχασε κανείς και θα παραμείνει για πάντα η μεγάλη της σκηνής...

Κυρία Βλαχοπούλου, δεν θα κουραστώ ποτέ να σας λέω ευχαριστώ! Καληνύχτα!

Το Δεύτερο Πρόγραμμα τιμά τη Ρένα Βλαχοπούλου και την ελληνική οπερέττα

Ο τίτλος της ανάρτησης είναι ελαφρώς παραπλανητικός, καθώς αφορά δυο διαφορετικές ειδήσεις, αλλά θα προσπαθήσω να βάλω αμέσως τα πράγματα στη θέση τους, αρχίζοντας από την είδηση που αφορά τη μούσα μας. Το Δεύτερο Πρόγραμμα της ΕΡΑ και συγκεκριμένα η εκπομπή Το κλειδί του Σολ που παρουσιάζει ο Σιδερής Πρίντεζης είναι ο πρώτος... φορέας που θα τιμήσει φέτος την επέτειο του θανάτου της Ρένας Βλαχοπούλου, αύριο από τις 3 ως τις 5μμ. Ωστόσο, όπως έχει κάνει ξανά στο παρελθόν, ο Σιδερής Πρίντεζης θα τιμήσει τη Ρένα μαζί με τις άλλες δυο αξέχαστες ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου, την Αλίκη Βουγιουκλάκη και την Τζένη Καρέζη: από μια παράξενη σύμπτωση και οι τρεις πρωταγωνίστριες έχουν πεθάνει τέλος Ιουλίου. Πρώτα η Τζένη Καρέζη, που πέθανε στις 25 Ιουλίου 1992, έπειτα η Αλίκη Βουγιουκλάκη, που πέθανε σαν σήμερα, 23 Ιουλίου 1996 και τελευταία η Ρένα Βλαχοπούλου, στις 29 Ιουλίου 2004. Και οι τρεις τους πέρασαν στην αθανασία χάρη στο σινεμά (και κυρίως το σινεμά της Φίνος Φιλμ) αλλά και τη θεατρική τους παρουσία, και για χρόνια ολόκληρα ήταν οι αδιαφιλονίκητες τρεις δημοφιλέστερες ελληνίδες ηθοποιοί (σύμφωνα με διάφορες δημοσκοπήσεις/ψηφοφορίες περιοδικών κτλ--με πιο πρόσφατο, θυμάμαι, το σχετικό γκάλοπ του περιοδικού Και, στις αρχές του 1991 που έπειτα από έρευνα σε αντιπροσωπευτικό δείγμα όλων των ηλικιών κατέτασσε στις τρεις πρώτες θέσεις της κατηγορίας "Αγαπημένη Ελληνίδα Ηθοποιός" τη Βουγιουκλάκη, την Καρέζη και τη Βλαχοπούλου (και στην τέταρτη θέση την Άννα Παναγιωτοπούλου).

Συντονιστείτε λοιπόν αύριο το μεσημέρι, στις 3μμ στο Δεύτερο Πρόγραμμα για να απολαύσετε τραγούδια με τις τρεις αγαπημένες ηθοποιούς μας που άφησαν η καθεμιά το δικό της στίγμα και στο ελληνικό τραγούδι. Πιθανότατα θα ακούσουμε, πέρα από τις αγαπημένες κινηματογραφικές ηχογραφήσεις τους, θεατρικά τραγούδια και ίσως και διαμάντια από το αρχείο της ΕΡΑ...

Ρένα και Αλίκη στη μοναδική επί σκηνής συνύπαρξή τους: Οδός Ονείρων

Προτείνω όμως να ακούσετε και απόψε Δεύτερο Πρόγραμμα, γιατί (αυτή είναι η δεύτερη είδηση) ο σταθμός επιφυλάσσει κι άλλες εκπλήξεις για τους φίλους του ελαφρού μουσικού θεάτρου, και ιδιαίτερα της οπερέττας. Κάθε Δευτέρα, στις 9μμ, για τους επόμενους τρεις μήνες και με επιμέλεια και πάλι του Σιδερή Πρίντεζη, θα παρουσιάζονται στη θεατρική ζώνη του Δεύτερου ελληνικές οπερέττες που είχαν ηχογραφηθεί στο παλιό ΕΙΡ. Δείγμα από τις ηχογραφήσεις αυτές έχουμε πάρει κατά καιρούς σε κάποια CD που πρόσφερε η Ραδιοτηλεόραση. Πρόκειται για ωριαίες εκδοχές οπερεττικών έργων του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, του Νίκου Χατζηαποστόλου και άλλων συνθετών που περιλαμβάνουν τις κυριότερες σκηνές και τα μουσικά μέρη των έργων. Η αρχή έγινε την προηγούμενη εβδομάδα με το Διαβολόπαιδο του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, δημοφιλέστατη οπερέττα που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1923 με την Αφροδίτη Λαουτάρη, και επαναλήφθηκε αρκετές φορές, αλλά γνώρισε ξανά θριαμβευτική επιτυχία το δεύτερο καλοκαίρι της Κατοχής με την Άννα Καλουτά, κάνοντας πάλι δημοφιλές το είδος της οπερέττας στο αθηναϊκό κοινό (που, λίγο οι δυσκολίες του πολέμου και της Κατοχής, λίγο ο νέος αέρας που έφερναν οι θίασοι πρόζας είχε αρχίσει να αδιαφορεί κάπως για το μουσικοθεατρικό αυτό είδος). Στην ηχογράφηση του αρχείου της ΕΡΑ τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Ντιντή Σιοραβάντη (που ο συνθέτης έγραψε για σοπράνο) ερμήνευσε η αξέχαστη πρωταγωνίστρια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Ανθή Ζαχαράτου. Η θαυμάσια Ζαχαράτου (της οποίας το ταλέντο έχει αποτυπωθεί ευτυχώς στο σελιλόιντ χάρη στον Βαφτιστικό που γύρισε η Μ. Πλυτά) πέθανε αθόρυβα πριν από έναν χρόνο, στις 9 Ιουνίου 2011, και η μετάδοση του Διαβολόπαιδου ήταν ίσως το καλύτερο μνημόσυνο.

Απόψε στις 9μμ. θα μεταδοθεί Η γυναίκα του δρόμου, ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του Νίκου Χατζηαποστόλου από το οποίο έχουν ξεπηδήσει δύο τουλάχιστον μεγάλα σουξέ: το "Καρδιά από αγάπη ορφανή" (που τραγούδησε μέχρι και η Δήμητρα Γαλάνη) και "Η μοδιστρούλα" (που δύο--μόνον, φευ--στίχους της μας χαρίζει η Ρένα Βλαχοπούλου στην ταινία Ρένα, να η ευκαιρία--τη διακόπτει το τσίμπημα της βελόνας που ενδεχομένως δικαιολογεί και κάποιο κενό της μνήμης της!). Στο καστ της ραδιοφωνικής Γυναίκας του δρόμου, εκτός από το σύνηθες επιτελείο καλλιτεχνών της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, συμμετέχει ένας θρύλος του ελαφρού μουσικού θεάτρου που δυστυχώς έχει αφήσει ελάχιστα ντοκουμέντα--και από αυτά τα ελάχιστα, ελάχιστα είναι αντιπροσωπευτικά του ταλέντου του: ο Κυριάκος Μαυρέας, θηρίο... ανήμερο της επιθεώρησης με μοναδική ακτινοβολία και εφευρετικότητα (από ό,τι διηγούνταν οι παλιότεροι/ες και κυρίως η Σπεράντζα Βρανά). Ο Μαυρέας γύρισε ελάχιστες ταινίες (από τις οποίες ζήτημα αν διασώζονται δυο-τρεις, στο youtube εντόπισα μόνο απόσπασμα από την ταινία Η ανθοπώλις των Αθηνών που με κανέναν τρόπο δεν δικαιολογεί τον μύθο του Μαυρέα) αλλά άφησε τουλάχιστον κάποιες ηχογραφήσεις στις 78 στροφές. Η συμμετοχή του λοιπόν στη ραδιοφωνική αυτή ηχογράφηση προβλέπεται άκρως ενδιαφέρουσα...

Φίλες/φίλοι του μουσικού θεάτρου, του ελληνικού κινηματογράφου και της Ρένας, βεβαίως, συντονιστείτε στο Δεύτερο, δεν παύει ποτέ να μας φροντίζει...

Κώστας Κλάββας

Την περασμένη Δευτέρα πέθανε μια σημαντική μορφή της ελληνικής μουσικής: ο συνθέτης, ενορχηστρωτής και διευθυντής ορχήστρας Κώστας Κλάββας έχασε στα 78 του χρόνια τη μάχη με τον καρκίνο. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι θα μείνει στην ιστορία και με τις τρεις του ιδιότητες, διότι οι συνθέτες δεν είναι πάντοτε σπουδαίοι ενορχηστωτές/διευθυντές ορχήστρας. Ο Κλάββας όμως ήταν και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ακόμα και σε περιόδους που ο ίδιος δεν ηχογραφούσε δικούς του δίσκους ήταν περιζήτητος ως ενορχηστρωτής σε δίσκους άλλων καλλιτεχνών. Εκτός από τις δισκογραφικές δραστηριότητές του, ο Κλάββας ασχολήθηκε με την κινηματογραφική μουσική, ενώ οι ειδικοί κάνουν λόγο και για την αξιοσημείωτη ενασχόλησή του με τη λόγια μουσική. Αυτό φυσικά δεν ήταν κάτι τυχαίο: ήταν απόρροια των σοβαρών μουσικών σπουδών του.

Το Λεξικό Ελληνικής Μουσικής του Τάκη Καλογερόπουλου αναφέρει τις σπουδές του στο Εθνικό Ωδείο (πιάνο με την Τότη Αλεξοπούλου, θεωρητικά με τον Χρ. Αλεξόπουλο, 1945-53) και στο Ελληνικό Ωδείο (σύνθεση με τον Γ. Α. Παπαϊωάννου, 1962-1966). Φαίνεται όμως ότι τα μυστικά του ελαφρού τραγουδιού τα έμαθε κοντά στον Ανδρέα Παρίδη (όπως γράφει ο Μωυσής Άσερ στο www.ogdoo.gr), ο οποίος τον μύησε στη διεύθυνση ορχήστρας. Είχε ήδη ξεκινήσει την καριέρα του ως πιανίστας ορχήστρας από το 1954, ενώ το 1959 διηύθυνε για πρώτη φορά την ορχήστρα του ΕΙΡ. Είναι η χρονιά που εμφανίζεται και ως συνθέτης του ελαφρού τραγουδιού: συμμετέχει στο Α΄ Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού του ΕΙΡ με το τραγούδι "Ένα γράμμα" σε στίχους Γιώργου Οικονομίδη που τραγούδησε η Ζωή Κουρούκλη. Όπως δήλωσε ο ίδιος σε συνέντευξή του στο περιοδικό μουσικής πολύτονον (απόσπασμά της δημοσιεύει το blog Δισκορυχείο), ο Κώστας Γιαννίδης και ο Άκης Σμυρναίος έκριναν πως ο ίδιος ο Κλάββας ήταν σε θέση να ενορχηστρώσει το τραγούδι του, το οποίο πήρε τελικά έπαινο.

Η καριέρα του συνδέθηκε με τα Φεστιβάλ ελαφρού τραγουδιού, τόσο του ΕΙΡ (το 1961 πήρε ξανά μέρος με το τραγούδι "Κισσός είν' η αγάπη μας") όσο και της Θεσσαλονίκης (πήρε το πρώτο βραβείο το 1963 με το "Πέταξε ένα πουλί" σε στίχους Αλέξη Αλεξόπουλου, με ερμηνευτές τον Γιάννη Βογιατζή και τη Νίκη Καμπά). Ο Γιάννης Βογιατζής ηχογράφησε σε δίσκους 45 στροφών κι άλλα γνωστά--και λιγότερο γνωστά--τραγούδια του, όπως τα "Σου το 'πα μια και δυο και τρεις" (στίχοι Κώστα Πρετεντέρη), "Μορφονιά" (στίχοι Αλέξη Αλεξόπουλου), "Το Φαράγγι", "Ο Τραγουδιστής σας".

Εκτός όμως από τη δισκογραφία, ο Κώστας Κλάββας ηχογράφησε πολλά τραγούδια του στους ραδιοθαλάμους του παλιού ΕΙΡ (του οποίου την ορχήστρα διηύθυνε για πολλά χρόνια και σε προγράμματα ορχηστρικής μουσικής). Στο αφιέρωμα που μετέδωσε χτες το Δεύτερο Πρόγραμμα (Πάμε σαν άλλοτε, παραγωγή: Σιδερής Πρίντεζης) ακούσαμε τέτοιες ηχογραφήσεις τραγουδιών του Κλάββα: "Γράφω στον ουρανό" με τον Γιάννη Βογιατζή και τη Ζωή Κουρούκλη, "Νύχτα βασίλισσά μου" (στίχοι Τάσου Μαστοράκη), με την Τζένη Βάνου, "Έρχεσαι σαν μπόρα" (στίχοι: Αλέξη Αλεξόπουλου) με τη Γιοβάννα, "Να 'ταν δική μου η θάλασσα" με τη Νίκη Καμπά, "Δάκρυ της άνοιξης" με τον Γιώργο Μούτσιο που πέθανε επίσης πριν από λίγες μέρες. Τέλος ακούσαμε μια σπάνια ηχογράφηση τραγουδιού του Κώστα Κλάββα με τη φωνή της Ρένας Βλαχοπούλου, με τίτλο "Και φεύγεις" (στίχοι: Αλέξη Αλεξόπουλου).

Η Ρένα Βλαχοπούλου δεν συνάντησε τον Κώστα Κλάββα μόνο στο ΕΙΡ. Δούλεψαν μαζί και στου "Μοστρού", το θρυλικό κέντρο της Πλάκας, τη σεζόν 1964-65 (πολύ παραγωγική σεζόν για τη Ρένα, έγραψα σχετικά πριν από λίγους μήνες). Εκεί στις 14 Οκτωβρίου ξεκίνησε τις εμφανίσεις του ένα μεγάλο σχήμα με τις/τους Ρένα Βλαχοπούλου, Μανώλη Καστρινό, Χρυσούλα Ζώκα, Άντζελα Ζήλια, Κάσση Τζάνετ, Κρυστάλ, Τρίο Μορένο, Σ. Κορρέ, Σ. Θεοδώρου, Αν. Μανούσο, Σταύρο Αυγερινό, τους Αναστασιάδη και Μιμίκα για τη λαϊκή ώρα, και την ορχήστρα του Κώστα Κλάββα που παρουσίαζε τη ρεβύ πίστας Μπερλίνα (όπως έχω ξαναγράψει, δεν είμαι σίγουρος σε τι ακριβώς παρέπεμπε ο τίτλος, όποιος/α ξέρει κάτι, ας μας διαφωτίσει!). Λίγο πριν τα Χριστούγεννα το σχήμα του "Μοστρού" παρουσίασε νέα ρεβύ πίστας με τίτλο Οι γάμοι της κυρίας Μπανταλεξάνδρου. Την περίοδο της Αποκριάς παρουσιάστηκε η ρεβύ Μασκαράτα, ενώ μετά το καρναβάλι παρουσιάστηκε μια τέταρτη ρεβύ με τίτλο Χορέψτε μαζί μας. Πιθανώς από εκείνη τη σεζόν προέρχεται η παρακάτω φωτογραφία που δημοσίευσε το Δισκορυχείον και αναδημοσιεύω εδώ με ευχαριστίες στον Φώντα Τρούσα.

Η ορχήστρα του Κώστα Κλάβα. Από αριστερά: Κρύσταλ τραγούδι, Κώστας Κλάβας πιάνο, Σταύρος Αυγερινός τραγούδι, Θανάσης Αραπίδης άλτο σαξόφωνο (καθιστός), Κώστας (αγνώστου επωνύμου) μπάσο (στηρίζεται στο πιάνο), Τάκης Πασβάντης τρομπέτα, Μίμης Κλάβας ντραμς (πίσω από τον Πασβάντη), Κυριάκος Καπούκης τενόρο σαξόφωνο, ηλεκτρική κιθάρα (όρθιος, πίσω από τον Μίμη Κλάβα). Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Τάκη Πασβάντη και παραχωρήθηκε από τον Νίκο Μητρογιαννόπουλο στον Φώντα Τρούσα.

Από το 1961 ως το 1969 ο Κώστας Κλάββας έγραψε και μουσική για είκοσι περίπου ταινίες. Ξεκίνησε με το Βοήθεια, με παντρεύουνε του Ροβήρου Μανθούλη, ενώ συνεργάστηκε με τον Γιώργο Λαζαρίδη (σενάριο) και τον Γρηγόρη Γρηγορίου (σκηνοθεσία) για να καταθέσουν τη δική τους άποψη για το ελληνικό κινηματογραφικό μιούζικαλ με την ταινία Αυτό το κάτι άλλο, της εταιρίας Ρουσσόπουλοι-Λαζαρίδης-Σαρρής-Ψαρράς--τελικά η πρόταση Διαλιανίδη-Πλέσσα-Φίνου άρεσε περισσότερο στο κοινό, αν και πρέπει να πούμε ότι κάποιες/οι κριτικοί--ανάμεσά τους και η Ροζίτα Σώκου--τάχθηκαν υπέρ του Αυτό το κάτι άλλο (με τον Δαλιανίδη ο Κλάββας είχε ήδη συνεργαστεί στην Κυρία του κυρίου το 1962). Ακολούθησαν συνεργασίες με τον Ορέστη Λάσκο στις ταινίες Μικροί και μεγάλοι εν δράσει (όπου η Ελένη Ανουσάκη ξανατραγούδησε το "Πέταξε ένα πουλί", ο Βογιατζής τραγούδησε το "Σου το 'πα μια και δυο..." και ο Σειληνός επιθυμεί να απαντήσει στον χορό "Χάτζι-Χάτζι" που λάνσαρε ο Μάνος Χατζιδάκις στην Οδό Ονείρων και παρουσιάζει με τη βοήθεια του Κλάββα το... "Σείλι-Σείλι"!), Ο Εμίρης κι ο κακομοίρης, Φουσκοθαλασσιές, Να ζει κανείς ή να μη ζει και με άλλους σκηνοθέτες (Βαγγέλης Σειληνός, Ερρίκος Ανδρέου, Κώστας Λυχναράς). Έγραψε επίσης μουσική για θεατρικές παραστάσεις, ξεκινώντας με Το Ρετιρέ της Εύας το 1965 (θίασος Γιώργου Πάντζα, Μάρθας Καραγιάννη, Σταύρου Παράβα).

Μαρίκα Νέζερ, Σταύρος Παράβας, Μαίρη Αρώνη στο Μικροί και μεγάλοι εν δράσει

Όπως ανέφερα ήδη, ακόμα κι όταν δεν ηχογραφούσε δίσκους, ενορχήστρωνε τους δίσκους γνωστών ερμηνευτών/τριών: ο Γιάννης Πάριος, η Μαρινέλλα, ο Αντώνης Καλογιάννης, ο Τόλης Βοσκόπουλος, ο Κώστας Χατζής, η Ελπίδα, ο Πασχάλης, ο Δάκης και πολλοί/ές άλλοι/ες οφείλουν μέρος της επιτυχίας τους σ' εκείνον. Παράλληλα συνέχιζε να είναι ένας από τους βασικούς ενορχηστρωτές στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης (ενορχήστρωσε και διηύθυνε μεταξύ άλλων το  "Ήλιε μου γιε της χαραυγής" του Γ. Κουρουπού και το "Αδέλφια μου αλήτες πουλιά" του Τ. Βοσκόπουλου). Σε ένα από αυτά τα φεστιβάλ, διαβάζω στο Δισκορυχείον, και συγκεκριμένα στο 11ο (1972), γνωρίστηκε με τον Κώστα Τουρνά--όταν οι Poll διαγωνίστηκαν με τις «Μολυβιές φωτογραφίες»--, και στη συνέχεια συνεργάστηκνα στους δίσκους Απέραντα Χωράφια (1973) και Λευκά Φτερά (1975). Πιο σχετική βέβαια με τα ενδιαφέροντα αυτού του blog είναι η εργασία του σε δίσκους με τραγούδια που ανήκουν στο ρεπερτόριο του ελαφρού τραγουδιού: ο Κώστας Κλάββας ήταν ενορχηστρωτής και μαέστρος στον δίσκο της Μαρινέλλας με τραγούδια της Βέμπο, στον δίσκο Γιάννης Σπάρτακος: 50 χρόνια τραγούδι (με ερμηνεύτριες/ές τις/τους Μαρινέλλα, Τάνια Τσανακλίδου, Μπέσυ Αργυράκη, Κώστα Χατζή και Δάκη) καθώς και στον δίσκο Αναμνήσεις της Αλέκας Κανελλίδου.

Σημαντικότατη ήταν η συμβολή του Κώστα Κλάββα και στον τομέα της μουσικής εκπαίδευσης. Το 1967 ίδρυσε μαζί με τους Χρήστο Αλεξόπουλο και Βασίλη Παπαδημητριου τη "Σύγχρονη Σχολή Μουσικής" που μετεξελίχθηκε στο Κεντρικό Ωδείο. Επίσης, τη διετία 1994-1996, δίδαξε ως ειδικός επιστήμοντας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (στο οποίο, και συγκεκριμένα στη Φιλοσοφική Σχολή του, είχε φοιτήσει κι ο ίδιος από το 1952 ως το 1956). Παράλληλα με όλες αυτές τις δραστηριότητές του, εξακολουθούσε να συνθέτει (μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του '90) έργα λόγιας μουσικής: κομμάτια για πιάνο, βιολί, πνευστά, για συμφωνική ορχήστρα αλλά και για μικρά σύνολα. Έγραψε επίσης χορωδιακά τραγούδια, τροπάρια και ψαλμούς (ήταν άλλωστε εγγονός του καθηγητή της Βυζαντινής μουσικής Κωνσταντίνου Κυρ. Κλάββα). Διηύθυνε επίσης την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε έργα Στραβίνσκυ, Μαρτινού και Μπετόβεν.

Και κλείνω με λίγα δείγματα της συνθετικής δουλειάς του Κώστα Κλάββα: από ηχογράφηση του αρχείου του παλιού ΕΙΡ ακούγεται η Νινή Ζαχά στο τραγούδι "Αν ξαναρθείς":

Ο Κώστας Κλάββας στο παλιό ελληνικό σινεμά: δυο τραγούδια από το Μικροί και μεγάλοι εν δράσει του Ορ. Λάσκου. Η Ελένη Ανουσάκη στο "Πέταξε ένα πουλί":


Και ο Γιάννης Βογιατζής στο "Σου το 'πα μια και δυο και τρεις":

Και (για να είμαστε συνεπείς και με τα ενδιαφέροντα του blog) ο Κώστας Κλάββας στην ελληνική επιθεώρηση--ίσως ερήμην του. Το 1973 ανεβαίνει η επιθεώρηση Το παιδί μίλησε των Πάνου Παπαδούκα-Κώστα Καραγιάννη-Νίκου Καμπάνη. Εκεί η Άννα Καλουτά τραγουδά το τραγούδι "Ο τραγουδιστής σας" του Κώστα Κλάββα που πρωτοτραγούδησε ο Γιάννης Βογιατζής με ελαφρώς παραλλαγμένους στίχους και με τον τίτλο "Ο πρωταγωνιστής σας". Από εκείνη την επιθεώρηση υπάρχει ένα ντοκουμέντο στο αρχείο της ΕΡΤ: ο Χρήστος Νέγκας παρουσιάζει τα θεριά της παλιάς επιθεώρησης Αλέκο Λειβαδίτη, Ρένα Ντορ (σύντομα ο Rena Fan θα παρουσιάσει ένα αφιέρωμα στη μεγάλη αυτή μορφή του μουσικού θεάτρου) και βέβαια την Άννα Καλουτά που τραγουδά αυτό το κομμάτι (στο 05:25). Η αξέχαστη πρωταγωνίστρια ερμήνευε συχνά το τραγούδι αυτό τα τελευταία χρόνια της ζωής της σε τηλεοπτικές της εμφανίσεις. Νομίζω ότι αξίζει να δείτε και μια από αυτές τις εμφανίσεις της, το 2001 στην εκπομπή Συν και Πλην της ΝΕΤ. Στο πιάνο τη συνοδεύει ο Αντώνης Τσίχλας.

Πηγές: τα διαδικτυακά αφιερώματα στον Κώστα Κλάββα που παρουσίασαν το Δισκορυχείον και το www.ogdoo.gr, το σχετικό λήμμα στο Λεξικό της Ελληνικής Μουσικής του Τάκη Καλογερόπουλου (εκδ. Γιαλελής, 2001) και το αφιέρωμα της εκπομπής του Δεύτερου Προγράμματος της ΕΡΑ Πάμε σαν άλλοτε που μεταδόθηκε στις 21/7/2012 (παραγωγή: Σιδερής Πρίντεζης).

Αναζητώντας τον Αττίκ στις Σέρρες και σε όλη την Ελλάδα

Χτες το βράδυ αναζήτησα για άλλη μια φορά τον Αττίκ, αυτή τη φορά στο όμορφο ανοιχτό θέατρο του ΤΕΙ Σερρών. Η συντροφιά του Badminton σοφά αποφάσισε να παρουσιάσει την παράσταση Αναζητώντας τον Αττίκ σε όλη την Ελλάδα: έτσι έπρεπε, αφού, άλλωστε, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κεφάλαια της καριέρας του Αττίκ ήταν οι περιοδείες του στην επαρχία. Έτσι, η παράσταση του Λάμπρου Λιάβα και της Σοφίας Σπυράτου ταξιδεύει από το τέλος Ιουνίου σε όλη τη χώρα και χτες στάθμευσε στις Σέρρες. 

Έχω ήδη αναφερθεί λεπτομερώς στην παράσταση και σας προτείνω να διαβάσετε εκείνη την ανάρτηση αν θέλετε να μάθετε λεπτομέρειες για το έργο και τις ερμηνείες. Ωστόσο, σας προτείνω αντί να... διαβάσετε, να δείτε την ίδια την παράσταση σε κάποια από τις επόμενες στάσεις του ταξιδιού της. Με μεγάλη μου χαρά διαπίστωσα ότι παρά τις απαραίτητες προσαρμογές που έχουν γίνει, αφού λείπει η άνεση του χώρου και οι τεχνικές ευκολίες που πρόσφερε το θέατρο Badminton, η παράσταση δεν έχει χάσει καθόλου από τη μαγεία της: προσφέρει μια διαφορετική γοητεία, αυτήν της μικρότερης σκηνής. Άλλωστε, εδώ που τα λέμε, η Μάντρα του Αττίκ (στα θέατρα και της Αθήνας και της επαρχίας) δεν ήταν θέατρο με μεγάλες ανέσεις, αλλά ένα "θεατράκι μικρό" (όπως τραγουδά και ο θίασος του Αναζητώντας τον Αττίκ σε στίχους του Γιάννη Ξανθούλη) που γινόταν χώρος μαγικός χάρη στον ιδρυτή της και τις/τους ερμηνεύτριες/τές της.

Νομίζω μάλιστα ότι κάποιες στιγμές της παράστασης λειτουργούν καλύτερα σε μικρότερη σκηνή: αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, προς το τέλος του έργου, όταν κλείνει η Μάντρα του Αττίκ και ο Άκης Σακελλαρίου με την Ευαγγελία Μουμούρη τραγουδούν "Της μιας δραχμής τα γιασεμιά". Στη διάρκεια του τραγουδιού τα μέλη του θιάσου φέρνουν στη σκηνή ρούχα, αντικείμενα, εξοπλισμό που χρησιμοποιούσαν σε όλη τη διάρκεια της παράστασης, δημιουργώντας έτσι την εικόνα ενός θεάτρου που κλείνει, ενός θιάσου που διαλύεται... Αυτή η σκηνή λοιπόν λειτουργεί πολύ πιο μαγικά στη μικρότερη σκηνή, όταν τα αντικείμενα συγκεντρώνονται γύρω από το παταράκι με τις παπαρούνες (παταράκι που χρησιμοποιείται με διάφορους τρόπους σε όλη τη διάρκεια του έργου χάρη στους επιδέξιους χειρισμούς των τεχνικών), παρά στον μεγάλο χώρο του Badminton, όπου ίσως χάνονταν ή απλώς δεν δημιουργούσαν την ίδια αίσθηση, καθώς απλώνονταν σε μεγαλύτερο χώρο.

Της μιας δραχμής τα γιασεμιά...

Βέβαια τα γερά χαρτιά της παράστασης είναι η εργασία των συντελεστών της (η σύνθεση του έργου που οφείλεται στον Λάμπρο Λιάβα, η σκηνοθεσία και οι χορογραφίες της Σοφίας Σπυράτου, τα σκηνικά και τα κοστούμια της Λιλής Πεζανού και η μουσική επιμέλεια--ενορχηστρώσεις και διεύθυνση--του Θόδωρου Κοτεπάνου) και των ερμηνευτών/τριών της. Βλέποντας την παράσταση για δεύτερη φορά, επιβεβαίωσα τις σοφές δόσεις νοσταλγίας, χιούμορ και συγκίνησης που δένουν τα σωστά επιλεγμένα τραγούδια του Αττίκ και των άλλων δημιουργών (να σημειώσω μόνον πως μου έλειψε το "Χρήμα", που ακουγόταν στην αθηναϊκή εκδοχή της παράστασης: οι στίχοι του παραμένουν πάντα απελπιστικά επίκαιροι και η δημοτικότητα της παράστασης θα έδινε την ευκαιρία--ιδιαίτερα--στο νεανικό κοινό της να γνωρίσει το τραγούδι και ίσως και να προβληματιστεί λιγάκι). Το κοινό των Σερρών, που σε ποσοστό 50% αποτελούνταν από άτομα νεότερα που ελάχιστη σχέση θα πρέπει να έχουν με το ρεπερτόριο του Αττίκ, ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό στο θέαμα. Η πόλη άλλωστε έχει μακρόχρονη μουσική παράδοση. Στη συγκινητική σκηνή του ντεμπούτου της Δανάης, μάλιστα, το κοινό συνόδευσε μελωδικά τη Νίνα Λοτσάρη στο "Μαραμένα τα γιούλια κι οι βιόλες"--εδώ υποθέτω ότι υπεύθυνο ήταν το μεγαλύτερης ηλικίας 50%... Επίσης αξίζει να αναφερθώ και στον κύριο Δήμο (αγνώστων λοιπών στοιχείων) που σηκώθηκε στην ώρα των ταλέντων για να τραγουδήσει με θάρρος τη μεγάλη επιτυχία της Βέμπο "Καινούρια τώρα ζωή".

Όρθιο το κοινό των Σερρών αποθεώνει τον θίασο του Αναζητώντας τον Αττίκ

Ας επιστρέψω όμως στις/στους επαγγελματίες ερμηνεύτριες/τές: Βλέποντας την παράσταση για δεύτερη φορά, επιβεβαίωσα τις φωνητικές αρετές, τη σκηνική παρουσία και τη γοητεία της Νίνας Λοτσάρη και της Ευαγγελίας Μουμούρη, τη λάμψη, το γκελ και τη σπιρτάδα του Άκη Σακελλαρίου και του Αλέξανδρου Μπουρδούμη, τη φινέτσα, τη σατιρική δεινότητα και τις ερμηνευτικές ικανότητες του Άγγελου Παπαδημητρίου, το χιούμορ, τη σκηνική άνεση και τις πολλές προσδοκίες που μου γεννά το ταλέντο του Νικορέστη Χανιωτάκη, και φυσικά τον μύθο, την αντοχή και την αρμονική σύζευξη με το σύνολο της Ζωζώς Σαπουντζάκη. Πλάι στην πρωταγωνιστική ομάδα έλαμψαν και πάλι με τα νιάτα τους και το ταλέντο τους οι χορεύτριες/τές Diana Gussman, Αμαλία Κοσμά, Μαργαρίτα Κώστογλου, Αλέξανδρος Λασκαράτος, Άννα Λιανοπούλου, Γιώργος Μποντάρης, Aleksander Qejvanaj, Ανδρέας Ράμα, Όλγα Σοφιάνοβα. Επί σκηνής, στο πλάι, βρίσκεται πάντα και το άρτιο μουσικό σύνολο με επικεφαλής τον ίδιο τον Θόδωρο Κοτεπάνο (πιάνο) που το απαρτίζουν οι Μαρίνος Γαλατσινός (κλαρινέτο, φλάουτο, σαξόφωνο), Σοφία Μουλακάκη (μπαγιάν), Δημήτρης Τσεκούρας/Πέτρος Βαρθακούρης (κοντραμπάσο, κιθάρα) και Οδυσσέας Ζαφειρόπουλος (βιολί, βιόλα, κιθάρα, κρουστά).

Η Ζωζώ Σαπουντζάκη ανάμεσα στους θεατές των Σερρών που φώναζαν ρυθμικά "Ζω-ζώ, Ζω-ζώ"...

Παρόλο που βρισκόμασταν σε ανοιχτό χώρο, δεν χάθηκε η τελειότητα του ήχου που επιμελήθηκε ο Simon Honywill με τη βοήθεια του Ed Ferguson. Οι φωτισμοί του Γιώργου Τέλλου έδωσαν τις απαραίτητες ατμοσφαιρικές πινελιές στην παράσταση, για την οποία το κοινό ολόκληρης--πλέον--της Ελλάδας οφείλει πολλές ευχαριστίες στον παραγωγό Μιχάλη Αδάμ.

Το Αναζητώντας τον Αττίκ κλείνει με το "Τρεχαντήρι", που όπως έχω γράψει ξανά, ο Αττίκ παρομοίαζε με τους/τις καλλιτέχνες/ιδες: "Τρεχαντήρια είμαστε, δεν ξέρουμε τι είναι γραμμένο στα πανιά μας, σήμερα εδώ, αύριο αλλού". Ο θίασος όμως του Αναζητώντας τον Αττίκ ξέρει πού θα βρίσκεται τις επόμενες μέρες. Οι επόμενες στάσεις του είναι: Δίον (21/7), Βόλος (23/7), Χανιά (25-26/7), Ηράκλειο (28-29/7), Χίος (1/8), Μυτιλήνη (2/8), Σίβηρη (4/8), Δελφοί (6/8), Νεμέα (8/8), Φλώρινα (26/8). Σπεύσατε!

Καλό ταξίδι, Κυριάκο!

Πριν από λίγες ώρες αποχαιρετήσαμε τον Κυριάκο. Στα 39 χρόνια της ζωής του εκείνος δεν πρόλαβε δυστυχώς να μας δείξει όλες τις πτυχές του ταλέντου του. Εμείς όμως προλάβαμε να χαρούμε τη φιλία του, τη δοτικότητά του, το χιούμορ του, το γέλιο του, την αισθητική του, τις γνώσεις του, τη μαγειρική του, τη φιλοξενία του, την αγάπη του. Όχι, δεν μπορέσαμε να τα χορτάσουμε όλα αυτά τα δώρα του, αλλά η γενναιοδωρία του θα είναι πάντα παράδειγμα για μας--ίσως το πιο σπουδαίο δώρο του.

Αλήθεια, πόσο παράταιρη με την πληθωρική του προσωπικότητα μάς φάνηκε η σημερινή σιωπή στην έξοδό του. Για τους δικούς του και κυρίως για τη Βάσω του--και Βάσω μας--τίποτα δεν θα είναι εύκολο χωρίς εκείνον. Δύναμη και παρηγοριά τους ας είναι η ανάμνησή του.

Καλό ταξίδι, Κυριάκο...

Έργο του Κυριάκου Τραχανέλη (2011)

Souzy tros!

Όχι, δεν αποφάσισα να καταργήσω τους ελληνικούς χαρακτήρες στο blog (υπάρχει και μια σχετική "ελληνολατρική" υστερία αυτές τις μέρες με αφορμή τη γραμματική του Δημοτικού, αλλά αυτό είναι θέμα για άλλους ιστότοπους...). Το "Souzy tros" είναι μια δράση της εικαστικού Μαρίας Παπαδημητρίου που σε συνεργασία με τη συγγραφέα Cathryn Drake επιχειρεί, όπως διαβάζω στο σχετικό blog, "να σχολιάσει μεταφορικά την άρνηση του ελληνικού κράτους να αποδεχτεί την οικονομική χρεοκοπία, αλλά και τη γενικότερη παγκόσμια άρνηση του δυτικού κόσμου να αλλάξει το μη βιώσιμο σύγχρονο μοντέλο ζωής, και παίρνει τον τίτλο της από τη διάσημη σκηνή της ταινίας Η Παριζιάνα (Γιάννης Δαλιανίδης, 1969), στην οποία η εύσωμη πελάτης της μοδίστρας Ρένας Βλαχοπούλου, αν και ισχυρίζεται ότι κάνει δίαιτα για να χωρέσει στο καινούριο της φόρεμα, έρχεται στις πρόβες όλο και πιο... χοντρή"!

Πασίγνωστη βέβαια σκηνή με τις δύο... Ρένες (Βλαχοπούλου και Πασχαλίδου), αλλά δεν βλάπτει να την... ξαναθυμηθούμε και να την ξανα-απολαύσουμε.

Η δράση "Souzy Tros" της Μαρίας Παπαδημητρίου στήνεται στην καντίνα του Ελαιώνα (Μαρκόνι 8) και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και προβολή της αγαπημένης Παριζιάνας. Όσοι/ες προσέλθουν στην καντίνα, θα έχουν την ευκαιρία να μεταποιήσουν τα παλιά τους ρούχα και να παρακολουθήσουν εγκαταστάσεις. Αντί για εισιτήριο, καλούνται να φέρουν μια... καρέκλα ως δωρεά στον χώρο και μεταχειρισμένα ρούχα, για να μεταποιηθούν στο εργαστήριο. Στην καντίνα της "Souzy Tros" θα υπάρχει φρέσκο και φτηνό φαγητό, όπως ελληνικός τραχανάς (ο τραχανάς άρεσε πολύ στη Ρένα Βλαχοπούλου, αν κρίνω από την αυτοσχέδια ατάκα της στο νούμερο του 1981 "Η αλλαγή της Ρένας": "Αχ, να 'χα έναν τραχανά τώρα....") αλλά και χούμους από τη Μέση Ανατολή. Η επιλογή του φαγητού δεν είναι τυχαία: απεναντίας, όπως σημειώνουν οι υπεύθυνοι, είναι αντανάκλαση της πολυπολιτισμικής ταυτότητας της σημερινής Αθήνας" και προβάλλει "τη μίξη αυτή σαν ένα σπόρο πολιτιστικής ανταλλαγής και εποικοδομητικής δημιουργίας"

Οι εμπνευστές της δράσης δηλώνουν στο blog της: "οργανώνοντας και φιλοξενώντας εργαστήρια, προβολές ταινιών, παραστάσεις και συναυλίες που θα ενθαρρύνουν τη συμμετοχή της αθηναϊκής κοινότητας, ελπίζουμε ότι η καντίνα θα λειτουργήσει ως καταλύτης συνεύρεσης και δημιουργίας, θα φέρει κοντά ανθρώπους με σκοπό την αλληλεπίδραση, την ανταλλαγή πόρων, καθώς και την από κοινού εξέταση των πρόσφατων πολιτικών και οικονομικών γεγονότων και των συνεπειών τους με στόχο τη γένεση ενός καινούριου δημιουργικού κεφαλαίου". Το μοντέλο της παλιάς αθηναϊκής αυλής επιχειρείται να αναβιώσει μέσα από το "Souzy tros", "όπου οι γείτονες μοιράζονταν την καθημερινή τους ζωή. Μια συλλογική παράσταση ηχηρά απούσα από τη σύγχρονη κοινωνία, θα προβάλει την από κοινού διαβίωση και δράση, καθώς και την απλή ανταλλαγή εμπειριών και πληροφοριών, λειτουργίες ιδιαίτερα σημαντικές σε εποχές αβεβαιότητας. Ένα είδος μετά-μοντέρνου χώρου – παράσιτου, η καντίνα είναι επίσης παράδειγμα ενός πειραματικού τρόπου αναβίωσης παροπλισμένων χώρων, από τους τόσους που υπάρχουν στην Αθήνα, για νέες χρήσεις μέσα από την ανακύκλωση παλαιών κτιρίων με ελάχιστη παρέμβαση".

Το “Souzy tros”, η πιο πρόσφατη πλατφόρμα του Τ. Α. Μ. Α. (Temporary Autonomous Museum for All), της Μαρίας Παπαδημητρίου είναι ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο παροχής επαγγελματικής κατάρτισης και δημιουργικής έμπνευσης για Έλληνες και μη-Έλληνες κατοίκους. Το όλο εγχείρημα ξεκινά με τις καλοκαιρινές προεκδηλώσεις της δράσης "Souzy tros" στις 18 και 19 Ιουλίου: πρόκειται για ένα διήμερο εργαστήριο μόδας. Η βραδιά της 18ης Ιουλίου θα ξεκινήσει στις 6μμ με ένα μίνι κοκτέιλ πάρτι με μουσική από τον DJ Ευτύχη και τη μεταποίηση ρούχων. Στις 9μμ θα προβληθεί η Παριζιάνα. (Σκέφτομαι τη σύμπτωση: 18 Ιουλίου του 1940 πραγματοποίησε η Ρένα την πρώτη της εμφάνιση στο αθηναϊκό κοινό, και για την ακρίβεια στο κέντρο Αρτζεντίνα, στο Καλαμάκι...). Στις 19 Ιουλίου, από τις 6μμ ως τις 2πμ, μια ομάδα δημιουργών αποτελούμενη από σχεδιάστριες/στές και κατασκευάστριες/στές, καλλιτέχνιδες/ες και φίλες/ους, καθώς και φοιτήτριες/τές Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας, εξοπλισμένες/οι με ραπτομηχανές και όλα τα απαραίτητα υλικά, θα αναδιαμορφώσουν, με τη συμμετοχή του κοινού, τα μεταχειρισμένα ρούχα δημιουργώντας νέες φόρμες και στυλ. Παράλληλα, στο "Δωμάτιο των Καταστάσεων" του "Souzy tros" θα παρουσιαστεί η εγκατάσταση "Τα ρούχα του Αυτοκράτορα" του καλλιτέχνη και πρώην fashion editor Θάνου Κυριακίδη: πρόκειται για μια σειρά από ατμοσφαιρικούς "σκελετούς" υψηλής ραπτικής. 

Την οργανωτική ομάδα της δράσης αποτελούν οι Ελισάβετ Αντάπαση, Κωνσταντίνος Γιάνναρης, Ευτύχης Ευθυμίου, Νάντια Καλαρά, Ιωάννης Ντογατζής, Ντίνος Μπακουνάκης, Κατερίνα Οικονόμου και Μαίρη Χαλκιά.

Σπεύσατε λοιπόν στην καντίνα φαγητού και πολιτισμού "Souzy Tros" (Μαρκόνι 8, Ελαιώνας) για το "Σκίσε και ράψε" και βέβαια για την προβολή της Παριζιάνας την Τετάρτη 18 Ιουλίου. Σκέφτεστε κάτι πιο δροσερό για τις νύχτες του καύσωνα;

Το διαφημιστικό σποτ της Ρένας Βλαχοπούλου στο youtube!

Ο φίλος του blog Πάνος Τ. μού έφερε σήμερα ένα καλό νέο: ένας άλλο φίλος του blog, και ένας από τους στυλοβάτες του Retromaniax.gr, ο ChristosM, ανέβασε στο κανάλι του στο youtube το μοναδικό (μάλλον) διαφημιστικό σποτ στο οποίο είχε συμμετάσχει η Ρένα Βλαχοπούλου! Πρόκειται για τη διαφήμιση ενός προϊόντος που δεν νομίζω ότι κυκλοφορεί πλέον: ζωμός βοδινού Lipton σε κόκκους! Κάτι πρωτοποριακό για την εποχή εκείνη--γι' αυτό και η Ρένα αναφωνεί: "Είναι έμπνευση!"

Το σποτάκι γυρίστηκε τους πρώτους μήνες του 1987 και προβαλλόταν στα δύο (μοναδικά τότε) κρατικά κανάλια μέχρι και τους πρώτους μήνες του 1988. Μια σειρά από... ατυχίες δεν μού επέτρεψε τότε να το μαγνητοσκοπήσω. Ευτυχώς όμως, το μαγνητοσκόπησε ο ChristosM--ο οποίος τα τελευταία χρόνια ασχολείται συστηματικά με τη διάσωση σπάνιου τηλεοπτικού υλικού, κυρίως από τα πρώτα χρόνια της κρατικής τηλεόρασης (και η έρευνά του έχει αποδώσει σημαντικά ευρήματα), ενώ για χάρη του Retromaniax έχει πάρει συνεντεύξεις (σε συνεργασία και με άλλα μέλη του Forum, όπως ο bernard.c) από γνωστές προσωπικότητες που εργάστηκαν τα χρόνια εκείνα στην τηλεόραση.

Η Ρένα Βλαχοπούλου, από ό,τι θυμάμαι, είχε τρία πλάνα στο σποτάκι, τα δύο πρώτα βουβά και το τελευταίο... ομιλόν, στο οποίο λέει και τη μοναδική της ατάκα. Δεν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο στόρυ στη διαφήμιση: μια νεαρή κοπέλα μαγειρεύει χρησιμοποιώντας το προϊόν, η Ρένα δοκιμάζει το φαγητό και λέει "Είναι έμπνευση". Καθόλου... θεαματική διαφήμιση (τη χρονιά εκείνη, αν δεν κάνω λάθος, η Αλίκη Βουγιουκλάκη είχε διαφημίσει γνωστή μάρκα καφέ με σποτάκια που ήταν σωστές υπερπαραγωγές...), αλλά δεν έχει σημασία: είναι μια ακόμα ευκαιρία για μας να χαρούμε τη μορφή της Ρένας Βλαχοπούλου. Οπότε, αρκετά έγραψα εγώ, απολαύστε την!

Ευχαριστώ και πάλι τον ChristosM και τον Πάνο Τ.!