Από χτες βρίσκεται στα περίπτερα το τεύχος 159 του περιοδικού Δίφωνο με πλούσια ύλη και τρία καταπληκτικά CD (μια συλλογή τραγουδιών της Αρλέτας, το θρυλικό άλμπουμ Ζωντανοί στο Κύτταρο, και μια συλλογή τραγουδιών του Georges Brassens). Στο τεύχος αυτό υπάρχει μια απολαυστική συνέντευξη της Αρλέτας στον Αντώνη Μποσκοϊτη--η πρώτη συνέντευξη που έδωσε η Αρλέτα μετά τη σοβαρή περιπέτεια της υγείας της, από την οποία βγήκε ευτυχώς νικήτρια. Ακόμα θα διαβάσετε συνεντεύξεις των Μανώλη Λιδάκη και Παντελή Θαλασσινού (τους οποίους βλέπετε και στο εξώφυλλο) που μιλούν για τη νέα τους δισκογραφική συνάντηση αλλά και των Τάνιας Τσανακλίδου και Μάρθας Φριντζήλα που μιλούν για τις παραστάσεις που δίνουν με πολύ μεγάλη επιτυχία στο "Μετρό" (αυτόν τον καιρό μπορείτε να κάνετε κράτηση στο "Μετρό" για το τέλος Μαρτίου μόνο...). Υπάρχει επίσης μια συνέντευξη της Βικτωρίας Ταγκούλη και του Χρίστου Θεοδώρου, δυο εξαιρετικών παιδιών που γνωρίσαμε χάρη στη Σπείρα-Σπείρα και τον Σταμάτη Κραουνάκη. Μπορείτε να διαβάσετε και άλλες πολύ ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις της Αγαθής Δημητρούκα, του Γιώργου Καζαντζή και του Παντελή Αμπαζή, καθώς και μια πολύ ενδιαφέρουσα εργασία του Ηρακλή Οικονόμου (Μουσικά Προάστια) για τη συμπόρευση Ελλήνων ζωγράφων και μουσικών στα εξώφυλλα δίσκων.
Τέλος, στο τεύχος αυτό θα διαβάσετε ένα κείμενο που έγραψα για τη μεγάλη μας Δανάη Στρατηγοπούλου. Πρόκειται για ένα αφιέρωμα στη ζωή και το μουσικό έργο της Δανάης (λόγω έλλειψης χώρου γίνονται αναγκαστικά μόνο σύντομες αναφορές στο ποιητικό και το μεταφραστικό της έργο). Το κείμενο επρόκειτο αρχικά να συνοδεύεται και από μια συνέντευξη που μου παραχώρησε η κόρη της Δανάης, η σημαντική τραγουδοποιός και ποιήτρια Λήδα Χαλκιαδάκη, αλλά λόγω της επαναφοράς του παλιού, "μικρού" σχήματος του περιοδικού, χρειάστηκε να γίνει περικοπή της ύλης και η συνέντευξη δεν στάθηκε δυνατό να δημοσιευτεί. Ελπίζω όμως ότι σύντομα θα μπορέσω να σας την παρουσιάσω, γιατί η Λήδα έχει να μοιραστεί μαζί μας πολύτιμες αναμνήσεις από τη ζωή της με τη μητέρα της, τον πατέρα της Γιώργο Χαλκιαδάκη αλλά και τη θεία της, τη Μίρκα Στρατηγοπούλου, που έφυγε επίσης πριν από λίγες μέρες.
Να σημειώσω τέλος ότι το κείμενό μου για τη Δανάη συνοδεύεται από εξώφυλλα βιβλίων της Δανάης και "μουσικών τεμαχίων" από το αρχείο μου αλλά και από δυο σπάνια ντοκουμέντα που είχε την καλοσύνη να μου παραχωρήσει η Λήδα Χαλκιαδάκη (και δυστυχώς μαζί με τη συνέντευξη χάθηκε και η σχετική αναφορά στο όνομά της): μια οικογενειακή φωτογραφία της Δανάης με τον σύζυγό της Γιώργο Χαλκιαδάκη και τη Λήδα μωρό λίγων μόλις μηνών, καθώς και την πρώτη σελίδα από ένα βιβλίο που χάρισε η Δανάη στον σύζυγό της, στην οποία υπάρχει η ιδιόχειρη αφιέρωσή της στον Γιώργο Χαλκιαδάκη αλλά και ένα σχόλιο του Χαλκιαδάκη για τη... διακόσμηση της μικρής Λήδας στο εξώφυλλο του βιβλίου. Θέλω να ευχαριστήσω και από εδώ την κυρία Λήδα Χαλκιαδάκη για τα ντοκουμέντα αυτά και για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε. Και βέβαια να ευχαριστήσω το Δίφωνο που φιλοξενεί αυτό το αφιέρωμα και τον καλό φίλο και συν-blogger Αντώνη Μποσκοίτη που είναι ο βασικός υπεύθυνος για αυτή τη συνεργασία μου με το περιοδικό.
Στις 26 Φεβρουαρίου, ακριβώς 40 μέρες μετά το φευγιό της μεγάλης μας Δανάης Στρατηγοπούλου (18/1/2009), έφυγε, σε ηλικία 86 ετών, και η αδελφή της, η Μίρκα Στρατηγοπούλου, η οποία ζούσε τα τελευταία χρόνια στο Παρίσι.
Η Μίρκα Στρατηγοπούλου ήταν μια σπουδαία μουσική προσωπικότητα που δυστυχώς ελάχιστα γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Σε εφηβική ακόμα ηλικία ξεκίνησε να τραγουδά πλάι στην κατά δέκα χρόνια μεγαλύτερη αδελφή της. Με το ψευδώνυμο "Μίρκα Στρέη" ηχογράφησε γύρω στα δέκα τραγούδια, τα πιο πολλά σε ντουέτο με τη Δανάη ("Φεύγα αφού δεν μ' αγαπάς", "Χάιδω", "Μελαγχολία" κ.ά.). Μετά από αυτό το σύντομο πέρασμα από το ελαφρό ελληνικό τραγούδι, η Μίρκα Στρατηγοπούλου ακολούθησε πολύ πιο σοβαρά μονοπάτια στον χώρο της τέχνης. Παράλληλα με τις μουσικές της σπουδές (ήταν σπουδαία φλαουτίστα--έπαιζε flauta dulce), σπούδασε και χορό στη σχολή Νίκολς. Μετά τον πόλεμο βρέθηκε στη Χιλή όπου έζησε για 30 περίπου χρόνια. Όπως μας πληροφορεί η τραγουδοποιός και ποιήτρια Λήδα Χαλκιαδάκη, κόρη της Δανάης, η Μίρκα Στρατηγοπούλου δημιούργησε την έδρα Ρυθμολογίας στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της χιλής, στο Σαντιάγο. Επίσης, έπαιζε flauta dulce και viola da gampa στο Conjunto de musica antigua, μουσικό συγκρότημα που ήταν διάσημο στη Λατινική Αμερική και εμφανίστηκε μάλιστα και στο Ηρώδειο το 1965. Η Μίρκα Στρατηγοπούλου δημοσίευσε στη Χιλή μουσικολογικές μελέτες καθώς και μεθόδους εκμάθησης flauta dulce.
Η Μίρκα Στρατηγοπούλου (δεξιά) με τη Δώρα Βλαστού, συμμαθήτριά της στη σχολή Νίκολς: οι δυο τους παρουσίασαν, μεταξύ άλλων, και την "Ηχώ", ένα μικρό χορευτικό κομμάτι του Νίκου Σκαλκώτα.
Η Μίρκα στάθηκε η αφορμή να γνωρίσει η Δανάη Στρατηγοπούλου τη Χιλή και τον Πάβλο Νερούδα. Το 1966 η Δανάη επισκέφτηκε τη Μίρκα για πρώτη φορά στη Χιλή και έτσι γνώρισε από κοντά τον σπουδαίο ποιητή, ενώ την επόμενη χρονιά, μετά την κήρυξη της δικτατορίας, η Δανάη αυτοεξορίστηκε στη Χιλή και εκεί εργάστηκε με ζήλο για να προσφέρει απλόχερα τον λατινοαμερικάνικο πολιτισμό στην Ελλάδα (μέσα από τις μεταφράσεις της) αλλά και τον ελληνικό πολιτισμό στη Χιλή (μέσα από το διδακτικό της έργο στο Πανεπιστήμιο του Σαντιάγο).
Οι δυο αδελφές μπορεί να ζούσαν χωριστά για πολλά χρόνια, αλλά επικοινωνούσαν τακτικά και νοιάζονταν η μια την άλλη. Είδα από κοντά την έγνοια της Δανάης για τη μικρούλα αδελφή της, πριν από λίγα χρόνια, όταν η Μίρκα, μια ευγενική γοητευτική κυρία με γκρίζα μαλλιά, επισκέφτηκε για τελευταία φορά την Ελλάδα. Η Δανάη εξέφρασε και ποιητικά την αγάπη της για τη Μίρκα στο ποίημά της "Η Μίρκα κι εγώ":
Έχει αδελφή η νύχτα; Δεν έχει. Γι' αυτό με ζηλεύει.
Η σορός της Μίρκας Στρατηγοπούλου θα φτάσει στην Αθήνα την Πέμπτη και από το Σάββατο 7 Μαρτίου οι δύο αδελφές θα αναπαύονται η μία πλάι στην άλλη στον οικογενειακό τάφο των Στρατηγόπουλων στο Α΄ Νεκροταφείο.
Αποχαιρετούμε τη Μίρκα Στρατηγοπούλου ακούγοντας τη Δανάη Στρατηγοπούλου να τραγουδά "Ξεκίνησα, Μίρκα, να 'ρθω να σε βρω", ένα αυτοβιογραφικό τραγούδι της Δανάης από τον δίσκο Danae canta a Neruda, ο οποίος κυκλοφόρησε στη Χιλή το 1972 και περιλαμβάνει οκτώ τραγούδια σε ποίηση Νερούδα και μουσική Δανάης και τέσσερα τραγούδια σε μουσική και στίχους της Δανάης.
Μόνο που τούτη τη φορά ξεκίνησε η Μίρκα για να 'ρθει να βρει τη Δανάη και να πορευτούν, αχώριστες πια, σε ένα "δρόμο μακρύ, δίχως άκρη".
Τέτοια μέρα που μας κατακλύζουν (χαζο)μηνύματα, (χαζο)διαφημίσεις, (χαζο)δώρα για τον έρωτα και τον άγιό του, εγώ βρίσκω την ευκαιρία να σας μιλήσω και πάλι για τη Ρένα Βλαχοπούλου και τους έρωτές της...
Βαθιά ερωτική γυναίκα, από ό,τι λένε όσοι/ες τη γνώριζαν καλά, τραγούδησε μοναδικά τον έρωτα σε όλη της την καριέρα και τον "κορόιδεψε" απολαυστικά αρκετές φορές στις ταινίες της μέσα από τους ρόλους μεγαλοκοπέλας που την καθιέρωσαν στο σινεμά--ρόλοι που συχνά είχαν μια πολύ ανθρώπινη και συγκινητική διάσταση, όταν συνειδητοποιούσε ότι εκείνη δεν την ήθελαν (Ζητείται επειγόντως γαμπρός, Ραντεβού στον αέρα), κάποιες φορές "ούτε στα ψέματα" (Κάτι να καίει).
Στην πραγματικότητα τη Ρένα Βλαχοπούλου την ήθελαν πολύ πολλοί! Αγαπήθηκε και αγάπησε πολύ, σε μια εποχή βέβαια που όλα αυτά γίνονταν πολύ πιο διακριτικά και τα έντυπα δεν κυνηγούσαν τις διασημότητες και δεν ασχολούνταν με τους έρωτές τους. Ή τουλάχιστον δεν ασχολούνταν τόσο όσο σήμερα.
Διότι σκαλίζοντας κατοχικές εφημερίδες, ανακάλυψα ότι ακριβώς πριν από 66 χρόνια, τον Φεβρουάριο του 1943, όταν ο Άγιος Βαλεντίνος ήταν κάτι άγνωστο στην Ελλάδα και όταν οι καλλιτεχνικοί έρωτες θα 'λεγε κανείς ότι δεν ήταν μια προτεραιότητα στην καθημερινότητα ενός βασανιζόμενου λαού, ένας τέτοιος έρωτας απασχόλησε την καλλιτεχνική στήλη της Βραδυνής.
Με ιδιαίτερην συγκίνησιν επληροφορήθησαν οι θεατρικοί κύκλοι την εξαφάνισιν γνωστοτάτης ντιζέζ η οποία κατέκτησε τελευταίως το Αθηναϊκόν κοινόν με τα ρυθμικά της τραγούδια και η οποία επανεμφανίσθη χθες από σκηνής μετά τριήμερον απουσίαν.
Λέγεται ότι η "βασίλισσα της τζαζ" απήχθη από τον νεαρόν υιόν αποθανόντος τραπεζίτου ο οποίος υπήρξε και εις εκ των ιδρυτών του Φαληρικού Ιπποδρόμου.
Ίσως βέβαια αυτές οι... δραστηριότητες να ήταν προνόμιο ανθρώπων που στην Κατοχή είχαν μια διαφορετική οικονομική άνεση, αλλά όπως και να 'χει, νομίζω ότι είναι ένα πολύ ενδιαφέρον δημοσίευμα που προφανώς αναφέρεται στη Ρένα Βλαχοπούλου, η οποία λίγο καιρό πριν είχε πάρει διαζύγιο από τον πρώτο της σύζυγο, τον ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ Κώστα Βασιλείου, και λίγο καιρό μετά παντρεύτηκε τον δεύτερό της σύζυγο, τον τραπεζίτη Γιάννη Κωστόπουλο--γάμος που επίσης κατέληξε σε διαζύγιο λίγα χρόνια αργότερα.
Ο μεγάλος έρωτας της Ρένας Βλαχοπούλου αποδείχτηκε πως ήταν ο τρίτος της σύζυγος, ο υπέροχος Κύριος Γιώργος Λαφαζάνης, τον οποίο γνώρισε το 1965 και παντρεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 1967 (ο γάμος τους αποτέλεσε μεγάλο κοσμικό γεγονός της εποχής). Έμειναν μαζί αγαπημένοι ως το τέλος της ζωής της (2004). Ο Γιώργος Λαφαζάνης, ευγενέστατος και πνευματώδης επιχειρηματίας, τη φρόντισε με συγκινητική αφοσίωση και την προστάτεψε από κάθε ταλαιπωρία και αδιακρισία στα δύσκολα τελευταία χρόνια της. Του στέλνουμε την αγάπη μας και του ευχόμαστε να είναι καλά.
Ωστόσο, πριν από τον μεγάλο αυτόν έρωτα, η Ρένα Βλαχοπούλου είχε κι άλλους δεσμούς, αφού, όπως ομολογούσε ευθαρσώς στον Νίκο Χατζηνικολάου το 1994, "Αγάπησα και ξανααγάπησα και ξανααγάπησα, ήμουνα λίγο ρομαντική και ερωτιάρα..." Ένας μακροχρόνιος δεσμός της με κάποιον στρατιωτικό ("Με ζήλευε αφόρητα..." δήλωνε σε άλλες συνεντεύξεις της με τον απολαυστικό της τρόπο η ανεπανάληπτη Ρένα) είχε γίνει αρκετά γνωστός στο κοινό της Αθήνας και γι' αυτόν τον λόγο προφανώς ο συγγραφέας Δημήτρης Γιαννουκάκης τόλμησε να τον σχολιάσει στη σειρά των τετράστιχων "σατιρικών πορτραίτων" του που δημοσίευσε στην καλλιτεχνική στήλη των Νέων το 1956.
Τραγουδίστρια Κερκυραία κι ενώ γύρω της μοιραία τάγμα θαυμαστών υπάρχει προτιμά τον... ταγματάρχη!
Με αυτές τις διακριτικές... αδιακρισίες μιας άλλης εποχής σας αφήνω να χαρείτε τους δικούς σας έρωτες, σήμερα και κάθε μέρα, όπως εσείς επιθυμείτε, διακριτικά ή... αδιάκριτα!
Πριν από λίγο καιρό, ανακάλυψα το blog Τα εφτάνησαπου ανήκει στον Ντένη Κονταρίνη, κεφαλλονίτη δημοσιογράφο που μεγάλωσε στην Κέρκυρα και πλέον ζει στις ΗΠΑ. Ο κ. Κονταρίνης ήταν παρών στην πρώτη επαγγελματική εμφάνιση της Ρένας Βλαχοπούλου στην Κέρκυρα και κατέγραψε τις αναμνήσεις του από κείνη τη βραδιά σε ένα γλυκό κείμενο που, με την άδειά του, μεταφέρω από το blog του στο blog μου:
ΜΟΥΣΙΚΟ ΑΠΟΓΙΟΜΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ Γιά την Ελλάδα η μουσική έχει γεννηθεί στην Κέρκυρα. Είναι ίσως το μόνο νησί , από τα υπόλοιπα του εφτανησιακού συγκροτήματος, που δέχτηκε γιά περισσότερα χρόνια την κατοχή των Ενετών και η πολιτιστική και καλλιτεχνική επίδραση ήταν καθοριστική.
Κείνη την εποχή που η Μοίρα, μου χάρισε την ευκαιρία να ζήσω γιά δεκαπέντε χρόνια στο νησί των Φαιάκων, δεν υπήρχε Κερκυραίος, που να μην είχε κάποια σχέση με την μουσική. Όλα τα παιδιά από την ηλικία των οκτώ ετών και πάνω θα έπρεπε να πάρουν μαθήματα μουσικής, να μάθουν κάποιο όργανο.
Από τούτον τον κανόνα δεν κατάφερα να ξεφύγω κι εγώ, όπου γιά κάποια χρόνια έπαιρνα μαθήματα βιολιού. Βέβαια Παγκανίνι δεν έγινα αλλά πολλές φορές δημόσια γρατσούνιζα τις χορδές προκαλώντας κάποιες ανατριχίλες. Γι΄αυτό και κάποια στιγμή το βιολί μπήκε σε κάποιο μπαούλο και από τότε αγνοείται η τύχη του.
Αυτή λοιπόν ήταν η μουσική κατάσταση στην Κέρκυρα κείνης της εποχής όταν κάποια μέρα ανακοινώθηκε ότι μιά νεαρή τραγουδίστρια, Κερκυραία, θα έκανε την εμφάνισή της στο καφενείο του Παπαφλωράτου, που βρισκόταν - και βρίσκεται ακόμη και σήμερα - στον ιστορικό δρόμο των Λιστών. Κομματάκι δύσκολο γιά μιά περιορισμένη κοινωνία κείνης της εποχής να βγει μιά κοπέλλα στο παλκοσένικο. Η Κέρκυρα όμως από μουσική παράδοση κάτι τέτοια τα ξεπερνούσε. Ήταν κάποια καλοκαιριάτικη Kυριακή του 1937-38 δεν θυμάμαι ακριβώς, που προγραμματίστηκε να γίνει αυτή η μεγάλη γιά την Κέρκυρα γιορτή. Μεγάλο το γεγονός, αφού τότε σε όλο το νησί, δεν είχαμε τίποτε άλλο από ένα κινηματογράφο και τα κονσέρτα που έδιναν οι δυό φιλαρμονικές τα καλοκαιρινά βράδυα στην εξέδρα της Απάνω Πλατείας.
Από νωρίς την Κυριακή λοιπόν η κίνηση ήταν μεγάλη στον χώρο που βρισκόταν το καφενείο του Παπαφλωράτου. Ο τόπος καθαρίστηκε, τραπέζια και καρέκλες απλώθηκαν, στήθηκε κι΄ένα μικρό παλκοσένικο στην άκρη της πλατείας Σπιανάδα. Μέσα στην πλατεία, όσοι ήθελαν να αποφύγουν τα έξοδα του καφενείου έφεραν τις δικές τους καρέκλες και τα σκαμνάκια τους και γέμισε ο χώρος από ένα πολύχρωμο και πολύβουο πλήθος.
Εμείς οι πιτσιρικάδες, ένα κοπάδι αμέτρητο, πιάσαμε προεδρικές θέσεις γύρω από το παλκοσένικο. Λόγω .....καλού χαρακτήρος όμως δεν μας άφησαν γιά πολύ εκεί. Όμως εμείς με κάποια τεχνάσματα καταφέρναμε πάντοτε να είμαστε όσο γίνεται πιό κοντά.
Όλοι περίμεναν με αγωνία. Και ήρθε η στιγμή. Πρώτα βγήκε η ορχήστρα, έπαιξε κάποια τραγούδια και μετά ανακοινώθηκε η εμφάνιση της τραγουδίστριας.
Η κοπέλλα που βγήκε ήταν μιά πολύ όμορφη δεσποινιδούλα. Ντυμένη απλά έμοιαζε να ζει την αγωνία της πρώτης εμφάνισης. Δεν φαινόταν πάρα πάνω από δεκάξη με δεκαεφτά χρόνων. Κάπως δειλή σαν γιά πρώτη φορά, υποκλήθηκε και άρχησε ένα ωραίο νοσταλγικό τραγούδι. Η φωνή της ήταν υπέροχη. Επιβλητική. Γεμάτη μελωδία. Σαν τέλειωσε το τραγούδι όλη η πλατεία, οι άνθρωποι που κάθονταν στα τραπεζάκια του καφενείου, ακόμη κι΄εμείς οι πιτσιρικάδες ξεσπάσαμε σε χειροκροτήματα και φωνές. Είπε κι΄άλλα τραγούδια η κοπέλλα. Και κάποια στιγμή όλοι εμείς τραγουδούσαμε μαζύ της και την χειροκροτούσαμε. Ήταν ένας θρίαμβος γι΄αυτήν. Μιά αποθέωση από ένα κοινό, που από παράδοση ήξερε να εκτιμάει το καλό τραγούδι. Ρένα Βλαχοπούλου την λέγαν κείνη την κοπέλλα.
Πέρασαν τα χρόνια. Νεαρός βρέθηκα στο χώρο του ελληνικού κινηματογράφου με την ειδικότητα του βοηθού σκηνοθέτη. Σε κάποια από τις ταινίες που γυρίζαμε βρήκα πρωταγωνίστρια τη Ρένα. Σ΄ένα διάλλειμα του γυρίσματος της θύμησα κείνο το καλοκαιρινό απόγιομα στην Κέρκυρα. Ξαφνιάστηκε. Μου έπιασε τα χέρια και με κοίταξε στα μάτια.
-Ήσουν εκεί; με ρώτησε.
Κούνησα καταφατικά το κεφάλι μου. Έμεινε σιωπηλή με τα μάτια χαμηλωμένα και τη σκέψη της χαμένη σε κείνη την πρώτη της εμφάνιση.
Οι φωτογραφίες της Ρένας προέρχονται από το βιβλίο Βίβα Ρένα των εκδόσεων Άγκυρα (2002).
Τελευταία ευκαιρία για όσους/όσες θέλουν να επισκεφτούν ή να ξαναεπισκεφτούν την υπέροχη έκθεση με θέμα τα 70 χρόνια της Ελληνικής Ραδιοφωνίας που έστησαν με πολύ μεράκι οι άνθρωποι της ΕΡΤ τον Δεκέμβριο. Η επιτυχία της έκθεσης ήταν μεγάλη και έτσι η λειτουργία της παρατείνεται μέχρι και την Κυριακή 8 Φεβρουαρίου. Εάν δεν πήγατε ακόμα, σας συνιστώ να μην τη χάσετε.
Είναι μια μοναδική ευκαιρία να δείτε μηχανήματα από τα πρώτα χρόνια του ελληνικού ραδιοφώνου. Να κάνετε ένα γοητευτικό ταξίδι στην ελληνική ιστορία των τελευταίων 7ο χρόνων μέσα από πλούσιο φωτογραφικό υλικό αλλά και ηχητικά ντοκουμέντα που το συνοδεύουν—τα ακούτε από μια συσκευή ΜΡ3 που προμηθεύεστε στην είσοδο της έκθεσης. Μπορείτε να ακούσετε τον Ιωάννη Μεταξά, το διάγγελμα του Γεωργίου Παπανδρέου στην Απελευθέρωση, ντοκουμέντα από την περίοδο της δικτατορίας και πολλά ακόμα.
Εάν δεν σας τραβούν τα πολιτικά γεγονότα και προτιμάτε τις τέχνες, θα μείνετε επίσης ικανοποιημένοι, γιατί θα δείτε πλούσιο φωτογραφικό υλικό που αφορά θεατρικές και μουσικές εκπομπές της ραδιοφωνίας μας. Φωτογραφίες από ηχογραφήσεις θεατρικών έργων και εκπομπών λόγου--σε αρκετές περιπτώσεις έχετε ευκαιρία να ακούσετε στο ΜΡ3 απόσπασμα από την αντίστοιχη εκπομπή! Περισσότερα από 30 αποσπάσματα θεατρικών έργων, αλλά και δυο συγκινητικές ηχογραφήσεις της Μαρίκας Κοτοπούλη: στην πρώτη δίνει τις ευχές της για τα τρία χρόνια της εκπομπής Το θέατρο στο μικρόφωνο του Αχιλλέα Μαμάκη, ενώ στη δεύτερη μιλά για τον σεισμό της Κεφαλλονιάς, το 1953.
Θα δείτε επίσης αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στις ηχογραφήσεις των θεατρικών έργων (2 σκαλοπάτια για τον ήχο της σκάλας, πόρτα και παράθυρο για τα αντίστοιχα ηχητικά εφέ και αρκετά αντικείμενα ακόμα).
Αν προτιμάτε τις μουσικές εκπομπές, πάλι θα μείνετε ικανοποιημένοι/ες. Στο ΜΡ3 υπάρχουν ηχογραφήσεις με την ορχήστρα του ΕΙΡ (πχ. η Ευγενία Συριώτη τραγουδάει τον "Κυρ-Αντώνη" του Μάνου Χατζιδάκι), αποσπάσματα από συνεντεύξεις με ανθρώπους όλων των εποχών και ειδών της ελληνικής μουσικής (από την Τζίνα Μπαχάουερ και τον Χρήστο Χαιρόπουλο μέχρι τη Δήμητρα Γαλάνη και τη Δόμνα Σαμίου). Ακόμα θα ακούσετε αποσπάσματα από παιδικές εκπομπές (τη θρυλική "θεία Λένα" Αντιγόνη Μεταξά), αθλητικές εκπομπές αλλά και άλλα σπάνια αποσπάσματα: τον Οδυσσέα Ελύτη να κάνει δηλώσεις στο αεροδρόμιο της Στοκχόλμης λίγο πριν παραλάβει το Νόμπελ Λογοτεχνίας, θρυλικές εκπομπές με τον Γιώργο Οικονομίδη, τη "Νίνα" και τον "Νικολάκη", ραδιοφωνικά σίριαλ όπως η Πικρή μικρή μου αγάπη... Η αλήθεια είναι ότι αν θέλετε να ακούσετε και τα 199 αποσπάσματα που υπάρχουν στο ΜΡ3, πρέπει να παραμείνετε στο Ζάππειο γύρω στις 4 ώρες...
Στην έκθεση υπάρχουν πολλά εξώφυλλα από το περιοδικό Ραδιοπρόγραμμα (τον πρόγονο της Ραδιοτηλεόρασης) με φωτογραφίες αγαπημένων ηθοποιών και τραγουδιστών/τριών. Εξώφυλλα δίσκων και παρτιτούρες, αλλά και δίσκους με κομμάτια σελοτέηπ (που αχρήστευαν τους δίσκους που δεν ενέκρινε η λογοκρισία...). Θα δείτε ακόμα φωτογραφίες από τους τοπικούς σταθμούς της ΕΡΑ σε όλη την Ελλάδα και τέλος θα πάρετε μια γεύση από το ψηφιακό μέλλον, τις νέες τεχνολογίες του ραδιοφώνου...
Με την ευκαιρία της έκθεσης εκδόθηκαν δυο τόμοι που διατίθενται στο Ζάππειο, αλλά και σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία. Ο πρώτος τιτλοφορείται 70 χρόνια Ελληνική Ραδιοφωνία και αφορά αποκλειστικά το ραδιόφωνο. Στις σελίδες του θα βρείτε μεγάλο μέρος του υλικού που θα δείτε και στην έκθεση του Ζαππείου καθώς και τις γραπτές μαρτυρίες ανθρώπων που δούλεψαν στο ραδιόφωνο από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του μέχρι τα πιο πρόσφατα. Ο τόμος συνοδεύεται από ένα CD που περιέχει κάποια από τα αποσπάσματα που ακούτε και στο ΜΡ3 της έκθεσης αλλά και άλλα αποσπάσματα από το αρχείο της ΕΡΑ. Ο δεύτερος τόμος έχει τον τίτλο Ραδιοτηλεόραση: 40 χρόνια αποτυπώματα ραδιοφωνικής και τηλεοπτικής ιστορίας είναι ένα αφιέρωμα στα 2000 τεύχη της Ραδιοτηλεόρασης. Αν και είναι ακριβότερος από την έκδοση 70 χρόνια Ελληνική Ραδιοφωνία, είναι πολύ κατώτερός της. Τα στοιχεία που παρατίθενται σε διάφορες σελίδες του είναι ελλιπή και, κάποιες φορές, λανθασμένα ενώ αδικαιολόγητα μεγάλος αριθμός σελίδων απλώς αναδημοσιεύει αποσπάσματα από συνεντεύξεις ή παρουσιάζει τις ευχές γνωστών προσωπικοτήτων της πολιτικής, της τέχνης και των ΜΜΕ για το μέλλον της Ραδιοτηλεόρασης. Εφόσον γιορτάζονται τα 70 χρόνια της ΕΡΑ, θα έπρεπε η έκδοση να αφορά είτε το Ραδιοπρόγραμμα είτε να επικεντρώνεται περισσότερο στο ραδιόφωνο και λιγότερο στην τηλεόραση...
Αλλά ας αφήσουμε τις γκρίνιες και ας επιστρέψουμε στην αγαπημένη μούσα του blog. Η Ρένα Βλαχοπούλου είναι φυσικά "παρούσα" στον εορτασμό των 70 χρόνων Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ρένα από τα πρώτα χρόνια της καριέρας της τραγουδούσε σε εκπομπές του Ραδιοφωνικού Σταθμού και το αρχείο της ΕΡΑ έχει πολλά "διαμάντια" με τη φωνή της, ηχογραφήσεις τραγουδιών με τη συνοδεία της ορχήστρας ελαφράς μουσικής του ΕΙΡ (και μας χαρίζει κάθε τόσο ο Σιδερής Πρίντεζης μέσα από τις εκπομπές του στο "Δεύτερο"). Ένα από αυτά τα διαμάντια μάλιστα υπάρχει και στο CD που συνοδεύει τον τόμο 70 χρόνια ΕΡΑ: πρόκειται για μια σπάνια ηχογράφηση του τραγουδιού των Μίμη Πλέσσα-Βαγγέλη Γκούφα "Γελά γαλάζιος ουρανός" που ακουγόταν από τη φωνή της Ρένας Βλαχοπούλου στην ταινία Κορίτσια για φίλημα. Σ' αυτή την ηχογράφηση τη Ρένα συνοδεύει ο Γιάννης Βογιατζής και ο συνδυασμός των φωνών τους δίνει ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα (να πούμε εδώ ότι το διαμάντι αυτό μας είχε προσφέρει εδώ και πολύ καιρό ο ανεξάντλητος desmich, αλλά η ηχογράφηση του CD της ΕΡΑ είναι καλύτερη).
Ρένα Βλαχοπούλου όμως υπάρχει και στο ΜΡ3 της Έκθεσης. Αρχικά μπορείτε να ακούσετε τον Γιάννη Σπάρτακο να μιλάει για την καριέρα του (άρα και για τη Ρένα) στη Σοφία Μιχαλίτση και την Έφη Μεταλλινού, ενώ υπάρχει ένα απόσπασμα και από τη ραδιοφωνική προσαρμογή του βιβλίο του Κώστα Ταχτσή Το τρίτο στεφάνι. Εκτός από το απόσπασμα, στην Έκθεση υπάρχει και μια φωτογραφία από τις δοκιμαστικές ηχογραφήσεις (παρούσα και η Γεωργία Βασιλειάδου) αλλά και η επιστολή που έγραψε ο ίδιος ο Ταχτσής σχετικά με την προσαρμογή αυτή (και πρωτοδημοσιεύτηκε τον περασμένο Σεπτέμβρη στην Athens Voice μαζί με το κείμενο του Παυριανού που αναδημοσιεύσαμε εδώ στο blog).
Και η φωτογραφία και η επιστολή βρίσκονται μέσα στον τόμο 70 χρόνια ΕΡΑ, μαζί με ένα κείμενο του Γιώργου Παυριανού (που ήταν ο διασκευαστής και σκηνοθέτης του ραδιοφωνικού Τρίτου στεφανιού). Ο Παυριανός θυμάται, με το γνωστό απολαυστικό του ύφος, τις εμπειρίες του στο Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι.
Ένα μέρος του κειμένου αφορά το Τρίτο στεφάνι και μπορούμε να πούμε ότι συμπληρώνει το κείμενο που είχε γράψει ο ίδιος τον Σεπτέμβρη για την Athens Voice. Αναδημοσιεύω ένα απόσπασμα που "λείπει" από το κείμενο της Athens Voice—και σίγουρα είναι σημαντικό να τη διαβάσουμε εδώ στο blog:
Σκέφτηκα τη Ρένα Βλαχοπούλου. Ο Ταχτσής την ήθελε και δεν την ήθελε. Ενημέρωσα τον Χατζιδάκι, η ιδέα του άρεσε, έπρεπε τώρα να βρεθεί η Εκάβη.
Είναι καλοκαίρι. Το "Τρίτο Στεφάνι" μεταδίδεται κανονικά, η Ρένα είναι εξαιρετική και η Σμάρω Στεφανίδου που παίζει την Εκάβη είναι συγκλονιστική.
Μια σύντομη αναφορά στο Τρίτο στεφάνι και τη Ρένα Βλαχοπούλου κάνει και ο Γιώργος Τσάμπρας στο κείμενό του "Radiomnimes", ενώ, τέλος, η Ρένα είναι παρούσα στον τόμο και μέσα από ένα εξώφυλλο του Ραδιοπρογράμματος που δυστυχώς δεν εκτίθεται στο Ζάππειο μαζί με τα υπόλοιπα εξώφυλλα. Ωστόσο αποζημιωνόμαστε από το μέγεθός του—είναι πολύ μεγαλύτερο από τα άλλα εξώφυλλα που υπάρχουν μέσα στην έκδοση.
Με αφορμή την Έκθεση αυτή ο Σταύρος Στρατηγάκος γύρισε μια σειρά έξι εκπομπών με τίτλο Κλείσε τα μάτια για να δεις, η οποία προβλήθηκε από την ΕΤ1 την πρώτη βδομάδα της Έκθεσης, αλλά προβάλλεται και στις ώρες λειτουργίας της στην Αίθουσα Παραστάσεων του Ζαππείου. Στις εκπομπές αυτές μίλησαν αρκετοί/ές πρωτεργάτες/τριες της Ελληνικής Ραδιοφωνίας αλλά και καλλιτέχνες/ιδες (ανάμεσά τους και η γλυκύτατη Κυρία Στέλλα Γκρέκα) και παρουσιάστηκαν σπάνια ντοκουμέντα.
Επίσης, από την αρχή της σεζόν, το Δεύτερο Πρόγραμμα μεταδίδει κάθε Σάββατο, σε επιμέλεια του Σιδερή Πρίντεζη (και αμέσως μετά την εκπομή του Πάμε σαν άλλοτε, της οποίας η διάρκεια δυστυχώς μειώθηκε), αποσπάσματα από σπάνιες μουσικές και θεατρικές εκπομπές του αρχείου της ΕΡΑ. Έτσι μας δίνεται η δυνατότητα να ακούμε πού και πού σπάνιες ραδιοφωνικές ερμηνείες της Ρένας Βλαχοπούλου αλλά και πολλά ακόμα ραδιοφωνικά διαμάντια--το ερχόμενο Σάββατο, 7 Φεβρουαρίου, θα μεταδοθούν ραδιοφωνικές ηχογραφήσεις της μεγάλης Δανάης Στρατηγοπούλου καθώς και αποσπάσματα από συνεντεύξεις της.
Και μετά την Έκθεση τι θα ακολουθήσει; Ελπίζουμε ότι η ΕΡΑ θα αποφασίσει να εκμεταλλευτεί το αρχείο της και να μας προσφέρει τις σπάνιες ηχογραφήσεις του (και αναφέρομαι κυρίως στα τραγούδια που ηχογραφήθηκαν στους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου, γιατί θεατρικά, δόξα το Θεό, έχουν δοθεί πολλά) είτε μέσα από τα CD της Ραδιοτηλεόρασης είτε στο διαδίκτυο. Θα τολμούσα να πω και σε CD που θα κυκλοφορούν στο εμπόριο, αλλά, με την κρίση της δισκογραφίας και της αγοράς γενικότερα, αυτό μοιάζει εξαιρετικά απίθανο πλέον. Ωστόσο είναι πραγματικά κρίμα όλος αυτός ο θησαυρός να παραμένει σε κουτιά και ράφια και να περιμένουμε μόνο από τον κύριο Πρίντεζη να τον ανακαλύπτει και να μας τον χαρίζει. Πόσα πράγματα να προλάβει να παίξει ο άνθρωπος στις 3 ώρες που έχει στη διάθεσή του κάθε εβδομάδα;
