Με τη γνωστή... κατοχική εμμονή μου, σας ταξιδεύω σήμερα, μέρα που 'ναι, στο Πάσχα του 1943 που γιορτάστηκε στις 25 Απριλίου του 1943. Το Πάσχα εκείνο σηματοδότησε το τέλος του δεύτερου κατοχικού χειμώνα, ενός χειμώνα σαφώς πολύ διαφορετικού από τον προηγούμενο χειμώνα του κρύου και της πείνας που σκότωσαν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίους και Αθηναίες. Στον δεύτερο κατοχικό χειμώνα η κατάσταση είναι κάπως πιο υποφερτή και αυτό αντικατοπτρίζεται στην ποικιλία των προτάσεων για διασκέδαση που διαφημίζονται στον αθηναϊκό τύπο. Τα θέατρα, σύμφωνα με τα δημιοσιεύματα αλλά και τις μαρτυρίες των πρωταγωνιστών/τριών τους, γνωρίζουν πιένες, ενώ λειτουργούν και αρκετές ταβέρνες που ειδικά τις μέρες του Πάσχα διαφημίζουν ότι θα σερβίρουν τα παραδοσιακά πασχαλινά εδέσματα... Όπως σημειώνει ο Δημήτρης Ψαθάς στο χρονογράφημα που δημοσιεύεται στα Αθηναϊκά Νέα το Μεγάλο Σάββατο, στην αγορά υπάρχουν πλέον όλα τα τρόφιμα αλλά είναι απρόσιτα. Γι' αυτό τον λόγο συστήνει στο αναγνωστικό κοινό του το βιβλίο του Θέμου Ποταμιάνου Η μαγειρική των περιστάσεων, που περιλαμβάνει πολυάριθμες συνταγές πολεμικών φαγητών που επινόησε ο ίδιος και τις παρουσιάζει με πολύ χιούμορ...
Ας δούμε όμως δυο σχετικές διαφημίσεις από το ίδιο εκείνο φύλλο των Αθηναϊκών Νέων. Δείτε πώς διαφημίζουν κάποιες ταβέρνες το πασχαλινό τους τραπέζι που το ποικίλλουν με τσιγγάνικες ορχήστρες ή τραγουδιστικά νούμερα. Η "Σκούνα" για παράδειγμα υπόσχεται εορτασμό του Πάσχα όπως "στον παληό καιρό"...
Ενώ η "Ακαδημαϊκή Μποέμ" (δηλαδή η "Μποέμ" της οδού Ακαδημίας, διότι υπήρχε "Μποέμ" και στο τέρμα Λυκαβηττού) υπόσχεται συγκεκριμένα και μαγειρίτσα και σούβλισμα αρνιού:
Η "Γρίλλια" μας δίνει και την τιμή του πασχαλινού τραπεζιού (6.000 δρχ. την εποχή που το εισιτήριο του θεάτρου κυμαινόταν από 1.500 ως 2.500 δρχ.) που το κάνουν πιο απολαυστικό τα τραγούδια της Τασίας Βάμπαρη και του Φώτη Πολυμέρη (φρέσκος ακόμα από τη σημαδιακή--όπως διηγείται ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του--συνεργασία του με τη Ρένα Βλαχοπούλου στο θέατρο "Πάνθεον"...)
Με τα ίδια χρήματα μπορούσατε να αγοράσετε μια πουδριέρα ευρωπαϊκή και μια αλυσίδα για το ρολόι σας από το "Μινιόν" που διαφημίζει τις πασχαλινές τιμές του ως εξής:
Ειδικά για τις μέρες του Πάσχα ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών διοργανώνει τρεις έκτακτες συναυλίες στο "Άλσος" του Πεδίου του Άρεως. Σε μια από αυτές τραγουδάει και ο νεαρός Νίκος Γούναρης.
Αξίζει να αναφέρουμε ακόμα ότι τη Δευτέρα του Πάσχα ακούγεται από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό το εύθυμο πρόγραμμα "Κάθε μέρα δεν είναι τ' Άη... Γιωργιού!" με τη μεγάλη Δανάη, την αδελφή της Μίρκα Στρατηγοπούλου, τον Γιώργο Δρακούλη, τον Νίκο Ματθαίο και τον πιανίστα Νεοκλή.
Ας περάσουμε τώρα στο σινεμά. Στα χρόνια της Κατοχής κυριαρχούν στις αθηναϊκές αίθουσες ταινίες γερμανικές, αυστριακές, ιταλικές, τσέχικες και κάποιες γαλλικές. Τη Μεγάλη Εβδομάδα το "Τιτάνια" παρουσιάζει το "θείον δράμα" Βασιλεύς Βασιλέων (δεν διευκρινίζεται η εθνικότητά του) ενώ την Κυριακή του Πάσχα χαρίζει στο κοινό το "μεγάλο Πασχαλινόν φιλμ" Ανήσυχα Νιάτα, τσέχικη παραγωγή με τη Λίντα Μπαάροβα:
Η πασχαλινή ταινία του "Παλλάς" είναι το γαλλικό Πρώτο ραντεβού με την Ντανιέλ Νταριέ που υποδύεται μια νέα κοπέλα "γεμάτη νιάτα, ομορφιά και ελπίδα" που επιβάλλει την τάξη σ' ένα κολλέγιο αγοριών. Η διαφημιστική καταχώριση που προωθεί την ταινία ως το "κορύφωμα της μεταπολεμικής γαλλικής παραγωγής", ξεκινάει με τη σημαδιακή(;) φράση: "Φτάνουν οι αιματοχυσίες, τα μαρτύρια, τα δράματα τα ανθρώπινα και θεϊκά". Το θεϊκό δράμα προφανώς είχε τελειώσει, ωστόσα τα ανθρώπινα συνεχίστηκαν για αρκετόν καιρό ακόμα, αφού κάθε άλλο παρά μεταπολεμική ήταν η περίοδος εκείνη...
Τη σεζόν αυτή όμως έχουμε και ελληνικές ταινίες που τραβούν την προσοχή του κοινού. Ήδη τον Μάρτιο προβλήθηκε με θριαμβευτική επιτυχία η πρώτη ταινία της Φίνος Φιλμ, η θρυλική Φωνή της καρδιάς με τον Αιμίλιο Βεάκη, τον Δημήτρη Χορν και την Καίτη Πάνου. Με μικρότερη επιτυχία τη διαδέχτηκε η Μάγια η τσιγγάνα που προβαλλόταν ολόκληρη τη Μεγάλη Εβδομάδα στο "Ρεξ":
Τελικά το "Ρεξ" προτίμησε να προβάλει ξανά από την Κυριακή του Πάσχα τη Φωνή της καρδιάς που εγγυόταν μεγαλύτερη προσέλευση του κοινού:
Ωστόσο, το Πάσχα του '43 εμφανίστηκε στον κινηματογράφο "Αλάσκα" άλλη μια ελληνική ταινία "σε πρώτη προβολή", η οποία όμως πρόκειται για φιλμ του μεσοπολέμου, το περίφημο Λαγιαρνί, στο οποίο προστέθηκε ήχος και δόθηκε ο νέος τίτλος Αγάπη στο βουνό (κάπως έτσι γνώρισαν νέα καριέρα στην Κατοχή δυο-τρεις μεσοπολεμικές ελληνικές ταινίες, με πιο σημαντική βέβαια το Δάφνις και Χλόη του Ορέστη Λάσκου). Προφανώς, καθώς πρόκειται για ταινία του 1930, η διάρκειά της δεν είναι αρκετή για να καλύψει το πρόγραμμα του κινηματογράφου και γι' αυτόν τον λόγο πλαισιώνεται από νούμερα βαριετέ!
Καμιά από αυτές τις ταινίες δεν μπόρεσε (και δικαίως) να επισκιάσει την επιτυχία της Φωνής της καρδιάς που έκανε σταρ την πανέμορφη Καίτη Πάνου, η οποία έδωσε συνέντευξη στο περιοδικό Παρθενών, το οποίο επιπλέον διαφημίζει ότι προκηρύσσει "διαγωνισμό ελληνικής καλλονής" (θα είχε ενδιαφέρον να αναζητήσει κανείς τα αποτελέσματα αυτών των κατοχικών καλλιστείων...)!
Μιλώντας για περιοδικά, ας δούμε και τη διαφήμιση του περίφημου Μπουκέτου το οποίο διαφημίζει ότι από το Πάσχα θα δημοσιεύει έγχρωμες ιστορίες του Μίκυ Μάους. Αξίζει να αναφερθεί ότι παρά την απαγόρευση αμερικανικών πολιτιστικών προϊόντων στα χρόνια της Κατοχής, ο αγαπημένος ήρωας του Ντίσνευ έδινε το "παρών" τόσο στις κινηματογραφικές αίθουσες όσο και στα έντυπα.
Ξέρετε σε τι αναφέρεται αυτή η τελευταία φράση "Ταμπλ Ντοτ με 2.000" κάτω από τη διαφήμιση του Μπουκέτου; Στο εισιτήριο της επιθεώρησης Ταμπλ Ντοτ που ανέβηκε το Πάσχα του 1943 στο θέατρο "Πάνθεον". Στα Αθηναϊκά Νέα της Δευτέρας του Πάσχα διαβάζουμε ότι η νέα αυτή επιθεώρηση "υπερήρεσε"... Πρόκειται για την τέταρτη επιθεώρηση που παρουσίασε τη σεζόν εκείνη ο μουσικός θίασος του "Πανθέου" με επικεφαλής τους Μαρίκα Κρεβατά, Μάνο Φιλιππίδη, Μαρίκα Νέζερ, Πάολα και βέβαια με τραγουδίστρια τη "Βασίλισσα της Τζαζ" Ρένα Βλαχοπούλου! Ειδικά στο Ταμπλ Ντοτ συμπράττουν με τον θίασο το κλοουνίστικο τρίο "Τρεις Καβαλλίνι" (άραγε τους χάζευε από την κουίντα η νεαρή τραγουδίστρια της τζαζ για να παίρνει ιδέες για τις δικές της κλοουνίστικες τρέλες είκοσι, τρίαντα και σαράντα χρόνια αργότερα;) και το ουγγρικό μπαλέτο "Βίο Φρανκ".
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Ταμπλ Ντοτ δεν παίρνει μέρος ο Γιάννης Σπάρτακος (η ορχήστρα τζαζ που διαφημίζεται στο κλισέ μάλλον διευθύνεται από τον Μιχάλη Σουγιούλ). Ο Σπάρτακος θα ξανασυναντηθεί με τη Ρένα το φθινόπωρο του '43 στο "Μοντιάλ". Στο άλλο θέατρο με το οποίο συνεργάστηκε η Ρένα Βλαχοπούλου όλη τη χειμερινή σεζόν 1942-43, το "Παπαϊωάννου", ανεβαίνει μια θρυλική οπερέττα, Η Ριρίκα μας με την Καίτη Βερώνη και τον Γιάννη Πρινέα.
Η οπερέττα είναι βέβαια ηχηρώς παρούσα όλη τη σεζόν στο θέατρο "Απόλλων" όπου ο θίασος αδελφών Καλουτά-Μαυρέα-Κοκκίνη, με τη συμμετοχή του τενόρου Κώστα Μανιατάκη ανεβάζει πέντε οπερέττες του Θεόφραστου Σακελλαρίδη (ο οποίος συνεργάζεται με τον θίασο). Τις μέρες του Πάσχα παίζεται η παλιά επιτυχία Μακρής-Κοντός και Σία που έκανε πρεμιέρα λίγες μέρες πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα. Για την ιστορία, εκτός από τη διαφήμιση της οπερέττας σας παρουσιάζω και μια διαφήμιση για τα παπούτσια που φορούσαν οι δυο πρωταγωνίστριες στην παράσταση...
Ωστόσο, αξίζει να αναφέρουμε και κάποιες παραστάσεις θεάτρων πρόζας. Αντίθετα από ό,τι συνέβαινε στα χρόνια του μεσοπολέμου (βλ. σχετικά τη δίτομη μελέτη του Μανώλη Σειραγάκη Το ελαφρό μουσικό θέατρο στη μεσοπολεμική Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη), το μουσικό θέατρο δεν μονοπωλεί πλέον το ενδιαφέρον του αθηναϊκού κοινού και οι θίασοι πρόζας γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία. Στο θέατρο "Κοτοπούλη" παρουσιάζεται Η κυρία με τις καμέλιες.
Στο θέατρο "Κυβέλης" ο θίασος Γιώργου Παππά-Μιράντας Μυράτ παρουσιάζει με μεγάλη επιτυχία την Μπλόφα:
Το "Θέατρο Τέχνης" του Κάρολου Κουν, που ιδρύθυκε ένα χρόνο πριν, παρουσιάζει στο θέατρο "Αλίκης" το έργο του Μπέρναρ Σω Το πρώτο έργο της Φάννυ. Την Κυριακή του Πάσχα μάλιστα δίνεται πρωινή παράσταση στις 10.30, αφού το απόγευμα και το βράδυ, όπως θα δούμε παρακάτω, στο ίδιο θέατρο παίζει ο θίασος του Κώστα Μουσούρη.
Βέβαια, όπως βλέπετε, όταν λέμε απόγευμα και βράδυ, εννοούμε στις 3μμ και στις 5.30μμ αντίστοιχα... Απόγευμα και βράδυ, λοιπόν, ο θίασος Κώστα Μουσούρη με πρωταγωνίστρια τη Μαίρη Αρώνη παρουσιάζει στο θέατρο "Αλίκης" την επιτυχία του Αλέκου Λιδωρίκη Ένας ιππότης στον καιρό μας...
Τέλος, η κυρία Κατερίνα παρουσιάζει στο "Βρετάνια" το έργο Ενώ δεν του 'λειπε τίποτε.
Μην σας ξεγελά όμως αυτή η εντυπωσιακή ποικιλία τίτλων, ονομάτων και διαφημιστικών τρικ... Αυτό που εξακολουθεί να απασχολεί πολύ τους Αθηναίους και τις Αθηναίες, και βεβαίως και τους ανθρώπους της Τέχνης, είναι το πώς θα εξασφαλίσουν λίγα τρόφιμα παραπάνω για το τραπέζι τους. Για αυτόν τον λόγο κλείνω αυτό το αφιέρωμα στο Πάσχα του 1943 με μια σύντομη ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε το Μεγάλο Σάββατο του 1943 και αφορά το αγαπημένο μου Ελληνικό Ωδείο:
Χρόνια πολλά και καλά σε όλες και όλους. Σας εύχομαι υγεία, αγάπη και δύναμη για να πετύχετε όσα επιθυμείτε!
