Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2009

Πήγαινε κι όταν θα 'ρθεις...

Άλλο ένα άγνωστο τραγούδι σας παρουσιάζω σήμερα, για το οποίο σας έχω ξαναμιλήσει, αλλά σήμερα επιβάλλεται να το θυμηθούμε λόγω της ημέρας! Πρόκειται για το μοναδικό πολεμικό τραγούδι που ηχογράφησε η Ρένα Βλαχοπούλου το 1941, τις τελευταίες μέρες του ελληνοϊταλικού πολέμου και λίγο πριν μπουν οι Γερμανοί στην Ελλάδα...

Πέρσι τέτοιες μέρες θυμηθήκαμε με λεπτομέρειες τον ρόλο του ελαφρού τραγουδιού και της επιθεώρησης στον πόλεμο του '40. Το ξεκίνημα της καριέρας της Ρένας συνέπεσε με εκείνες τις δύσκολες μέρες της ελληνικής ιστορίας και η νεαρή Κερκυραία έβαλε το λιθαράκι της στην προσπάθεια που κατέβαλε ο καλλιτεχνικός κόσμος για να τονώσει το ηθικό του λαού όσο ο στρατός μαχόταν στα βουνά της Αλβανίας. Η Ρένα Βλαχοπούλου ανήκε στο δυναμικό του θεάτρου "Μοντιάλ" όπου βέβαια η ρενομέ τραγουδίστρια ήταν η μεγάλη Σοφία Βέμπο, που συγκινούσε το κοινό με το τραγούδι "Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά" αλλά και το διασκέδαζε με τις κωμικές παρωδίες ("Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του", "Στον πόλεμο βγαίνει ο Ιταλός"). Τρεις ήταν οι επιθεωρήσεις που ανέβασε ο θίασος του "Μοντιάλ" στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου: την πρόχειρη Πολεμική επιθεώρηση (όπου η Ρένα πρωτοτραγούδησε το πασίγνωστο "Κορόιδο Μουσολίνι", σε στίχους του Γιώργου Οικονομίδη, που δισκογράφησε όμως ο Νίκος Γούναρης, και το "Πατρίδα, πατρίδα, Ελλάδα δοξασμένη", παρωδία της "Διαμάντως" του Γιάννη Βέλλα, από τον Μίμη Τραϊφόρο που δισκογράφησε τελικά η Σοφία Βέμπο) διαδέχτηκε η επιθεώρηση Μπέλλα Γκρέτσια, όπου η Ρένα τραγουδούσε ένα μη πολεμικό τραγούδι, το "Γλυκά μου μάτια". Τον Μάρτιο του 1941 δόθηκε η πρεμιέρα της τρίτης επιθεώρησης της σεζόν που τιτλοφορήθηκε Πολεμική Αθήνα.

Στο αρχείο του Θεατρικού Μουσείου έχει σωθεί το πρόγραμμα αυτής της επιθεώρησης--το παρουσίασε η Βιργινία Φωτιάδου στη μεταπτυχιακή της διατριβή Η επιθεώρηση του 1940-41 (τμήμα Φιλολογίας, Α.Π.Θ. 1992) από όπου το αναδημοσιεύω κι εγώ:



Στην πρώτη πράξη βλέπουμε τους τίτλους από τα επίκαιρα νούμερα των ημερών εκείνων: "Ο τσολιάς σε άδεια" με την Ηρώ Χαντά και τον Μάνο Φιλιππίδη, "Η γυναίκα στον πόλεμο" με την Αννα και τη Μαρία Καλουτά, "Ο Ζαχαρίας τραυματίας" με τη Λίτσα Λαζαρίδου και τον Μίμη Κοκκίνη, "Ένας φαντάρος φεύγει για το μέτωπο" με τη Μαρία Καλουτά, τη Γεωργία Βασιλειάδου και τον Ανακτορίδη, "Επιστροφή στη βάση μας" με την Ντιριντάουα και το μπαλέτο". Φυσικά επίκαιρο είναι και το φινάλε που έχει τον τίτλο "Ένα όνειρο του Ντούτσε". Αμέσως πριν το φινάλε όμως ήταν παραδοσιακά η θέση της πρώτης τραγουδίστριας του θιάσου. Πράγματι, διαβάζουμε στο πρόγραμμα: "Σαν κι απόψε" με τη Σοφία Βέμπο. Υποθέτω ότι με κάποιο τρόπο οι συγγραφείς της επιθεώρησης Αλέκος Σακελλάριος, Χρήστος Γιαννακόπουλος και Δημήτρης Γιαννουκάκης είχαν επικαιροποιήσει τους στίχους αυτού του τραγουδιού που είχε λανσάρει η Βέμπο του καλοκαίρι του '40 και έδιναν στη Βέμπο την ευκαιρία να τραγουδήσει όλα τα πολεμικά σουξέ που είχε λανσάρει τους προηγούμενους μήνες.

Το ενδιαφέρον για μας όμως είναι το εναρκτήριο νούμερο της δεύτερης πράξης της Πολεμικής Αθήνας. Ο τίτλος του είναι "Στο καμπαρέ" και διαβάζουμε πως συμμετέχουν "το μπαλλέττο και η κ. Ρ. Βλαχοπούλου στο τραγούδι 'Πήγαινε κι όταν ξαναρθής'"... Η κυρία Ρένα Βλαχοπούλου, ευτυχώς για την ιστορία του ελαφρού τραγουδιού, πρόλαβε και ηχογράφησε σε δίσκο 78 στροφών το τραγούδι αυτό που ελάχιστα έγινε γνωστό. Αφενός η επιθεώρηση αυτή ανέβηκε αργά, στα μέσα Μαρτίου του '41, και παίχτηκε για λιγότερο από έναν μήνα, αφού σε λίγες μέρες η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα και οι νίκες του αλβανικού μετώπου ήταν πλέον παρελθόν... Αφετέρου πρέπει να ομολογήσουμε ότι οι στίχοι του Μίμη Τραϊφόρου δεν παρουσιάζουν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Άλλωστε ό,τι είχαν να πουν πια οι στιχουργοί για τον πόλεμο, το είχαν πει στα δεκάδες τραγούδια που είχαν γραφτεί και δισκογραφηθεί κυρίως από τη Σοφία Βέμπο, αλλά και από τη Δανάη Στρατηγοπούλου (η οποία δεν δέχτηκε να ηχογραφήσει άλλο πολεμικό τραγούδι πέρα από το υπέροχο "Άντε στο καλό", θεωρώντας πατριδοκαπηλική όλη αυτή την υπερπαραγωγή) την Κάκια Μένδρη, τον Νίκο Γούναρη και την Κούλα Νικολαΐδου. Θέλω ωστόσο εμείς σήμερα να θυμηθούμε αυτό τραγούδι (μας το παραχωρεί ο φίλος desmich από το κανάλι του στο greektube):




Δεν το πίστευα, καλέ μου,
δεν το πίστευα ποτέ μου
πως θα ρθει αυτή η ώρα
να φύγεις σαν τώρα.

Μα αφού πας για την πατρίδα
σαν περήφανη Ελληνίδα
σε φιλώ χωρίς να κλαίω
και να τι σου λέω:

Πήγαινε κι όταν θα 'ρθεις, θα είμαι δική σου.
Πήγαινε κι όπου βρεθείς να θυμηθείς:
Αν σε βρουν κάπου νεκρό εγώ εδώ πέρα
Νύχτα και μέρα εσένανε θα καρτερώ.

Όλα θα σε καρτερούνε
καλώς ήρθες να σου πούνε
κι όλα θα χαρούν τριγύρω
κοντά σου σαν γείρω.

Και πιασμένοι από το χέρι
στα παλιά γνωστά μας μέρη
της αγάπης το μεθύσι
σαν πρώτα θα αρχίσει...

Πήγαινε κι όταν θα 'ρθεις, θα είμαι δική σου.
Πήγαινε κι όπου βρεθείς να θυμηθείς:
Αν σε βρουν κάπου νεκρό εγώ εδώ πέρα
Νύχτα και μέρα εσένανε θα καρτερώ...

Ο συνθέτης Κώστας Γιαννίδης έγραψε ένα γλυκό βαλς γι' αυτούς τους στίχους, οι οποίοι όμως νομίζω πως ατυχώς αναφέρουν τη λέξη "νεκρός"--δεν νομίζω ότι ήθελε κανείς ή καμιά τις μέρες εκείνες να τραγουδά αυτό το ενδεχόμενο σε ένα ερωτικό τραγούδι, ακόμα κι αν η σκέψη δεν έφευγε στιγμή από το μυαλό τους...

Εν πάση περιπτώσει, το τραγούδι δεν έκανε κάποια ιδιαίτερη καριέρα και η μήτρα του πιθανότατα καταστράφηκε μόλις μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα και φρόντισαν να εξαφανίσουν όλα τα πολεμικά τραγούδια που εμψύχωναν το ελληνικό κοινό στον πόλεμο. Όσα τραγούδια σώθηκαν και ακούγονται σήμερα είναι είτε από μήτρες του εξωτερικού είτε από τις αυθεντικές πλάκες των 78 στροφών που διέσωσαν γενναίοι συλλέκτες είτε από ηχογραφήσεις που έγιναν μετά τον πόλεμο. Το πολεμικό αυτό τραγούδι της Ρένας "αναστήθηκε" για λίγο καιρό και ξανακυκλοφόρησε, όπως και κάποια ακόμα πολεμικά τραγούδια, στα χρόνια του Εμφυλίου, όταν πια η Ρένα βρισκόταν στην Αμερική. Έκτοτε η τύχη του αγνοούνταν. Τον περσινό Δεκέμβριο όμως επανεκδόθηκε σε μια συλλογή με τίτλο Μέρες Ραδιοφώνου: χρόνια του '40 που επιμελήθηκε ο Μ. Δελαπόρτας. Έτσι έχουμε τη σπάνια ευκαιρία να ακούσουμε και να χαρούμε την υπέροχη ερμηνεία της Ρένας Βλαχοπούλου: η νεανική της φωνή, αν και σχεδόν αγνώριστη, είναι μαγευτική: η τοποθέτησή της ίσως μαρτυρεί κάποιες περιορισμένες σπουδές που έκανε στο κλασικό τραγούδι λίγα χρόνια πριν, στην Κέρκυρα, και σίγουρα αποκαλύπτει τη δυναμική της και τις τραγουδιστικές της ικανότητες. Όπως έχουμε επανειλημμένα πει και στο παρελθόν, είναι κρίμα που η Ρένα ηχογράφησε μόνο πέντε τραγούδια στη δεκαετία του '40 και από αυτά έχουμε στη διάθεσή μας δυστυχώς μόνο τα δύο... Αλλά ελπίζουμε πάντα πως κάποιος συλλέκτης ή κάποια συλλέκτρια θα μας χαρίσει κάποτε αυτούς τους χαμένους θησαυρούς....

Όπως είπαμε και πέρσι, έχουν γραφτεί ωραιότατα πολεμικά ρεμπέτικα τραγούδια (διαβάστε τη φετεινή σχετική ανάρτηση του συν-blogger Allu Fun-Marx), αλλά η επιβλητική μορφή της Σοφίας Βέμπο και η προνομιούχα, τότε, θέση του ελαφρού τραγουδιού στο ραδιόφωνο, τη δισκογραφία και την κοινωνία, έχουν περιορίσει τη δόξα των πολεμικών ρεμπέτικων. Είναι η μόνη μέρα του χρόνου όμως που το ελαφρό μπορεί να πάρει τη ρεβάνς για τον σημερινό παραγκωνισμό του, οπότε ας δώσουμε για άλλη μια χρονιά τον... λόγο στη Σοφία Βέμπο, τη Δανάη, την Κάκια Μένδρη και την Κούλα Νικολαΐδου για να μας τραγουδήσουν το παράξενο αυτό μίγμα λύπης και χαράς που νιώθουν καθώς οι σύντροφοί τους φεύγουν για το μέτωπο... Και από φέτος θα δίνουμε τον λόγο και στη Ρένα Βλαχοπούλου που θα λέει γενναία στον καλό της "Πήγαινε κι όταν θα 'ρθεις, θα 'μαι δική σου..."

Σάββατο 17 Οκτωβρίου 2009

Άνοιξε γιατρέ την πόρτα...

Με αφορμή... προσωπικά βιώματα αυτών των ημερών (ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε σε ιστολόγιο!), σκέφτηκα να σας παρουσιάσω ένα μάλλον άγνωστο τραγούδι της Ρένας Βλαχοπούλου από τα χρόνια του '50. Πρόκειται για ένα "λαϊκό τραγουδάκι" σε ρυθμό 9/8 που τραγουδούσε η Ρένα στο θέατρο "Ακροπόλ" από τον Γενάρη ως τον Μάιο του 1957, στην επιθεώρηση Αλήθειες και ψευτιές.


Όπως κάθε σεζόν, έτσι και τη σεζόν 1956-57 ο δαιμόνιος επιχειρηματίας Βασίλης Μπουρνέλλης είχε "επιστρατεύσει" μεγάλα ονόματα για τον θίασο του "Ακροπόλ". Με τη σειρά που διαβάζουμε τα ονόματα στο πρόγραμμα: Ρένα Βλαχοπούλου, Ορέστης Μακρής, Μπελίντα, Βασίλης Αυλωνίτης, Σπεράντζα Βρανά, Γεωργία Βασιλειάδου, Γιάννης Γκιωνάκης, Νίκος Ρίζος, Στέλλα Στρατηγού, Έλσα Ρίζου, Ζωή Φυτούση, Γιάννης Φέρμης, Πόπη Πόλυ, Ι. Σύλβας. Συμμετείχε επίσης το χορευτικό ζευγάρι Μανώλης Καστρινός-Χρυσούλα Ζώκα και ένα 20μελές μπαλέτο με επικεφαλής τους/τις Φώτη Μεταξόπουλο, Μιράντα Ναϊς, Βαγγέλη Σειληνό και Ελένη Προκοπίου...



Ο θίασος ανέβασε τον Οκτώβρη του 1956 την επιθεώρηση Σιγά και με το μαλακό των Θίσβιου-Γιαλαμά-Πρετεντέρη (στην οποία η Ρένα τραγουδούσε μεταξύ άλλων και το γοητευτικό "ρεαλιστικό" τραγούδι "Το αλκοόλ κι η νικοτίνη", διαβάστε εδώ περισσότερα) ενώ στις 15 Ιανουαρίου 1957 παρουσίασε την επιθεώρηση της τριάδας Ασημακόπουλος-Σπυρόπουλος-Παπαδούκας Αλήθειες και ψευτιές. Και στα δυο έργα τη μουσική έγραψαν ο Γιάννης Βέλλας και ο Ζακ Ιακωβίδης. Όλα τα τραγούδια που κυκλοφόρησαν είτε σε δίσκους είτε σε "μουσικά τεμάχια" από τα έργα αυτά υπογράφονται και από τους δυο συνθέτες και αυτό είναι κάτι σχετικά σπάνιο στο ελληνικό τραγούδι (ήταν συνηθισμένο να υπογράφουν τους στίχους παραπάνω από ένα άτομο, όχι όμως και τη μουσική!).

Οι πέντε αυτοί σπουδαίοι κύριοι του ελαφρού τραγουδιού έγραψαν δυο τραγούδια για να τραγουδάει η Ρένα στην τραγουδιστική της εμφάνιση (είχε φυσικά και μια εμφάνιση ως ηθοποιός με το σόλο "Το είπε ο Διονυσάκης"--όπου ως επτανήσια αναφερόταν στον κόντε Διονύσιο Σολωμό που είχε προφητέψει τα πάντα στα "λίμπρα" του...). Το πρώτο τραγούδι της είχε τον τίτλο "Πάρε μια γυναικούλα αγκαλιά": ήταν ένα μπαγιό που η Ρένα τραγουδούσε πλαισιωμένη από τέσσερις χορεύτριες. Το χαριτωμένο αυτό κομμάτι που δυστυχώς δεν δισκογραφήθηκε εξυμνούσε τις χαρές του γάμου με καθόλου φεμινιστικούς στίχους! Αμέσως μετά η Ρένα, πλαισιωμένη από το αντρικό μπαλέτο, τραγουδούσε:



Άνοιξε γιατρέ την πόρτα, κάνε με καλά,
μ' έμπλεξαν δυο μαύρα μάτια κι έβαλα μπελά.
Δώσ' μου φάρμακα να γειάνω και παρηγοριά
κάθε μια ματιά τους είναι και μια μαχαιριά.



Άνοιξε γιατρέ την πόρτα πριν να τρελαθώ
είναι κρίμα για δυο μάτια έτσι να χαθώ.
Της αγάπης πώς περνάνε πες μου οι καημοί
μ' έχουν λιώσει τα ξενύχτια και οι στεναγμοί.



Άνοιξε γιατρέ την πόρτα κι είναι σοβαρό,
μια φωτιά με καίει στα στήθια κι άλλο δεν μπορώ.
Στο μυαλό μου τα δυο μάτια έχουν καρφωθεί
κι απ' τον έρωτα η καρδιά μου έχει πληγωθεί.



Άνοιξε γιατρέ την πόρτα, σβήνω και πονώ
λες κι απάνω στην καρδιά μου κάθησε βουνό.
Κι όσο παν' τα βάσανά μου όλο πιο πολλά
άνοιξε γιατρέ την πόρτα, κάνε με καλά...



Το τραγούδι αυτό ευτυχώς δισκογραφήθηκε στις 78 στροφές και μάλιστα με τη φωνή της Ρένας Βλαχοπούλου (ενώ αρχικά είχε γραφτεί στον Τύπο ότι θα το ηχογραφούσε μια νέα λαϊκή τραγουδίστρια). Πρόκειται για ένα από τα λίγα λαϊκού χρώματος τραγούδια που ηχογράφησε η Ρένα στα χρόνια του '50 (διαβάστε εδώ περισσότερα για τις λαϊκές στιγμές της τραγουδιστικής καριέρας της Ρένας Βλαχοπούλου) και ακολουθώντας την παράδοση των αρχοντορεμπέτικων εκτελείται από ορχήστρα χωρίς μπουζούκι. Στον δίσκο της Odeon ακούγονται μόνο οι τρεις από τις τέσσερις στροφές που υπάρχουν τυπωμένες στο πρόγραμμα της παράστασης και στην παρτιτούρα του τραγουδιού (η διάρκεια των δίσκων 78 στροφών ήταν περιορισμένη, και αυτός είναι δυστυχώς ένας λόγος που πολλά ελαφρά τραγούδια είτε δεν δισκογραφήθηκαν ποτέ είτε δισκογραφήθηκαν με... περικοπές) ενώ για την ιστορία να αναφέρουμε ότι στην άλλη του πλευρά ακούγεται ένα ακόμα τραγούδι από την ίδια επιθεώρηση, το "Πόσο στενή είναι η φυλακή" με την Καίτη Μπελίντα (το τραγούδι που συνυπάρχει με το "Άνοιξε γιατρέ" και στη δίφυλλη παρτιτούρα που εξέδωσε ο Νάκας). Λίγα χρόνια αργότερα, με τν ερχομό των δίσκων 45 στροφών, η Parlophone επανεκδίδει το "Άνοιξε γιατρέ την πόρτα" σε ένα δισκάκι Extended Play. Το τραγούδι αυτό δεν επανεκδόθηκε ποτέ μέχρι σήμερα στις 33 στροφές ή σε CD. Εγώ είχα την τύχη να το ακούσω χάρη στον καλό φίλο Ι. που το είχε στη συλλογή του. Δεν ανήκει στα σπουδαία τραγούδια της Ρένας Βλαχοπούλου, αλλά εκείνη καταφέρνει για άλλη μια φορά να σου επιβληθεί με την ερμηνεία της και να σε βοηθήσει να σου φαίνονται όλα... περαστικά!



Σε όσες κι όσους λοιπόν θα χτυπήσουν τις πόρτες γιατρών αυτές τις μέρες εύχομαι περαστικά και σύντομα!

Παρασκευή 2 Οκτωβρίου 2009

Το Δεύτερο Πρόγραμμα τιμά τη Σπεράντζα Βρανά

Το Δεύτερο Πρόγραμμα αξιοποιεί ευτυχώς για άλλη μια φορά το πολύτιμο αρχείο του αλλά και τις γνώσεις των παραγωγών του και παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα στην αξέχαστη Σπεράντζα Βρανά. Σήμερα Παρασκευή από τις 6 ως τις 8μμ, αλλά και την επόμενη Παρασκευή, 9 Οκτωβρίου, την ίδια ώρα, ο Γιώργος Τσάμπρας και ο Σιδερής Πρίντεζης τιμούν τη Σπεράντζα παρουσιάζοντας πολύτιμο υλικό από το αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.



Tραγούδια, θεατρικές ηχογραφήσεις, αποσπάσματα συνεντεύξεων θα φέρουν ξανά μπροστά μας τη μεγάλη θεατρίνα και ξεχωριστή γυναίκα που σφράγισε μια ολόκληρη εποχή και άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της σ' αυτό το λαοφιλές θεατρικό είδος, την επιθεώρηση. Μέσα από σπάνια ντοκουμέντα οι δυο παραγωγοί θα ζωντανέψουν ραδιοφωνικά την εποχή της παλιάς επιθεώρησης και θα μας ταξιδέψουν μουσικά αλλά και θεατρικά σε έναν κόσμο που αν και ανήκει στο χθες, μας αφορά και μας συγκινεί σε μέγιστο βαθμό και σήμερα. Συντονιστείτε... (http://www.deutero.gr/)